Паміж «Слёнскім танцам» і «Краінай паэтаў», вершамі, што аблямоўваюць падборку, мы сустракаем роздумны, балюча ўсмешлівы, напоўнены гаркатой пачатку вайны верш «У сорак першым» і назіральны, як псіхалагічны дослед, «Перад дажджом», элегічны «Памяткі» і публіцыстычны «Раўнапраўе дрэў». Зразумела, дзевяць вершаў не вычэрпваюць усяго багацця эмацыянальнай палітры П. Панчанкі, але ўяўленне пра дыяпазон яго таленту чытач атрымае.

Мне здаецца, калі нават паэт прадстаўлены адным ці двума, але цікавымі і д©бра перакладзенымі вершамі, дык для першага знаёмства і гэтага дастаткова. Такой выпала сустрэча з польскім чытачом у А. Бачылы — верш «Над Свіслаччу», пераклаў К. Фрэйдліх і М. Шарган; у Еўдакіі Лось—«Голас дарог» — М. Шарган; у Аляксея Русецкага— «Воўк» і «Мястэчка» — М. Ю. Канановіч.

Паказальныя і ў многіх адносінах павучальныя старонкі анталогіі, адведзеныя Максіму Танку. Яны могуць пацвердзіць яшчэ больш красамоўна тыя вывады, якія мы зрабілі, аналізуючы пераклады паэзіі Я. Купалы. Трыццаць адзін верш Максіма Танка перакладала чатырнаццаць польскіх паэтаў. Нават не ўдакладняючы дат, пазнаеш тут памятныя з даваеннай польскай радыкальнай перыёдыкі пераклады «На шляху дзікіх гусей» — Ежы Путрамента, «Пад мачтай» і «Руёй» — Ежы К. Вайнтраўба. Яны добра дапаўняюцца перакладамі, робленымі ў розныя пасляваенныя гады («Каб ведалі», «Рукі маці» — Леан Пастэрнак, «Не будзь ніколі іншым» — Уладзімеж Слабоднік). На такім добрым падмурку лягчэй, чым у выпадку з Багдановічам, было Яну Гушчы ўзвесці тэматычнае скляпенне з даваенных («Лірнік») і найноўшых твораў — «Таварышу», «Спакойнай ночы», «А колькі ў вас», якія пераклаў ён сам для гэтай кнігі.

Падборка сучасных вершаў М. Танка мне падабаецца. Складальнік выявіў народнасць і філасафічнасць мыслення паэта, мудрасць народнай дабраты. У вершах адчуваецца шырыня кругагляду і цэльнасць характару сучаснага мастака, яго напружаны роздум над праблемай жыцця і чалавечага прызвання. У сённяшняга Танка шмат паэзіі, якая, застаючыся мастацтвам слова, выходзіць за звычайныя ўяўленні пра мастацтва, бо з'яўляецца нявыдуманым увасабленнем сутнасці чалавека як часцінкі сусвету і самастойнага свету, які складае феномен асабовасці істоты, усведамляючай трагічную дабрадзейнасць жыцця, шчасце і цяжар сваёй прысутнасці ў бязмежжы. Натуральныя па форме, часам знарок раскаваныя, ачышчаныя ад музычнага закалыхвання, даведзеныя ледзь не да прозы ў выразе і інтанацыях, вершы гэтыя кранаюць самою немажлівасцю гаварыць прыгожа, падспеўваючы там, дзе гаворка ідзе пра смяротную патрэбу для сучаснага чалавека быць заглыблена-сур'ёзным, праўдзівым, уважлівым да ўсяго, што дзеецца вакол, бо дзеецца нешта важнае, нават у малым і звычайным: кожная пылінка нясе ў сабе частку лёсу планеты, а глабальныя праблемы вырашаюцца і ў шэптах закаханых і ў ападанні сасновай шышкі, якая нагадвае падаючую зорку. Драматычныя спляценні з'яў і лёсаў адкрываюцца паэту на кожным кроку. Вось ён стаіць пад сасной і бачыць падобную на хмарку буслянку, але не чуе шуму галін і пытае: «Хіба я стаў у ценю сасны, якую колькі год як зрэзалі?» Пытанне «Дзе яны?» ставіць свету паэт як рахунак сумлення, ён просіць асцярожна выціраць шыбы старой камяніцы, каб:

Не сцерці і ценяў

Нам блізкіх людзей,

Якія апошні раз

Некалі ў гэтыя шыбы глядзелі.

Цераз такую, ачышчаную да самых сэрцавін, як бы спракаветную безмастацкую, не пявучую, а толькі моўленую вобразнасць паэт паднімае найцяжэйшыя тэмы — асмельваецца прамовіць да польскай маці, што ў задушны дзень прынесла грамнічную свечку на вуліцу, дзе фашысты расстралялі яе дзяцей:

Podziel się ze mną płomykiem twej świecy,

A może

I ja zobaczę tych,

Z którymi miałem się spotkać.

