Ён стаў праглынаць кнігі адну за адной. З тае пары, як ён навучыўся чытаць, маці набывала яму ілюстраваныя кніжкі скандынаўскіх аўтараў, якія прадаваліся як дзіцячыя казкі, але насамрэч былі жорсткімі і юрлівымі, што больш падыхо­дзіла для іншага ўзросту. Флярэнтына Арыса ведаў іх на памяць з пяці гадоў, чытаў іх падчас заняткаў і школьных вечарын. Але гэта не пазбаўляла яго страху перад гэтымі кнігамі. Зусім наадварот. Таму пераход да паэзіі адкрыў яму ціхую гавань. У юнацтве ён праглынаў усе тамы «Народнае бібліятэкі», як толькі тыя з’яўляліся ў продажы: маці набывала іх у прадаўцоў танных кніжак каля Натарыяльнае брамы, і там было ўсё, што заўгодна — ад Гамера да самага сціплага мясцовага паэта. Але Флярэнтына было ўсё адно: ён прачытваў чарговы том, нібыта па наканаванні лёсу, і ўсіх гадоў чытання выявілася замала, каб разабрацца ў тым, якая кніга сапраўды добрая, а якая не. Адно толькі было ясна: ён перадусім аддаваў перавагу паэзіі, а дакладней, вершам пра каханне; Флярэнтына запамінаў іх міжволі, варта было пару разоў перачытаць іх, а лягчэй гнездаваліся ў памяці найбольш дакладныя што да рыфмы і рытму, а таксама найбольш драматычныя.

Яны і былі першакрыніцай першых лістоў да Фэрміны Дасы, у якіх паўтараліся слова ў слова не ператраўленыя ім тэксты іспанскіх паслядоўнікаў рамантызму; яны і заставаліся першакрыніцай, пакуль рэальнае жыццё не прымусіла яго звярнуцца да спраў больш зямных, чымся пакуты сэрца. Ужо тады ён зрабіў крок у бок слязлівых чытанак і іншай, не менш нізкапробнай прозы таго часу. Ён навучыўся плакаць разам з маці, чытаючы мясцовых паэтаў, чые кніжкі прадаваліся на пляцах і каля гарадской брамы ў выглядзе брашур за два сентава. Але адначасна ён мог чытаць на памяць самую вытанчаную кастыльскую паэзію Залатога веку. Наагул, ён чытаў усё, што трапляла ў рукі, і гэтак дайшоў да такой скрайнасці, што пасля цяжкіх гадоў свайго першага кахання, ужо немаладым, ён прачытаў ад першай старонкі і да апошняй усе дваццаць тамоў «Скарбонкі юнацтва», поўны збор класікаў выдання братоў Гарнье ў перакладзе, а таксама самыя лёгкія рэчы, што выдаваў дон Вісэнтэ Бляска Ібаньес у серыі «Праметэй». І ўсё ж яго юнацкія гады ў матроскім гатэлі не зводзіліся да чытання і рэдагавання палкіх лістоў, ён зведаў і таямніцы кахання без кахання. Жыццё ўстановы пачыналася апоўдні, калі сяброўкі-птушкі ўставалі, у чым маці іх нарадзіла, а Флярэнтына Арыса заканчваў працу на пошце; ён трапляў у палац, населены голымі німфамі, якія голасна абмяркоўвалі гарадскія таямніцы, што давяралі ім надта балбатлівыя кліенты. На іх голых целах віднеліся сляды мінулага: шнары ад удару стылетам у жывот, шнары-зоркі ад кулі, барозны ад нажа раўнівага каханка, мясніцкія швы ад кесаравага сячэння. Удзень да некаторых прыводзілі дзяцей — горкі плён падману альбо маладой бесклапотнасці, і птушкі распраналі іх, толькі тыя пераступалі парог, каб не адчувалася розніцы з жыхаркамі раю ў стылі ню. Кожная птушка гатавала сабе ежу асобна, і ніхто не еў лепей за Флярэнтына Арысу, бо ён выбіраў самае смачнае ад кожнай стравы. Гэта было штодзённае свята, якое цягнулася да вечара, калі ўсё мянялася: голыя птушкі чародкай цягнуліся да прыбіральні, пазычалі ў сябровак мыла, зубную шчотку, нажніцы, рабілі адна адной прычоскі, апраналіся ў пазычаныя адна ад адной рэчы, размалёўваліся, нібыта змрочныя паяцы, і выходзілі на начное паляванне. Тады гатэль станавіўся безасабовым, пазбаўленым чалавечнасці, якую цяпер можна было набыць толькі за грошы.

Не было іншага месца, дзе б Флярэнтына Арысу жылося лепш з дня знаёмства з Фэрмінай Дасай, таму што адно там ён не звяртаў увагі на самоту. Толькі там ён адчуваў сябе так, нібыта быў з ёю. Мажліва, з той самай прычыны жыла ў гатэлі элегантная немаладая жанчына з гожымі срэбнымі валасамі, якая не ўдзельнічала ў будзённым жыцці голых птушак, што свята яе шанавалі. Заўчасны жаніх прывёў яе маладзенькай у гатэль, салодка жыў з ёю пэўны час, а потым кінуў на волю лёсу. Аднак, нягледзячы на кляймо, яна здолела ўдала выйсці замуж. Калі ж яна засталася адна, два сыны і тры дачкі аспрэчвалі шчасце забраць яе жыць да сябе, але яна не знайшла больш годнага месца, чым гэтае жытло пяшчотных грэшніц. Асобны пакой тамака быў яе адзіным домам, і гэта раптам неяк зблізіла яе з Флярэнтына, пра якога яна паўтарала, што ён будзе вядомым на ўвесь свет навукоўцам, бо ведае, як узбагачаць душу чытаннем нават у раі пожадзі. Флярэнтына Арыса, са свайго боку, настолькі прывязаўся да яе, што хадзіў з ёй на рынак, і ўвечары часам гаманіў з ёю. Ён думаў, што яна была жанчынай мудрай у пытаннях кахання, — яна дала яму шмат выдатных парад, хоць ён і не раскрыў ёй сваёй таямніцы.

