-Вақт деган сирли хилқатнинг қачон бошланганини ва унинг қачон тугашини бандаси билмаганидай бу оламда уни т╝хтатиб қоладиган кучнинг ╝зи ҳам й╝қ.Вақт бугун ╝з ортидан баҳорни эргаштириб келиб, ╝т -╝ланлару, дов дарахтни яшнатса, эртага у ╝йчан куз эпкинлари билан ╝т-╝ланларни қовжиратиб, с╝лдириб, боғлар бағрини хазонга т╝лдириб, яна ҳеч нарса б╝лмагандай й╝лида беғам давом этаверади.Кечагина к╝чада ╝йнаб юрган болалар, бир қарасанг, соч соқоли қувв оқариб, хассага таяниб юрган б╝лади.Мана, Холб╝ри билан Нортожининг турмуш қурганларига ҳам бир зумда уч ой б╝либди.Одамзоднинг хурсандчилик онлари нисбатан тезроқ ╝тар эканми, ҳар ҳолда у тотли уч ой ёш келин куёв учун худди уч секунддай ╝тди кетди.Т╝йлари б╝либ ╝тган кунданоқ Холб╝рининг онаси: 'Болам, оқшом ташқарига ёлғиз чиқманглар, чиллалисизлар.Чиллали одамларга жинлар, оч арвохлар илашиб олади.Қаллиғинг саҳар туриб, ховлини, к╝чаларни супураётган маҳал бирга чиқиб, унга қараб тургин' дея қирқ кунгача уларга насихат қилишдан чарчамади.Холб╝ри онасининг айтганини қилиб, то Нортожи к╝чаларни супуриб б╝лгунича унга қараб турар, с╝лим тонги шаббода нафис ва шаффоф к╝йлагининг узун этакларини судраб к╝чаю боғлар аро оёқ учида рақс тушиб юрган маҳаллар, с╝лим салқинликда, шовқинлардан ҳоли осуда жимлик ҳукм сурган субҳи содиқда муздек тоза ҳаводан ╝пкасини т╝лдириб нафас оларкан, асаблари созланиб, умри узаяётгандай туюларди г╝ё. Ғира шира пайт симёғочларда маюс порлаган хорғин чироқлар, кимсасиз к╝чага уйларнинг деворларига тушиб турган дарахтларнинг соялари, тонги сукунатда одатдагидан қаттиқроқ эшитилаётган супургининг шатиллаши ҳам салқин саҳарларга нақадар ярашарди.Чиллалари чиққач, Холб╝ри билан Нортожи даладаги ижарага олинган пайкалга биргалашиб қовун экдилар, уларни суғориб, қ╝шқулоқ к╝чатлар остини кетмончалар билан юмшатиб, меҳнат қилиб чарчасалар, юлғун буталари аро узун узун ╝т ╝ланлар узра ч╝зилиб, бепоён осмонларга термулганларича хордиқ чиқаришар, ш╝хлик қилиб, ҳазил ҳузул билан куннинг қандай ╝тганини ҳам сезмай қолишарди.Гоҳ ям -яшил шолилар тиззага уриб, б╝қоқ тортган дарё соҳилидаги ╝зларининг хусусий шолипоясида ишлашар, шоли ╝таб, сув кечиб, юлинган курмакларни балчиқли томири билан шолипоя полининг қирғоғига отишар, улар отган курмак ╝симлиги томиридаги оғир лой билан худди кетидан яшил олов чиқариб парвоз қилаётган комета каби учар ва шолоп этиб шолипоя қирғоғига ёпишиб қоларди.Бир гал Холб╝ри битта бақани тутиб, Нортожининг к╝йлагига солиб қ╝йганди, унинг қ╝рқувдан юраги ёрилгудек б╝либ, воой! -дея бақириб юборди.У бақадан ҳалос б╝лиши биланоқ 'Жинни!' дея Холб╝рини қувлай кетди.Холб╝ри қочаман деб, балчиққа тойилди ва шолипояга ағанаркан, уст -боши, юз к╝злари балчиққа беланди.╬шанда иккалалари ичаклари қотиб, буралиб кулишганди. Бугун улар қовунпоядаги тол ходаларидан қурилган капада жимгина порлаётган ойга термулиб ётибдилар. Жим жит ойдинликда кападан қаралса, полиз кафтдагидек к╝риниб турар, чигирткалар бир моромда чур -чур куйлаб, осуда, кимсасиз ойдин кечага янада тароват бағишларди.Холб╝ри билан Нортожи туғилиб ╝сган бу қишлоқнинг номи ҳам аслида бежиз 'Қовункапа' дея аталмайди.Бу ерларда 'Б╝рикалла', 'Босволди', 'Обиноввот', 'Шакарпалак', 'Қирқма' каби тилими тилни ёрадиган қовунларнинг деярли барча тури етиштирилади.Бу қишлоқнинг қовунқоқилари тоза асал каби минг дардга даво. Қовунни бозордан эмас, шундоқ полизнинг ╝зидан узиб чиқиб, с╝йиб ейишнинг гашти б╝лакча б╝лади.Ойдинда баргу палаклар орасида т╝рлаган п╝стини шудринг қоплаган қовунларни к╝здан кечириб юриш ундан ҳам завқли.Ҳаво ҳушб╝й хандалаклар хидига т╝йинган.Мана, охиста к╝тарилган ёлғиз, етим ой полизларни ёритиб, дала устида жимгина кезиб юраркан, баъзан т╝хтаб, кападаги к╝рпага ╝раниб ётган келин куёвга, Холб╝ри билан Нортожига ҳавас билан термулаётган ёстиғи яримта, рангпар бева хотинга ╝хшар, дарё тамондаги осмон этакларида эса сон саноқсиз юлдузлар чарақлаб ётарди.Холб╝ри тунги муздек шабодадан совқотиб қолмасин дея, Нортожининг очилиб қолган елкасини к╝рпа билан ёпиб қ╝йди.Улар к╝рпадан бошларини чиқарган куйи порлаётган ойга термулиб ётишарди.Холб╝ри бир қ╝ли билан Нортожининг б╝йнидан қучоқлаб, бағрига босганича ╝йчан гапира бошлади.

