– Саған әлі ішуге болмайды, досым, ауырып қаласың, кішкене күт, – деп жылқысына сөйледі. – «Бүгін түнде осында қонатын сияқтымыз, түнде жүру қауіпті, бірақ артымнан да қауіп келе жатқаны сөзсіз, дегенмен оларға да тынығу керек», – деп ол өзіне сөйлей, жан-жағына қарады. Айнала тыныш, ешқандай жануар немесе басқа да тіршілік иелері байқалған жоқ, ол от жағуға болмайды деп шешіп, қылышын қынабынан суырып, жанына қойды да, баланы қасына алып, шөп үстіне жатты, ал жылқысы жақын жерде жайылды.

Батыра шаршағанына қарамастан біраз уақытқа дейін көз іле алған жоқ, оның санасын жайлаған уайым, оған ұйықтауға мұрсат бермеді, «Енді не істеймін? Қайда барамын, бізбен не болмақ? Қарғыс атқыр!» деп іштей ойлады, бұл оқиғаның бәрі оған бір қорқынышты түстей болып көрінді, тіпті ол оянуға да тырысып көрді, бірақ ештеңе шыққан жоқ…

Ол Ерұлан мен Сұлудың және басқа да жүздеген сарбаздың мерт болғанына сене алмай отыр, бұл шындықты қабылдау оған тым ауыр соқты. Өзі сеніп, әділ деп жүрген билеушілер нағыз жауыз болып шыққанына сене алар емес. Осы уақытқа дейін ол өзінің жалған әлемде өмір сүргенін, ұйқыдан жаңа ғана оянғанын, бұл әлем ол ойлағандай керемет әрі қауіпсіз емес екенін түсінгендей. Батыра бұрын-соңды өзін бұлай қауқарсыз сезінген емес. Ол өзінің осыған дейінгі іс-әрекеті болмашы дүние екенін аңғарды, осыған дейін ол тек жоғарыдан берілген бұйрықтарды орындап қана жүргенін түсінді, енді нағыз шешімді қазір өзі қабылдап, ары қарай не істеу керектігін өзі шешетін сәт туғанын түсінді. Батыра орнынан ұшып тұрды да, жанында жатқан сәбиге көз тастады.

– Енді менің ғана емес, сенің де тағдырың менің қолымда сияқты, балақай, – деді ол сыбырлай. – Мен мұны жай бұлай қалдырмаймын, мен мұның артында не жатқанын қалайда болмасын табамын, – деп ол өз алдына сөйледі және әрбір сөзді айтқан сайын оның даусы күшейе түсті, олардың өмірі бекер кеткен жоқ, олар өмірін бекерге құрбан еткен жоқ, мен берілуден бас тартамын… Осы сөздерді айта оның бойын ерекше сезім – үміт кернегендей.

Бұл уақытта оларға қарай мыңдаған сарбаз бен Дат беттеді. Ол Батырадан бірнеше сағаттық жерде еді, олардың да мінген жылқылары шаршап, жауынгерлерін де шаршау шалғандай. Дат тоқтады да:

– Оларды түн ортасында іздеп таба алмаймыз, байқамай өткізіп алуымыз мүмкін, оның үстіне түнде жүру қауіпті, Құдай біледі жолда не кезіктіруіміз мүмкін, сондықан түнгі кезекшілікке тұрыңдар, әрбір екі сағат сайын ауысасыңдар, егер бірнәрсе дұрыс болмаса, сендер не істеу керектігін білесіңдер, ал қалғандарың тынығып алыңдар, төрт сағаттан кейін қайта жолға шығамыз. Оның осы маңайда екенін мен сезіп тұрмын, – деп айналаға көзін сығырайта қарады, ай толық болмағандықтан, оның сәулесі даланы толық айқын еткен жоқ, тек бұлыңғыр етіп көрсетті.

Датқа осы уақытқа дейін ат үстінде жүру үлкен қиындық туғызды, жылқысы селкілдеп шапқан сайын, оның жарақаттанған иығы ауырып, маза бермеді, оның үстіне өзін ол жайсыз сезінді. Ал Даттың сарбаздары: бірі дөңде, екіншісі сайға жайғасып, жылқыларын байлауға ыңғайлы, кішгірім далада өскен ағаштар мен шөптерге бекемдеді. Барлығын аштық қысты, кейбіреулері ашқарынға ұйықтай алмай, ары-бері аунап, біраз жатты, ал кейбіреулері көздерінің қалай жұмылғанын байқамады.

Елуге жуық сарбаз кезекшілікте болды, олар уақытша қонысты қоршауға алып, екі-екіден бірігіп оны қарауылдады. Дат сарбаздарынан алшақтау жерге кішігірім қырдың төбесіне жайғасты, оны ешқандай аштық мазалаған жоқ, оның санасында тек баланы қолға түсірсем деген ой болды. Сауытын шешіп, жарақатына қарады, жарақаты басбармақтың көлеміндей, бірақ терең емес сияқты, ол белбауындағы кішкентай ыдысқа салынған жақпамайды, жарақатына жаға, оны кішігірім матамен таңды. Сауыты мен қылышын жанына тастап, атын сарбаздар сияқты байлап әуреленген жоқ, жай ғана жүгеннің бауын егарға ілді де, жібере салды. Арқасына шалқая жатып, аспанға қарай ақырын ұйқыға кетті.

