распачаць бойку самому, тут. Яны раззлуюцца і біць сваімі берцамі будуць не трапна, як на пероне, прагульваючыся, а куды патрапяць. Могуць скалечыць твар — нос набок звернуць ці скулу рассякуць падэшвай. Ці дачакацца іх прыпынку — яны за хвілін пяць сілком выцягнуць мяне ў тамбур, выпхнуць на перон — і там іх будзе ўжо не трое, там заўсёды нехта пасвіцца з іх хеўры. Пакоцяць па пероне — там адно хавай галаву і твар рукамі, гаварылі: б'юць не надта моцна. Не было вялікага страху, калі казаць праўду. Адно адчуванне яшчэ больш узрослай, страшэннай безвыходнасці і тупіка ва ўсім. Мабыць, так і трэба, каб пасля ўсіх параз намаляваліся ў фінале маіх бездапаможных высілкаў вярнуць Ядвісю гэтыя скінхеды і будучы фізічны боль. Так і трэба.
Так заканчваюцца мары.
— Што за тэму пераціраем? Дазвольце да чэснай кампаніі далучыцца, а то сум у дарозе апанаваў, — пачуўся гучны і ўпэўнены, трошкі насмешлівы, знаёмы голас.
Ля нашых лавак стаяў Алег. Так, то ён зацягваў цяжэнную сумку ў вагон.
— Ты, чувак, адыдзі, тут у нас свой базар, — адказаў Алегу старэйшы са скінаў, які сядзеў з краю насупраць мяне. Нельга было не пачуць папярэджання ў яго звароце.
— Гэта бабулькі на рынку базараць, а мужыкі, кажуць, гамоняць за жыццё? — скрозь зубы раптоўна жорстка, з упіканнем суразмоўцы ў парушэнні асаблівага збору асаблівых правіл, сказаў Алег і сеў, адначасова бесцырымонна, бы знаёмага сябра, пасунуўшы скіна. Яго рукі былі складзеныя на жываце, правая схавана пад левы локаць. І не паспеў ніхто са скінаў разявіць рот, як зноў скрозь зубы са злоснай, сапраўднай, дарослай пагрозай Алег дадаў: — А ты за чувака адказваеш, пацан учорашні? — нават не зірнуўшы на скіна, але ўсе зразумелі, што пытанне да яго.
Ад упэўненага нахабства Алега троіца на нейкі момант разгубілася. Скіны пераглядваліся між сабой. Старэйшы, якога пасунуў Алег, ледзь павярнуў галаву ў яго бок і прасіпеў, яшчэ разлічваючы на сваю колькасную перавагу:
— Ты што тут забыўся? Ідзі, куды ішоў. Чаго лезеш у чужыя справы? Не клікалі.
— Ты, выпаўзак, сваім сучонкам будзеш загадваць, куды хадзіць і што рабіць, ясна, утырак? Не коўзайся на лаве, а то няўзнак наскочыш.
Пачулася характэрнае кароткае пстрыканне, і з пад левага локця Алега выскачыла дугою шырокае, незвычайна завостранае на канцы лязо нажа.
— Ціха, кажу, шалупень. Ніхто нікуды не ідзе. Усе сядзяць на сваіх месцах. Гуляць пойдзеце, калі я дазволю. Хто рыпнецца — ты сядзеш на нож. — Алег пасунуўся яшчэ бліжэй, той здрыгануўся, мабыць, адчуў вострае лязо. Алег вальней раскінуў рукі, лязо прыхавалася між ім і скінам.
І мы ехалі так яшчэ два прыпынкі. Калі электрычка амаль што спынілася на «іхняй» станцыі, Алег загадаў скінхедам:
— Збеглі хуценька, недапалкі.
Яны падхапіліся без адзінага слова. Алег, агледзеўшыся, распрастаў рукі, спрактыкаваным рухам схаваў лязо ў тронкі, паклаў нож у кішэню джынсаў.