-Нортожи, мана турмуш қурганимизга ҳам уч ой б╝либди.Баъзи янги турмуш қурган келин куёвлар каби асал ойини чет элларда ╝тказолмаганимиздан афсусдамасмисиз?Қани энди, шароит к╝тарса биз ҳам Парижга бориб, Эйфел минорасига чиқардик.Ёмғир ёғаётган пилла Сена дарёсининг қирғоғида иккаламиз қ╝лтиқлашиб, бир соябон остида сайр қилиб юрардик.Сояларимиз к╝хна Парижнинг ойнадек ялтираган ёмғирли к╝чаларида, шаффоф к╝лмакларда худди к╝згудагидек акс этарди.Сена дарёси юзасида ёмғир томчилари чимчилаб ҳосил қилаётган ғамгин халқаларга ╝йчан термулиб, с╝зсиз ╝йга ч╝мардик.Ёки Венецияга борсакимиди а?Оҳ, Венеция!К╝чалар ╝рнига бинолар акси жилва қилгувчи каналлар!Чироқларнинг олмос чамани акс этган ╝ша каналлар б╝йлаб, ойдинда иккимиз қайиқда жимгина сузиб юрсак!Осуда тунлар меҳмонхона деразасидан ой оҳиста м╝раласа, ой шуъласидан к╝зларимиз қамашса, ойдинда ялтираётган сувларнинг шалоплаётган товушларини тинглаб ётсак!Эҳ!..Ростини айтинг, Нортожи, асал ойини чет элда ╝тказолмаганимиз сизга армон б╝либ қолмадими? -деди Холб╝ри.

-Й╝қ, асло!Мен ҳаётимизнинг фақат бир ойигина, ёки бир йилигина эмас, Худо бизга неча йил умр берган б╝лса, барчаси асал б╝лишини ҳохлайман.Одам асал ойини Парижда, Венецияда ёки Швецариянинг Алп тоғ тизмалари этагида ╝тказсаю, бир йилдан кейин уруш жанжал қилиб, қ╝йди чиқди б╝лса, унақа дабдабали асал ойининг кимга кераги бор.Қаранг ойдин кечани!Шундай г╝зал Ватанимиз б╝лса, бизга Парижнинг, Венециянинг, Швецариядаги Алп тоғларининг, қорли ч╝ққиларнинг нима кераги бор? -деди Нортожи.

