– Согласен, товарищ капитан! – үөрүүнэн эппиэттээтэ.

– Хорошо, собирай вещи и пойдем со мной. Ваши документы у меня, – тута сылдьар папкатын ыйан көрдөрдө.

Эрчим түргэн соҕустук малын ылаат, уолаттары кытта быраһаайдаста.

– Хайа, Эрчим ханна барар буоллуҥ?

– Дальневосточный военный округ, Хабаровскай эргин биитэр Приморье улыбается… – диэн үөрэ-көтө хоруйдаат, капитаны батыһан таҕыста.

Капитан кинини хаптаһынынан оҥоһуллубут дьиэлэргэ илдьэн киллэрдэ:

– Сержант Гаркуша, принимай новобранца… Он поедет с нами, художником полка… – диэн биир уһун доруобай нуучча уолугар кинини туттаран кэбистэ.

Эрчим саҥа тиийбит киһи быһыытынан тулатын сонургуу көрдө-иһиттэ. Уолаттары кытта кэпсэтэн билсибитэ, бары кэриэтэ биир оройуонтан сылдьар ыччаттар: «Горнайдарбыт», – дэһистилэр. Үксүлэрэ оҕо эрдэхтэриттэн бэйэ-бэйэлэрин кытта билсэр, оскуолаҕа бииргэ үөрэммит дьон буолан биэрдилэр. Өссө Андреевтар диэн ини-бии уолаттар Маҕарастан бааллар. Кэргэннэһэн бардахха, сүрдээх элэккэй, сэргэх кэпсээннээх ыччаттар эбит.

– Биһиэхэ, Бэрдьигэстээххэ, военкомаппыт суох, ол иһин бу Дьокуускай куорат военкоматыгар учуокка турабыт. Ити икки Гаркуша уонна Свинолупов диэн байыаннай чаастан кэлбит сержаннар кэпсээннэриттэн иһиттэххэ, эйиигин аҕалбыт капитан үлэтин судургутуппут. Бу куорат военкоматыттан биһигини барыбытын, биир оройуон уолаттарын, аҕыс уонча киһини, биир байыаннай чааска сулууспалата илдьэ баран иһэр, – диэн кэпсээннээх буоллулар.

– Оттон атын оройуоннартан ким да суох дуо? – Эрчим соһуйбучча ыйытта.

– Ээ, атын оройуонтан аҕыйахтыы уол баар быһыылаах. Эн хантан сылдьаҕын?

– Майаттан.

– Манна биир майабын дэнэр, үрдүк үөрэхтээх, саастаах уол баар этэ. Бүлүүттэн аармыйаҕа бараары кэллим диир быһыылааҕа, – уолаттар истибит сонуннарын кэпсээбиттэригэр, Эрчим ол уолу көрдүү барбыта.

Уолаттар сотору буолаат, биир хара-бараан дьүһүннээх, модьу-таҕа, үрдүк уҥуохтаах уолу билиһиннэрбиттэрэ.

– Эн, майаҕын дуо? – Эрчим ол уолтан туоһуласта.

– Майабын, эн эмиэ мэҥэҕин дуо? – анарааҥҥыта утары ыйыталаста.

– Эн ким диэҥҥиний? Мин Эрчим Быгаанап диэммин, – илиитин биэрэ-биэрэ, саҥа аргыһын кытта билистэ. – Бэйэм чурапчыбын, ол эрээри Майаҕа олорбутум хас даҕаны сыл буолла. Онно оскуоланы бүтэрбитим. Биһиги манна «Маякка» кэлэрбитигэр, майалар ортолоругар суох этиҥ дии.

– Ээ, суох, мин үрдүк үөрэҕи бүтэрэн бараммын, идэбинэн Кыһыл Сыырга үлэлии сырыттахпына, военкоматтар ыҥырбыттара.

– Онно тугу үлэлээбиккиний?