(Пераклаў В. Варашыльскі)

Прыемна адзначыць агульную дабротнасць перакладу як ранніх, .так і сучасных вершаў паэта. Звяртае увагу сатырычнай вастрынвй і сввжасцю рыфмау пераклад верша «Пачатак оды», зроблены Тадэвушам Хрусцялеўскім, цікавы смеласцю перастварэння «Лірнік» і ўдалай прыбліжанасцю да арыгінала пераклад «Спакойнай ночы», зробленыя Янам Гушчам. Уражанні раўнацэннасці з арыгіналамі пакідаюць пераклады «Перапіскі з зямлёй» і «Шыбаў старой камяніцы» — Яніны Бжастоўскай, верша «Далёкі снег» — Анны Камінскай, «Варшаўскія задушкі» — Віктара Варашыльскага.

Відаць, гэтых удач нельга вытлумачыць адной толькі даўнасцю і багаццем сувязяў М. Танка з польскімі літаратарамі. Мне думаецца, справе дапамагае і тое, што паэтычны вопыт Максіма Танка ўключае многа з лепшых традыцый польскай і еўрапейскай мастацкай культуры, нацыянальная самабытнасць яго паэзіі цесна суадносіцца з агульначалавечым, а вобразна-выяўленчыя структуры, болын чым у каго, пераклікаюцца з эксперыментальнымі вобразамі сённяш-няй польскай паэзіі.

Праўда, тут жа хочацца засцерагчы перакладчы-каў перад спакусай узмацняць агульначалавечы пачатак у вершах М. Танка за кошт нацыянальнай і светапогляднай канкрэтнасці яго пазіцыі. Напрыклад, перакладаючы верш «Дзе яны?», Уладзімеж Сэгаль, па-мойму, размыў яго ідэю ўжо ў самым пачатку перакладу. Радкі Максіма Танка:

У горадзе

Разбітым, апусцелым

Убачыў я ў прытворы

Спаленай фашыстамі царквы

Двух у блакітнай вопратцы Анёлаў.

перакладзены так (даю падрадкоўнік.— У. К.)

У гэтым пакінутым

I разбітым горадзе,

У храме —

Даўно ўжо ворагамі зруйнаваным,

Я выпадкова ўбачыў двух анёлаў,

Спавітых у блакіт —

З апаленымі тварамі.

Чытач заўважыць, што дзея ў перакладзе страціла канкрэтнасць часу і месца, адсюль і грамадзянская ідэя перайшла ў маральную. Далей перакладчык больш-менш уразумела пераказаў думку, што анёлы запісвалі прозвішчы людзей, якія ўваходзілі ў храм і выходзілі з яго. Апошніх на гэты раз у рэестры не аказалася. У сувязі з такою праявай паэт пытае:

Няўжо ніхто

Не выйшаў з гэтых сцен?

Скажыце:

Дзе яны?

Але маўчалі і анёлы

З апаленымі крыламі,

I іх таксама

Кулі

Не мінулі.

У перакладзе пытанне і адказ гучаць цьмяна і неўразумела, дапасоўваючыся да размытых пачатковых радкоў перакладу:

Дзе памёршыя? — пытаў я ў анёлаў,

Але іх маўчанне было такім смяротным,

Што апушчаныя крылы

Далі мне самі праўдзівы адказ.

Максім Танк пытаў не пра памёршых, а пра тых, што не выйшлі з царквы, спаленай фашыстамі, ён пытаў канкрэтна: «Дзе яны?», і падтэкст верша даваў такі ж канкрэтны адказ — фашысты спалілі іх тут разам з царквой. Слова «памёршыя» зусім не падыходзіць тут, бо мова ідзе пра памардаваных. Выпадкаў вандалізму, падобных на апісаны ў творы М. Танка, было на Беларусі шмат у часы гітлераўскай акупацыі, напрыклад, у славутай сёння сваім этнаграфічным хорам вёсцы Тонеж Лельчыцкага раёна, у вёсцы Прыбалавічы таго ж раёна фашысты загналі і спалілі ў цэрквах усіх жыхароў, якіх удалося ім захапіць і загнаць. Пытанне беларускага паэта «Дзе яны?» звернута да ўсяго свету, але нават анёлы, што вялі рэестр душ у храме, не могуць даць адказу: яны прабіты кулямі. Свецкі тып мыслення і чыста паэтычныя адносіны да біблейскіх і міфалагічных істот заканамерны ў паэта-атэіста. У яго ўяўленні анёлы не надзелены несмяротнасцю. Гэту пазіцыю патрэбна было выразней перадаць пры перакладзе верша. Перакладчык, як мне здаецца, пайшоў за хрысціянскім рэлігійным успрыман-нем і надзяліў анёлаў несмяротнасцю. Яны ў яго смяротна маўчаць. Апушчаныя крылы мбгуць увасаблятть жа-лобную немату. Людзям, якія прытрымліваюцца свец-кай маралі, такое зняменне і маўчанне не зразумела. Можна сумнявацца, ці будзе зразумелаю немата анёлаў і ўсім тым веруючым палякам, што былі ў гады акупацыі сведкамі гітлераўскага вандалізму.