-Т╝ғри -деб қ╝йди Холб╝ри, Нортожини янада махкамроқ бағрига босиб, меҳр билан к╝зларидан ╝пиб қ╝яр экан.Кейин давом этди.

-Т╝йимизни ╝йладим дегунча, бир воқеа ёдимга тушаверади.У пайтлари шаҳарлик бир мижознинг уйида б╝яш -чизиш ишлари билан банд эдим.Мижоз кираверишдаги айвон деворига қалин қарағайзор ва қайинзор ╝рмонларни, кейин дарё четида сув ичаётган кийикни ва қоя устидан кийикка ташланмоқчи б╝либ турган й╝лбарс расмини чизииш керак дея тайинлади. Деворий манзарани хафсала билан ишлар эканаман, мижоз менинг санъатимни мақтаб, ╝зининг навқирон ёшлигини эслаб кетди.Қандай қийинчиликларни бошидан кечирганини, қандай қилиб Тошкент Давлат Университетида ╝қиганларию, қай тарзда уйлангани ва қандай қилиб хашаматли уйни қурганини гапириб бера бошлади.Унинг ҳикояси аввалига мен учун зерикарлидай туюлсада, ҳикоядаги кейинги воқеалар динамикаси кутилмаганда менинг диққатимни торта бошлади.

-Тошкент Давлат Университеда ╝қирдим -дея гап бошлади у.С╝нг давом этди: -Курсдошларим орасида Ургутлик Очил деган д╝стим б╝лар, биз у билан талабаликнинг қаттиқ нонини тенг б╝лишиб ер эдик.Онда сонда юз бериб турадиган муштлашувларда бир бирмизни ҳимоя қилиб, илм олишда ҳам, молиявий масалаларда ҳам бир биримизга к╝маклашиб яшардик.Мен у маҳаллар самбодан борман, боксдан борман, қ╝л жангидан борман, пишиқ ғиштни десангиз, шундоқ ҳавога отиб, бир уриб кепакка айлантирворадиган бақувват, н╝рғил пайтларим. Очил б╝йи унчалик новча б╝лмаса ҳам, самбо б╝йича спорт усталигига номзод эмасми, юз килоли одамни ҳам даст к╝тариб, айлантириб ерга уриб, чалпак қилиб ташларди.Мен ╝ша пайтлари, кутилмаганда курсимиздаги Ғазалкентлик бир г╝зал қизни телбаларча севиб қолдим.Ишонасизми, ╝ша қизни к╝рсам, оёқларим ╝зимга б╝йсунмай, бир урсам алюминий тоғорани тешиб ташлайдиган бақувват қ╝лларим худди увададан қилингандай жонсизланиб, шалвираб қоларди.Бамисоли узоқ вақт касалхонада ётиб, тузалиб, биринчи бор баҳор офтобига чиққан бемор каби, гандираклаб, йиқилиб тушмаслик учун деворга суяниб қолардим. ╬ша қизга термулганимча, узоқ йиллар кимсасиз оролда ёлғиз бир ╝зи яшаган ёввойи одам сингари батамом тилдан қолардим.Аудиторияда ╝тирардиму профессорнинг лекциялари қулоғимга кирмас, фикру ёдим, к╝зларим ╝ша қизда эди.У ҳам ҳар замонда менга к╝з қирини ташлаб қ╝яр, ╝шандай онлар ҳаяжондан жоним б╝ғзимга тиқилиб қолгандай туюларди.Мен у қизни шундай қаттиқ севардим.Мен ҳатто унинг дардида жин чалиб кетган одамдай касалланиб, к╝рпа т╝шак қилиб, ётиб қолганман.Йиллар ╝тди.Биз ╝қишни тугатгач, мен онамни ╝ша соҳибжамол қизнинг уйига, Ғазалкентга совчиликка юбордим.Т╝й куни белгиланди.Т╝йга курсдошлар ҳам келишди.Ургутлик д╝стим Очил ҳам.Бир маҳал Очил озгина ҳалигиндан урволган эканми, ╝ртакашдан с╝з с╝ради.