– Бэйэм горнай инженер, геофизик идэлээхпин. Коми АССР-га, Ухта куоракка индустриальнай институкка үөрэммитим. Быһаччы эттэххэ, геологпын, Кыһыл Сыырга ньиэп, гаас разведкатыгар каротажнай үлэлэргэ сылдьыбытым. Майаҕа, Хараҕа олорбутум. Онно билигин ийэлээх быраатым бааллар. Бэйэм эмиэ оскуоланы Майаҕа бүтэрбитим. Ананий Павлов диэммин. Аармыйаҕа олох даҕаны барар санаата суох сылдьарым. Ону военкоматтар ыҥыран ылан: «Сүүрбэ алтаҕын туолбуккун, онон быйыл хайаан даҕаны булгуччу аармыйаҕа бараҕын», – диэн мас-таас курдук этэн, бу сулууспалыы баран иһэбин. Биирдэ санаатахха, сүүрбэ сэттэҕин туоллуҥ да, баҕар-баҕарыма, ылбаттар эбит.

– Мин эмиэ сааспын баттаһыннара, бэйэм тылланан аармыйаҕа баран иһэбин. Аҕыйах хонугунан сүүрбэ үс сааспын туолабын, онтон сааһыран бараммын уон аҕыстаах оҕолору кытта сулууспалыах диэтэххэ ыарахан буолуо ээ. Эн, үрдүк үөрэхтээх киһи, биир сыл сулууспалыырыҥ диэн олох да биллибэккэ ааһар буоллаҕа дии саныыбын, – Эрчим хайдах эрэ ордугурҕаабыттыы саҥарда.

– Ким билэр… Ханнык чааска түбэһэргиттэн буолуо? Сорох чаастарга, «дедовщина» баар сиригэр, уустук соҕус буолара буолуо ээ…

– Дьэ, кырдьык хайдах чааска түбэһэн, ханна тиийэбит, түгэнэбит? Ити миигин илдьэ баран иһэр капитан: «Дальневосточный военный округ», – диир дии. Оччотугар Хабаровскай, Приморье эргин буолуон сөп. Мин аармыйаҕа эрдэ барбатах биричиинэм – орто оскуола кэнниттэн биир сыл үлэлээн бараммын, Хабаровскай куоракка пединститукка, худграфка туттарсан киирбитим, иккис курсу бүтэрээри сылдьаммын, биир түгэҥҥэ сыыһа-халты туттан сэмэлэммитим. «Дойдугар бараҥҥын учууталлаа уонна биир сылынан үчүгэй характеристикалаах кэллэххинэ, салгыы үөрэниэҕиҥ», – диэбиттэрин иһин, ааспыт сылга дэриэбинэҕэ тахсан учууталлаабытым. Ол гынан баран, идэбин сөбүлээбэккэ, бу аармыйалаан эрэбин.

– Эс, ол тоҕо? Учуутал үлэтэ үчүгэй буолбатах дуо? Уруоккун биэрдиҥ да, холкутук сылдьар буоллаҕыҥ дии…

– Чэ, билбэтим. Баҕар, кырдьык сыыстарбытым буолуо, билигин даҕаны эдэрбин. Эбэтэр аармыйа кэнниттэн кэлэн бараммын үөрэхпин салҕыаҕым, баҕар, олох даҕаны атын үөрэххэ туттарсан идэбин уларытыахпын сөп дии саныыбын, – Эрчим соччо улаханнык баардыылаабакка, холкутук эппиэттээтэ.

Кинилэр итинтэн ыла биир дойдулаах дьон быһыытынан наар бииргэ сырыттылар.

Киэһээ аһылык кэнниттэн кинилэри арыаллаан илдьэ баран иһэр сержаннар Гаркуша уонна Свинолупов барыларын таһааран плацка стройдаттылар. Ол кэнниттэн капитан Прозоров строй иннигэр тахсан туран:

– Бүгүн эһиги сулууспалыыр чааскытыгар көтөҕүт, айан кэмигэр бэрээдэги кытаанахтык тутуһаҕыт. Үрдүкү дуоһунастаах байыаннайдар – сержаннар, прапорщиктар, эписиэрдэр хамаандаларын халбаҥнаабакка толороҕут! – диэн, кытаанахтык сэрэттэ. – Билигин сержаннар испииһэгинэн көрөн ыҥырдахтарына, ыҥырыллыбыт дьон ити тэйиччи турар автобустарга киирэн олороҕут, – диэтэ уонна уонча автобус турар сирин диэки ыйан көрдөрдө.

