— Вам бы ў вёску ехаць якую, — упэўнена загаварыў Уладзя. — Там гэтулькі адзінокіх жанчын, ім без дапамогі цяжка...

— Канечне, канечне. — заківаў, пагаджаючыся, бомж. — Але ж які я работнік? Спіна хворая, зямлю капаць — самая цяжкая работа, якую магу зрабіць.

Я зазірнуў у печку, вырашыў падкінуць колькі дроў. У рукі трапіўся сукаваты кавалак, хвіліну я няўцямна глядзеў на яго, у галаве круціўся нейкі вобраз. І згадаліся прысады, Ядвіся, яе прыклад з адным камлём і мноствам галін.

— Слухайце, дзядзька, — пачаў я ўпэўнена, — мне адзін разумны чалавек нядаўна давёў простую рэч. Ва ўсім можа быць мноства прычын, пра якія мы не ведаем. А нядаўна класная нам казала, што нельга прымаць інфармацыю з адной крыніцы як адзіна беспамылковую. Так?

— Так, дужа цікава, малады чалавек, — пагадзіўся бомж, вочы яго ажывіліся.

— Цікавага тут якраз няшмат, — паблажліва ўсміхнуўся я, ужо верачы, ды што верачы — я быў перакананы ў сваёй слушнасці! — Дык вось. Вы збеглі ад сваёй жанчыны. Збеглі, адно паспелі пабачыць на яе лецішчы мужчыну, які ёй дапамагаў. А як то быў яе родны брат? Ці стрыечны? Ці муж сястры? Ці сусед, якога яна запрасіла дапамагчы? Ці калега з працы, муж сяброўкі, а сяброўка недзе там ежу гатавала на ўсіх? Глядзіце, колькі варыянтаў: пяць! А вы вырашылі, што ён — яе мужчына, і збеглі. Вы пабаяліся.

Ён з хвіліну сядзеў, апусціўшы галаву, пасля падняўся.

— Бязмерна ўдзячны вам за такі прыём, мне час.

— І куды? — здзівіўся Уладзя. — Хоць ваша справа. Забірайце вунь: там яшчэ швэдар, кашуля мультановая, шкарпэтак пара чыстых. Зараз мы паесці яшчэ збяром.

Мы чакалі, пакуль бомж пакаваў свой заплечнік, акуратна складваючы рэчы і ежу. Цяпер было асабліва шкада яго: куды ён пойдзе? Тут — цёплы дамок, на вуліцы — марозны вецер, а неўзабаве вечар і ноч. Дзе ён будзе начаваць? Але ўголас пытанняў не задавалі.

Ён прыпыніўся ля дзвярэй, сцягнуў з галавы (першы раз) сваю вязаную шапачку, скамячыў яе ў руцэ. У яго былі сіваватыя, неахайна коратка падстрыжаныя валасы.

— Пайду. Так, малады чалавек, я — збег. Я заўсёды збягаў: у дзяцінстве і юнацтве ад боек, унікаў канфліктных сітуацый, збягаў ад няпростых пытанняў, меркаваў — само неяк вырашыцца. Я баязлівец. Усё жыццё я баяўся зрабіць нешта не так, пайсці не туды, некага пакрыўдзіць, некаму не дагадзіць. Баяўся самога сябе, баяўся прымаць рашэнні. І от такі вынік. То. паглядзіце на мяне і згадвайце, як раптам будзе страшна. У баязліўца адзін шлях — на ўзбочыну.

Ён так і выйшаў, з заплечнікам за спінай і скамечанай шапачкай у руцэ. Праз акно мы бачылі, як на вуліцы ён насунуў шапачку і пайшоў, крыху згорбіўшыся, уцягнуўшы галаву ў плечы, супраць ветру.

— Думаеш, накіруецца да той жанчыны? — ціха спытаў Уладзя.

— Хто ведае. Яго жыццё. У нас свае траблы. Слухай. тая сцэнка з гопнікамі, дзе яны сядзяць з півам. Бутэлек было дзве, у руках трымалі хлопцы. І пілі з бутэлек. Там жа не відаць, што менавіта піва?

Уладзя прыплюснуў вочы — згадваў кадры, упэўнена матлянуў галавой:

— Нельга адназначна сцвярджаць пра піва. А навошта?

— Заўтра паклічам Ромку, складзём ліст. Да дырэкцыі школы, у аддзел адукацыі, міністру, д'яблу, Богу і ўсім святым разам: мы не распівалі піва ў кватэры фізіка, падпішуцца ўсе.

Уладзя глядзеў уважліва колькі секунд і ўпэўнена кіўнуў галавой:

— Згода. Я ўвечары знайду ўсе патрэбныя адрасы. Але для пачатку. Ромка пагодзіцца са мной, трэба дырэктарцы напісаць. А ўжо пасля — далей, ну, калі нас пашлюць у школе.

— Цяпер не пашлюць! Пайшлі яшчэ па дровы. Хай будуць.

Мы схадзілі двойчы, нанеслі добрую купу, крыху папрацавалі сякерамі — атрымаўся хай каргівы, ды ёмкі штабель уздоўж усёй сцяны веранды. Потым зноў гатавалі гарбату.

— Ты не раскажаш. пра Ядвісю? — без папярэджання раптам спытаў Уладзя.