— Вось каб цябе раз пракацілі па асфальце, дык разумнейшы стаў бы, — без злосці, нават са шкадаваннем, сказаў ён.
— Усё жыццё хаваць тое, што табе даспадобы? — слаба запярэчыў я.
— Дурань, — хмыкнуў Алег. — Каб бараніць нешта сваё, трэба мець нешта. А ў вас — соплі.
— Зразумела, — пагадзіўся я, бо зараз дакладна разумеў, пра што кажа Алег. Калі ты без нічога
— без сілы, без грошай, без. без сяброў — ты ніхто, ты нідзе, ты ніякі. — Дапамагчы? — я павёў галавой на лаўку, ля якой стаяла сумка Алега.
Ён моўчкі кіўнуў.
Мы разам дацягнулі сумку да прыпынку аўтобуса.
— Далей? — спытаў я. — Мне спяшацца няма куды...
— Давай, — не адмовіўся ён і патлумачыў згоду: — Ад прыпынку з паўкіламетра перці.
Аўтобус цягнуўся марудна, мы даехалі да самай ўскраіны горада, і Алег памкнуўся да выхаду.
Потым моўчкі неслі сумку да гаражнага масіву, прайшлі праз яго на самы ўскраек — крыху наводдаль ад іншых стаяла купка з пяці гаражоў. Спыніліся нарэшце, Алег дастаў ключ, адамкнуў дзверы, пацягнуў скрыпучыя вароты.
У гаражы было пуста, у кутах грувасціўся ў кучах металалом: асобна, самая вялікая купа— жалеззе, у другім куце — скруткі алюмініевага дроту, яшчэ там рознае. Стаялі ля сцяны старыя акумулятары. Была і невялікая кучка меднага дроту, відавочна, абпаленага.
Алег пстрыкнуў выключальнікам — загарэлася зыркая лямпачка. На невялікім стале стаяў электрычны чайнік, вялікая пластыкавая бутля з вадой.
— Гарбаты пап'ем. Не еў зранку. А ты?
Я згадаў, што і сам не клаў нічога на зуб — трохі казытаў нос на вакзале пах свежых беляшоў, але ж такі настрой быў.
Алег выцягнуў з заплечніка пакет, дастаў хлеб, кавалак сала, гуркі. Хутка парэзаў. Мы елі, пасеўшы на старыя, некім выкінутыя з хаты, драўляныя крэслы. Забулькатаў чайнік, Алег спаласнуў кіпнем два пластыкавыя кубкі, насыпаў заваркі, заліў. Выцягнуў пачак цыгарэт, прыпаліў ад запальнічкі.
— Твая гаспадарка? — парушыў я маўчанне, якое ніколькі не гняло, але ж карцела нечага больш даведацца, бо я быў уражаны ўбачаным.
— Мая, — кіўнуў Алег. — Дзядзькаў гараж, аддаў мне пад метал. Тут выгодна: можна касцёр побач раскласці, медзь ці алюміній абпаліць, калі ў ізаляцыі, бо з тонкім намучышся, як пашанцуе кавалак кабелю падабраць.
— Шанцуе калі?
— Ды вось сёння. Тройчы мінаў адну хату, там дах і столь праваліліся, праводку даўно раней знялі. Сёння завітаў ад безвыходнасці, бо нідзе нічога не знайшоў, хоць і небяспечна — усё вісіць над галавой. Бачу — бы вяроўчынка, ажно — старая праводка, тканая ізаляцыя. І — медная. Як мянялі яе, дык на гарышча закінулі. Стаў цягнуць — а там скруткаў! Мабыць, не з адной хаты сабралі раней. Вось, кіло дваццаць будзе, — Алег кіўнуў у бок сумкі, што мы прыперлі.
— Навошта грошы збіраеш?