Дьэ ити кэнниттэн сержаннар биир-биир ааттаталыы-ааттаталыы, уолаттары аэропорка киллэриэхтээх автобустарга олордон истилэр. Айаннаары стройдаан турар уолаттары кытта чугастааҕы дьиэлэргэ олорор, атын сиргэ барыахтаах уолаттар өйдөөбөккө кэлэн, булкуһан хаалан, улахан бутууру таһаара сырыттылар.

Саатахха, Ивановтар, Петровтар, Сидоровтар элбэхтэрэ да сүрдээх. Ол былаһын тухары ким даҕаны Эрчим араспаанньатын ааттаабата. Уол саҥата суох капитан диэки көрөр, ону биирдэстэрэ илиитинэн «саҥарыма» диэн көрдөрөн истэ. Эрчим ыҥырыынан баран иһэр киһи быһыытынан астынан, саҥата суох турда. Син барыларын испииһэгинэн, балачча булкуллан да баран буоллар, саамылаан автобуска олортулар. Онтон капитан Прозоров уолга чугаһаан кэлэн: «Быганов, быстро в автобус…» – диэн хамаандалыырын кытта, Эрчим спортивнай суумкатын сүгээт, хап-сабар автобус иһигэр дьылыс гынан хаалла. «Испииһэккэ мин тоҕо суохпунуй? Арай Читаҕа барар уолаттар истэригэр мин суохпун көрөн, айдааны тартыннар?» – диэн санаа кинини үүйэ-хаайа тутта. Ол быыһыгар капитан кини дьыалата баар паапкатын тута сылдьарын санаан, арыый уоскуйда.

Аэропорт иһигэр киллэрэн, барыларын стройдатан баран, испииһэгинэн хаттаан бэрэбиэркэлээтилэр. Бу сырыыга Эрчим аатын эмиэ ааттаатылар. Уол дьэ арыый даҕаны уоскуйан, холкутук сананна, өссө ити иннинэ Ананийга: «Мин испииһэккэ суохпун ээ… Тоҕо эрэ миигин ааттабаттар…» – диэбитигэр, «Ол аата, капитан бэйэтэ худуоһунньукка наадыйан, эйиигин илдьэ баран истэҕэ», – диэн табаарыһын уоскутта.

Сотору барыларын самолекка киллэрэн олордуталаатылар. Призывниктар иннилэригэр туох күүтэрин уонна ханна баран иһэллэрин билбэт буолан, холкулар. Икки чаастан ордук салгыҥҥа көтөн баран, самолет сыыйа намтаан аллара түһэн истэ. Онтон көтөр балаһаҕа көлүөһэлэринэн таарыйан, өрө-таҥнары тилигирээн баран, сотору буолаат тохтоото. Чочумча тохтуу түһээт, уолаттары тахсар ааҥҥа ыҥырдылар. Эдэр дьон трапка үктэнээт, сонурҕаан тулаларын көрүннүлэр: арай ыраах хайалар көҕөрүмтүйэн көстөллөр. Тэйиччи «Магадан» диэн суруктаах аэропорт дьиэтэ дьэндэйэн көстөр.

Иһирдьэ киирбиттэрин кэннэ, сержант уолаттар, күлсэ-күлсэ:

– «Соски», вы летите на бухту Провидения… Идите, смотрите на карте… – диэтилэр.

Эрчим иһигэр: «Туох ааттаах үчүгэй, дьикти ааттаах сирэй?» – диэн дьиибэргиир санаа өйүгэр элэс курдук охсуллан ааста.

Уолаттар аэропорт аллараа этээһигэр баар картаны көрөн: «Чукотка…Чукотка эбит… Оо, туундараҕа… Заполярьеҕа сулууспалыыр буолбуппут…» – сорох хомойбут, атыттар сөхпүт саҥалара иһилиннэ. Эрчим били «Хабаровскай эбэтэр Приморье» диэбит ыра санаата күдэҥҥэ көттө. Бэйэтэ муустаах уунан саба ыстарбыт курдук буолла…