Я маўчаў. Думаў: апавесці ці не. З іншага боку, Уладзя ж ніколі не хаваў ад мяне нічога. Шчыра ўсім дзяліўся. І вось як з Настачкай ён. І чаго мне хаваць тое, што адбылося? Юрась, як бачна, не стаў таіць ад Ядвісі. І я расказаў. Усё, ад пачатку і дарэшты. Як паклікаў Юрась на размову, як атрымалася, што я прапанаваў тое жэрабя, як цягнуў запалку. І нечакана адчуў палёгку. Бы нейкі цяжар спаў, захацелася выпрастаць плечы. Нават устаў і прайшоўся па пакоі. Уладзя нервова цёр насовачкаю, якую заўсёды носіць з сабой, шкельцы акуляраў, доўга маўчаў.

— Мы мяняемся. Ці нас закаханасць мяняе. От на сабе паспытаў, як можна аслепнуць і аглухнуць. Але тут. Кір, я чуў, як Ядвіся казала, што ты і Юрась ёй аднолькавыя. Ды яна казала іначай: вы абое — яе сябры, а з сяброў яна не выбірае горшых і лепшых. Дык тут. перакручванне. Рэальная падстава. Калі падумаць, ты насамрэч нічога не прапаноўваў, адбылася маніпуляцыя, прыём тролінгу. Ты павёўся, факт. І слухай, мы столькі сябравалі, непрыемна казаць. Платон мне сябар, а ісціна даражэй. Чаму раптам у Юрася запалкі ў заплечніку? Каб разабрацца. Нешта ў галаве круціцца з запалкамі гэтымі. І яшчэ той момант, самы непрыемны. ты ж адвярнуўся. А навошта? І так можна было запалкі ператасаваць. І вось цяпер ты ўпэўнены, што абедзве запалкі не былі зламаныя?

— Хіба цяпер гэта мае значэнне? Жэрабя было. Я згадзіўся. Ядвіся не даруе. І праўда на яе баку.

— Пабачым, — устаў і Уладзя, падышоў да акна. — Гэты бомж сказаў добрыя словы, варта запомніць.

— Ты пра якія?

— Пра тыя, дзе баяцца нельга. Што трэба рабіць тады, калі хочаш, а не чакаць магчымасць. Брыдка: ён цябе накруціў да жэрабя і пасля даклаў Ядвісі!

— Калі ты мне сябар сапраўдны, дык ты да Ядвісі не падыдзеш наконт нас, — цвёрда папярэдзіў я Уладзю. — Ніякіх разборак.

10

У нядзелю Ромка і Уладзя прыйшлі да мяне, і мы разам гадзіны тры складалі ліст. Спрачаліся: ці варта пісаць, што піва было сапраўднае, бо ж хіба гэта крамола: мы здымалі фільм, зараз праглядалі — там адно Сяржук Мігно падносіць рыльца да рота, і то не відаць, што каўтае, а так хлопцы адно размахваюць бутэлькамі. Уладзя даводзіў: пісаць рэальна, каб не блытацца, як прыціснуць пытаннямі: дзе бралі пустыя бутэлькі? Што налівалі? Ды і добрая справа не будуецца на хлусні. Пагадзіліся. Дапісалі, што піва цалкам пакінулі ў кватэры фізіка, і тое было праўдай — ніхто на яго не паквапіўся. Далей я прапанаваў уставіць інфармацыю пра пэўную колькасць незадаволеных асоб, якія пакрыўдзіліся на прапанову ім другасных, а не галоўных роляў. І верагодна (мы не сцвярджаем, а ўсяго падазраём), што ліст напісаны дзеля таго, каб нам дапячы, каб мы адчулі сябе вінаватымі перад настаўнікам. Ромка з Уладзем падумалі і падтрымалі.

Маці гатавала нам гарбату, папыталася, што за справа такая важная, бо надта ж мы сур'ёзныя. Ром­ка вырашыў ёй коратка апісаць сітуацыю. Маці слухала ўважліва, потым сказала тое, пра што раней даводзіў Уладзя: няварта скакаць праз галовы дырэктара і аддзела адукацыі. Мае сэнс пачынаць знізу. І запэўніла нас, што людзі разумныя ёсць паўсюдна, разбяруцца.

Мы падрыхтавалі адразу тры лісты, каб лішні раз не збіраць подпісы. Да дырэктаркі рушылі ўтрох.

Рэгіна Казіміраўна сустрэла нас без здзіўлення, мабыць, здагадвалася, з чым мы ідзём. Прапанаваўшы сесці на крэслы ля сцяны, сама не села, чытала, засяродзіўшыся, пададзены ёй ліст.З дырэктаркаю мы сутыкаліся, прынамсі, я, толькі праз пытанні па школьнай форме, ніякіх прадметаў яна ў нас не вяла. Ромку яна ведала болей, як ніяк ён у школьным актыве, Уладзя таксама ёй быў вядомы — адзін з галоўных гульцоў каманды «Што? Дзе? Калі?» — як такога не ведаць? І таму я здзівіўся, калі дырэктарка, усё яшчэ трымаючы ў руках аркуш, найперш звярнулася да мяне:

— Вяргейчык, мне тут апавядалі, што ты вельмі артыстычны, і фільм такім цікавым атрымаўся дзякуючы найперш тваёй фантазіі. Што ж ты гэтулькі гадоў хаваў свой талент?

— Ды. Неяк нагоды добрай не было, Рэгіна Казіміраўна, — знайшоўся я. — А пра мае здольнасці перабольшваюць.

— Бач, ты яшчэ і сціплы, добра.Макар, у цябе, я так разумею, яшчэ такія ж лісты?