Ён зірнуў на мяне з расчараваннем, бы здаровы на хворага:
— Я не збіраю, мы на грошы жывём. Вам маткі і бацькі даюць, а мая маці ў дэкрэце з трэцім, брат у другім класе. Спытай у сваёй, як выжыць адно на дзіцячыя грошы.
— Прабач, — ціха прамовіў я, імгненна ўспомніўшы, як згаджаўся Алег сыграць ролю ў нашым фільме, але за грошы, як мы аплачвалі яго «ахову» на лецішчы...
— Фігня.
— Ты па закінутых хатах ходзіш. А міліцыя не ганяе?
— Не. Я ж не ў жывых людзей краду. Бацька навучыў.
Я запытальна паглядзеў на Алега: як бацька мог навучыць і чаму, калі сам сядзіць у турме? Той хмыкнуў, верагодна, зразумеўшы маю няўцямнасць, патлумачыў:
— Бацька мне заўсёды казаў: глядзі на мяне, я з законам не сябрую — і хто я? Зэк прапашчы. Выйшаў, праз паўгода — новы тэрмін. — І раптам пасур'ёзнеў, дадаў рэзка: — Я на бацю не наракаю, не думай. Пакаціўся раз за краты — не спыніцца, такі закон. Таму ад пачатку трымацца неабходна. Ён і іншаму навучыў, галоўнаму: самому за ўсё адказваць. І за сваё — зубамі. За сваіх — зубамі, калі няма нажа ці хоць нечага пад рукой.
— Дзякуй табе, дарэчы, — урэшце знайшоў я момант падзякаваць за ягонае заступніцтва ў электрычцы.
— Сваіх не кідаю, — нехаця буркнуў Алег, адпіў з кубка і, гледзячы мне ў вочы, працягнуў раптам амаль з адчаем: — Вось ты ж — пацан нармаль, а дзяўчыну аддаў і каму? Ды каб мне такая, як Ядзя, у сябры запісалася, я б. Начамі па вёсках закінутых гойсаў бы, збіраў бы цвікі ржавыя з гнілых паваленых платоў, а ўсё адно ёй даў бы, што змог бы даць хоць такі, як Віця Марыноўскі. І горла перагрыз бы любому, хто пакрыўдзіць яе.
Я маўчаў. Мне было сорамна і прыкра.
— Дурнем быў.
— Ты фігню гародзіш, Кір, — са шкадаваннем, цвёрда сказаў Алег. — Дурнем быў — гэта калі цяпер паразумнеў і нешта спрабуеш зрабіць. А ты? Ты — абсікаўся і дагэтуль ходзіш у мокрым. Без крыўд толькі. Калі ты пацан — рабі, а не жуй соплі, не чакай і не шукай жалю да сябе. То мне таксама баця сказаў: недалужнасць ніхто не забудзе, ніхто не даруе. Няўдачы забудуць, дурасць, псіхі, дзівацтвы, выбрыкі розныя. але не недалужнасць і не жаль. За сваё біцца трэба. да крыві, калі трэба. Ды калі адважыўся, не думаеш, да першай крыві ці да смерці.
Пасля канікул мы сталі з Алегам рукацца пры сустрэчы. Мажліва, і тое неяк паўплывала, але я заўважыў змену стаўлення да сябе: запаважалі, ці што. Часцей, чым раней, звярталіся ў розных дробязях, уцягвалі ў гутаркі і спрэчкі, пыталіся і прасілі парады. Не адставалі Міхал Вакульчык са Стасем Фядзьковічам: дай ім ідэю на новы кліп, каб быў — красава! Яны літаральна заціснулі мяне ў кут і прыгразілі не выпусціць. У класе стаяў вэрхал, адно Ядвіся і Юрась сядзелі за сталом, і вакол іх нічога не існавала. Не, яны не былі разам, яны не размаўлялі. Юрась нешта пісаў у сшытку, Ядвіся глядзела за акно, цяпер пустое, — з жалем мы знялі свой «пейзаж» з матылькамі і дзяўчынкай у чырвонай сукенцы.