I да знаёмства з Фэрмінай Дасай ён не спакушаўся на блуд, а цяпер пагатоў не адступіў бы ад уласных прынцыпаў, бо быў заручаны з ёю. Флярэнтына Арыса жыў пад адным дахам з птушкамі, перажываў іхныя радасці і злыбеды, але ні ён, ні яны і не думалі пайсці далей. Нечаканая акалічнасць умацавала ягоную пазіцыю. Аднойчы а шостай увечары, калі птушкі апраналіся, каб прыняць першых вечаровых кліентаў, да яго ў пакой увайшла прыбіральшчыца паверха — маладая, аднак дачасна састарэлая і бледная жанчына, бы апранутая грэшніца на пакаянні сярод голых птушак. Ён бачыў яе штодня, хоць жанчына нікога не заўважала, абыходзячы пакойчыкі з венікам, вядром для смецця і анучай для збірання ўжываных кандомаў. Яна ўвайшла ў закуток, дзе Флярэнтына Арыса чытаў, і, як заўсёды, асцярожна, каб не замінаць яму, падмяла падлогу. Раптам яна падышла да ложка, і ён адчуў ейную цёплую і пяшчотную руку ў сябе на жываце, унізе, яна знайшла, што шукала, і стала расшпільваць гузікі. Ейны подых нібы запаўняў увесь пакойчык. Ён доўга ўдаваў, што чытае, але ў пэўны момант не здолеў трываць болей і рэзка адхіліўся ў бок.

Яна спужалася, бо, прымаючы яе на працу прыбіральшчыцай, яе сур’ёзна папярэдзілі, каб і не спрабавала заляцацца да кліентаў. Гэта было залішняе папярэджанне, бо яна была з тых, хто думаў, што прастытуцыя — гэта калі кладуцца ў ложак не за грошы, а з незнаёмцамі. У яе было двое дзетак ад розных мужоў, і прычынаю былі не выпадковыя прыгоды, проста жанчына не здолела знайсці чалавека, які вяртаўся б да яе пасля трэцяй ночы. І да таго дня яна нібыта не адчувала неадольных жаданняў, быццам бы прырода навучыла яе чакаць без адчаю. Аднак жыццё ў гэтым доме падточвала ейны нораў і цярплівасць. Яна пачынала працу а шостай увечары і ўсю ноч хадзіла з пакоя ў пакой, падмятаючы падлогу чатыр­ма ўзмахамі веніка, збіраючы кандомы, мяняючы прасціны. Цяжка было ўявіць тое, што пакідалі мужчыны пасля кахання. Гэта былі зразумелыя ёй ваніты і слёзы, але яны пакідалі і досыць загадкавыя рэчы: лужыны крыві, кучкі экскрэментаў, шкляныя вочы, залатыя гадзіннікі, зубныя пратэзы, медальёны з залацістымі пасмамі, лісты кахання і спачування, камерцыйныя дакументы. Некаторыя вярталіся па забытае, але бальшыня рэчаў заставалася незапатрабаванай, і Лятары Тугут трымаў іх пад замком, разлічваючы, што рана ці позна пакінуты Богам палац з тысячамі забытых рэчаў станецца музеем кахання.

Праца жанчыны была цяжкой, дый плацілі ёй замала, але яна выконвала свае абавязкі сумленна. Толькі не магла цяр­пець стогнаў, ляманту, спружыннага скрыгату ложкаў, якія пранікалі ў ейную кроў з такім жарам і такім болем, што на золку яна ледзь стрымлівала жаданне пераспаць з кім трапіла, хоць з вулічным жабраком альбо з заблукалым п’яніцам, які зрабіў бы ёй ласку без прэтэнзій і залішніх пытанняў. З’яўленне самотнага мужчыны, якім быў Флярэнтына, маладога ды чыстага, было для яе міласцю нябёсаў, бо яна ад самага пачатку здагадалася, што яму, як і ёй, не стае кахання. Але іхныя жаданні не супалі. Ён захоўваў сябе ў цноце дзеля Фэрміны Дасы, і не было на белым свеце нічога, што б прымусіла яго збочыць з абранага шляху.

Гэтак ён жыў да таго дня, калі за чатыры месяцы да прызначанай даты публічных заручын Лярэнса Даса прыйшоў а сёмай раніцы ў кантору пошты і спытаў, дзе ён. Яго яшчэ не было, і Лярэнса Даса пачакаў, седзячы на лаўцы да дзесяці хвілін на дзявятую, здымаючы з аднаго пальца і насоўваючы на іншы цяжкі залаты пярсцёнак з высакародным апалам, а калі заўважыў Флярэнтына каля ўвахода, адразу здагадаўся, што гэта менавіта ён, і ўзяў яго за руку.