- Не. Але вельмі хацеў бы.
- Хлопцы, - рашуча сказала яна, - бяром яго з сабой. Хочаце з
намі?
- Вельмі, - загарэўся ён.
- Тады едзем. На Борычавым Узвозе пракладалі траншэю і натрапілі на цікавыя рэчы. Нас там чакаюць.
- Горача, - заныў Лёвачка, - піва хачу. Паспеем.
- Леў Пятровіч, - яна заклала рукі за спіну, тонкія рукі з залацісг^ім пушком каля локцяў, - я думаю, з вас ніколі не выйдзе акадэмік. І не толькі акадэмік, а нават чалавек. Наш знаёмы імкнецца павысіць свой узровень, а вы... Фу, якая негасціннасць!
І ўсе паехалі. Відаць, Мар’яна была добрым завадатарам.
У трамваі Міхал сядзеў поруч з ёю і расказаў, па яе патрабаванню, аб тым, хто ён такі, ці надоўга тут (на два дні) і як палююць на лісіцу ў нары (з факстэр’ерам).
А ветрык гуляў яе валасамі, лашчыў твары ўсіх, сваволіў у лістоце каштанаў, прыгаршчамі кідаў на рукі дязўчыны залатыя плямы.
Так Міхал, нечакана для самога сябе, папаў ад саркафага на раскопкі.
Э-ех, князь, князь, што ты са мною зрабіў!
На раскопцы было вельмі пыльна і горача. Усе хлопцы працавалі ў адных трусах, і Міхала таксама прымусілі распрануцца.
Булыжнік на ўзроўні вачэй блішчаў так, што вачам было балюча. І дзівосным караблём плыў над галавою блакітны, белы і залаты Андрэеўскі сабор.
Але Міхал больш глядзеў на дзяўчыну, якая пэндзлем і гнутаю голкай вельмі старанна ачышчала ад глеістай зямлі нейкую рэч.
Усе людзі падабаліся Міхалу. І адзін тоўсты чалавек, відаць, вялікая шышка, але таксама ў трусіках, ляпаў Міхала па плячы.
Такія слаўныя хлопцы былі гэтыя археолагі!
І раптам Міхал заўважыў, яе сінія халаднаватыя вочы, узнятыя
на яго.
- Бачыце, Міхал, ёсць такія знаходкі, пра якія ніхто і дагэтуль не ведае, што гэта. Дорага дала б я, напрыклад, каб дяведяттття. што гэта такое. Але мне ніхто не скажа.
Лёвачка ў папяровай касцы (ён стаяў над траншэяй, як Банапарт) з’едліва сказаў:
- Мар’яша, абяцанне помніш?
І ўсе загулі:
- Абяцанне... Абяцанне...
- А што, - сур’ёзна сказала яна, - і сапраўды пацалавала б таго, хто б растлумачыў.
- Не спадзявайся, родненькая, - прытворна ўздыхнуў Лёвачка,
- калі будзеш чакаць тлумачэння, так і памерці табе нецалаванай.
- Пакажыце мне, - сказаў міхал і пряцягнуў руку.
Пальцы яго, калі ён браў рэч, сутыкнуліся з пальцамі Мар’яны, і ён адчуў сябе так, быццам нейкая стрэмка мякка ўвайшла ў яго сэрца, напоўніўшы хваляваннем.
У Міхала ў руках была невялічкая штучка з рога: круг, перасечаны, перпендыкулярна па плоскасці, квадратам. І ў тым і ў другім былі прабітыя невялічкія дзірачкі. Мала таго, было прасвідравана нават месца перасячэння плоскасцяў, на ўсю даўжыню.
Міхал сядзеў на кукішках і моршчыў лоб. Усе глядзелі на яго, большасць з усмешкаю.
- Кінь, Міша, - сказаў Лёвачка, - гэта галава яшчэ спатрэбіцца для вырашэння праблема аб месцы, дзе паміраюць сланы.
Кругом відны былі ўсмешкі. Белазубыя, шырокія. І яшчэ панавала цішыня.
- Ведаю, - вельмі проста адказаў Міхал.
Нехта войкнуў.
- Што? - уся падаўшыся ўперад, спытала Мар’яна.
- Жыццё дрэнна ведаеце, археолагі, - зларадна сказаў Міхал, -каб ведалі добра, дык не давялося б вам думаць, ад якой бочкі гэты шпунт.
- Не здзекуйцеся, - сказала яна. - Для нас вельмі важна. Што
гэта?
- Я ж і кажу: “шпунт”. Праўдзівей, дзіцячая цацка. Дзеці і цяпер ёю гуляюць. У некаторых вельмі глухіх вёсках Палесся. Бяруцца тры бутэлькі з гарбуза. У адной дзірка круглая, у другой - квадратная, у трэцяй - крыжападобная. І трэба зрабіць для ўсіх адзін шпунт, каб праз яго можна было няпіттття з бутэлькі. І тады робіцца такая вось фігура.
- Ну добра, - сказаў Лёвачка, - ну квадрат, ну круг. Але дзе ж тут крыж? Нешта я не разумею.
- Галава яшчэ спатрэбіцца, калі акадэмікам будзеш. Кінь, Лёва, - сказаў Міхал.
І павярнуў прадмет так, што відны былі толькі бакі плоскасцяў.
- Вось табе і крыж. І дзірка, праз якую напіцца можна.