Дат пен оның сарбаздары үшін түн ешқандай келеңсіздіктерімен мазалаған жоқ, ал Батыраға келер болсақ, сәби оны көп жылап мазаламады, тек бірнеше рет түнде жылап оны оятты, әрбір оянған сайын, ол бірден қолын қылышына созды, тұрып баланы әлдейлей қайта ұйықтата, айналаға бір көз жүгірте қайта жатты, бірақ таң ата кішкене суытып, оның бойы тоңды, өзі тоңса да, үстіндегі киімін шешіп, баланы орады.

Сарбаздар күннің алғаш сәулесі түсе, аттарына қонды, бірақ жауынгерлер Датты таппады, себебі олардан алшақтау ұйықтағанның кесірінен оны ешкім байқаған жоқ, тек арадан кішкене уақыт өткеннен кейін ғана Дат сарбаздарының айқайынан оянды. Ол қарапайым адам болғандықтан, қара сиқырмен жасалған сарбаздарына қарағанда көбірек ұйқы қажет етті.

Ояна салысымен сауытын киіп, өзінен бірнеше қадам жерде жайылған жылқысына мінді де, сарбаздарына қарай шапты. Оларға жақындап:

– Қашқынның ешқандай ізі байқалмай ма? – деп сұрады сауытын ыңғайлай.

– Иә, оның қалың шөпте, Батыс орманға қарай кеткені көрініп тұр, алайда оның қарасы көрінбейді, – деп жауап қатты сарбаздардың бірі.

– Мейлі, бәрібір біз оны қолға түсіреміз, жазық далада ол тордағы тышқан сияқты, менің ойымша біз әлі оны көретіндей оған жақындаған жоқпыз, соңымнан еріңдер, кешегідей жан-жаққа жайыла жүреміз, солай оны табу оңайға соғады, – деп барлығы бірнеше шақырымға жайыла, Батыс орманға бағыт ұстады.

Олардың түнімен жайылып, тыныққан жылқылары алдыға қарай атыла шапты, бірақ су ішпегеніне бір күндей болғандықтан, жануарлар барынша жылдам шабуға шамалары келмеді.

Күн толықтай көкжиектен көтерілген жоқ, алайда арадан аз уақыт өтіп, сарбаздар Батыраның жатқан орнына жақындады. Олар дөңді-сайлы аймақтың шетіне жетті, осы аймақта өзеннің жанында Батыра түнеді, Дат созылып аққан өзенге қарап:

– Оны біз осы аймақта табатын сияқтымыз, анау өзенді көрдіңдер ме? Соның маңайында түнеуі мүмкін, сондықтан бойын жақсылап қараңдар! Ештеңені көзден таса қылмаңдар! Түнде от жағуы да ғажап емес, соған орай кез келген із тапсаңдар маған хабар беріңдер, – деп бұйрық берді.

Баланы құшағына алып, Батыра тыныш ұйқыда жатқан кезде, қарсыластары оны іздеп, алқапта торуылдады, оның шаршағандығы соншалықты, ояну керектігін түсінсе де, оянуға асыққан жоқ.

Осы сәтте Дат пен оның сарбаздары оған жақындағаны соншалықты, егер ол сайда жатпағанда, әлдеқашан оны тауып алар еді. Батыраны осынау тәтті ұйқысынан жер дірілдете шапқан жылқылардың дыбысы оятты.

– Жо-жоқ, жо-жо-жоқ, ақымақ, неге сонша ұйықтап қалғансың! – деп өзін ұрса, ақырын сайдан дөңге қарай ешкім көрмес үшін жорғалап шықты, сол сәтте оған жүздеген сарбаз көрінді, оның зәре құты қалмай, – жетпегені осы еді, жарайсың Батыра, тағы да ұйықтауың керек еді! – деп ол өзін жазғырды.

Орнынан атып тұра, шатқалақтай атына жүгірді, қопалдығының кесірінен ол баланы басып кетуге шақ қалды. Баланы жылдам асынып, өзеннен бос торсығына су толтырды. Жылқысын асыға ерттеп, оған жайғасып, жан-жағына көз жүгірте, қарсыластарына көрінбейтіндей; сытылып кете алатын ыңғайлы бағытты іздеді. Алдында созыла жатқан сай соңына қарай екіге бөлінді, атын қамшылап барынша қатты шауып сайдың екіге бөлінген жеріне келді, оң жақтағысы бірден жазық далаға апарды, сол жақтағысын таңдап барынша сайда жүруге тырысқанымен, кішкене шапқаннан кейін Батыра дөңге шықты. Енді ол қарсыластарына айқын көрінді, бірақ оны шыға салысымен ешкім байқамаған сияқты, әлі ешкім оның артынан қуған жоқ, алайда бұл ұзаққа созылмады: бірер сәттен кейін, оны Даттың сарбаздары байқады да:

– Мынау сол, кәне дабыл бер! Жылдам! – деп олардың бірі жолдасына айқайлады, сарбаз мүйізді үрледі, мүйізден шыққан дыбыс жазық даладағы барлығына естіліп, назарлары сонда ауды.

Дат пен барлық сарбаздар жер дірілдетті, мүйіздің дыбысы шыққан жаққа қарай ұйытқи жөнелді, құдды аламан бәйгеде жарысқандай. Батыра әлгіні ести сала басын бұрып иығының үстінен артына қарап, орманға шаба жөнелді, тынығып, су ішіп алған жылқысы ширақ әрі жылдам шапты, қарсыластарына қарағанда әлдеқайда жылдам. Батыра жылқысын қамшылап алдыға ұмтыла салысымен, кеудесіндегі сәби шырылдап жылады.