- Ч-чорт, як гэта я не здагадаўся, - пачухаў патыліцу Лёва.
- А дзеці палескія здягадаюцца. Ды і ў старажытным Кіеве, відаць, здагадваліся. Прагрэс.
- Апошні ўдар, - адмеціў нехта і задаволена зарагатаў.
Лёвачка схіліў галаву да пляча.
- Ну хлопцы, ну хлопцы, ну Міхал! Гэта ўжо забаронена: ляжачага не б’юць.
Агульны рогат заглушыў яго словы.
А яна глядзела на Міхала здзіўленымі і сур’ёзнымі вачыма.
- Каб вы толькі ведалі, Міхал, якую вы важную справу зрабілі.
- Глупства, - сказаў ён, - проста гэтыя палескія дагэтуль не далі ніводнага археолага.
- Як ваша прозвішча?
- Дарскі.
- А што, - ціха сказала яна, - “цяцка Дарскага”. Нядрэнна гучыць. І дадала: - Знойдзены дзве шыферныя прасніцы, каралі-“лімонкі” і адна “цяцка Дарскага”. Не, Міхал, вы ўсё ж малайчына. Гэта нас бог звёў.
Лёвачка зухавата стаяў на краі траншэі, абапіраючыся на рыдлёўку. Рот да вушэй, вочы хітрыя.
- Ты зубы не загаворвай, - прыжмурыў ён адно вока, - ты абяцанне выконвай.
- І сапраўды, - сказаў хлопец у акулярах.
- Абяцанне! Абяцанне! - загулі ўсе.
Зноў вакол блішчалі зубы, асабліва белыя на запыленых сонцам абліччах.
Потым ён перавёў вочы на дзяўчыну. Яна трохі зніякавела. Абое глядзелі адно на аднаго.
- Я думаю, сказаў Міхал, - Мар’яну Юр’еўну не трэба прымушаць. І лавіць яе на слове не варта. Яна пацалуе сама - каго захоча і калі захоча. І гэта будзе цудоўны чалавек, лепшы на зямлі. Яна кепскага не абярэ.
- Брава! - сказаў таўстун.
У трусіках і чырвонай з чорным каўбойцы, ушчэнт спалены сонцям, ён нагадваў афрыканца.
- Брава! - паўтарыў ён. - У наш век заняпаду рыцарскіх адносін вельмі прыемна чуць такое. Хвалю, малады чалавек!
Урэшце, нікуды Міхал не паехаў. Ні праз два дні, ні праз тыдзень. Ён адстаў ад групы і ўвесь водпуск правёў з гэтымі людзьмі. Яны вельмі спадабаліся яму, а ён - ім. Таму што ён быў вельмі кампянейскі і просты хлопец...
Міхал павярнуўся на бок і сціснуў далонямі скроні.
“Ах, божа мой, божа мой”, - застагнаў ён.
Дождж усё шумеў і шумеў за саламянай страхою. Лёгкія подыхі ветру даносілі водар абмытай лістоты, горкі павёў палыну, востры пах мяты.
Дождж... Менавіта так дождж шумеў тады, калі яны ўдваіх хадзілі паркамі па беразе Дняпра.
Шырокія сходы царскага паляца, бела-блакітныя муры, мокрыя дрэвы, кручаны струмень фантана, агні ліхтароў у начных шатах.
Дождж мацнеў і мацнеў. Яны ледзь паспелі дябегчы да пустой ракавіны для сімфанічнага аркестра і схявяттття туды.
Слабае святло падяла на падлогу, блішчалі мокрыя рады пустых лавак. І ветрык, такі, як цяпер, патыхаў з мокрых клёнаў.
- Холадна... - здрыганулася яна.
Ён накінуў ёй на плечы свой пінжак. Пінжак спаўзаў, і яму давялося прытрымаць яго рукою. Адчуваў пад далонню яе худыя моцныя плечы. І, неспадзявана для сябе, прыгарнуў яе да грудзей.
Аднойчы Міхал бачыў дзікую казу, якая папалася ў пастку. І вочы ў той казулі былі такія, як цяпер у гэтай дзяўчыны.
Яны прасілі яго, малілі - не чапаць, пусціць яе. І ён не вытрымаў, пусціў...
Пасля яны пачалі дурэць, разыгрываць перад пустымі лаўкамі, перад мокрым паркам, у якім не было ніводнага чалавека, сцэну з нейкай пышнай трагедыі.
- Вазьміце меч, - замагільным голасам стагнаў Міхал, - і мне прабіце грудзі. Клянуся пасівелай барадой і ўсёй гарэлкай у скляпах -вы любая і ясная...
- Прытым, - смеючыся падказвала яна, я вам не веру. У рыцараў палескіх ёсць у вачах жахлівая спакуса, каварства нізкае, падсгупнасць слоў. Яны хітруюць, і яны чаруюць. Яны даверлівых дзяўчатак крадуць і ў Турцыю султанам прадаюць.
- Ну, гэта паклёп, - не вытрымаў Міхал. - Мы такія людзі, што ў нас сабакі з-пад носа хлеб крадуць. Нас саміх у Турцыю прадаць можна.
І яны зарагаталі. Дождж перастаў. Толькі дрэвы ўсё яшчэ скідалі на жвір буйныя кроплі.
Яны выйшлі ў парк. І тут, ля агароджы стадыёна, яна выпадкова дакранулася плячом да яго пляча.
