Вочка малпы

Я дапамог маме пакласцi тату на ложак. Ягоная прыўзнятая рука дробненька калацiлася. Згадалася вочка малпы, якая пазiрала з пашчы анаконды i хутка-хутка мiргала. Тата ў пашчы ўсепаглынальнай смерцi, а мы — назiральнiкi.

Сава

Так склалася, што ёсць два Вячаславы Уладзiмiравiчы Адамчыкi, i абодва яны з адной сям’i, больш за тое — родныя браты. Тата мой — Чэсь, брат ягоны — Сава, а ў савецка-прарасейскiх дакументах яны запiсаныя Вячаславамi. Каб спраўдзiць тэлефон дзядзькi Савы, запiсаны немаведама калi, я набраў нумар. Пачуў жаночы голас, якi гукнуў у далёкай наваеленскай кватэрцы: «Дзядуля, цябе да тэлефона». Я сказаў, што тата зусiм кепска сябе адчувае. Сава падзякаваў за званок i паабяцаў патэлефанаваць i прыехаць. А я не змог яму сказаць, што ехаць пакуль не трэба. Вось не змог сказаць, i ўсё.

Мамiна прызнанне

«Мне яшчэ не цяжка. Вось пастаю каля яго на каленях, скажу: «Чэсь, пацiснi мне руку». Ён так слабенька, але ж пацiсне. Я не адна».

Прыезд Савы

«Ты ж сказаў, што па тэлефоне пагаварыць з Чэсем не ўдасца, вось я i прыехаў». Сядзiм выпiваем. Я, Мiраслаў i Сава. «Ён мяне прызнаў», — паўтарае i паўтарае Сава. «Я зайшоў, а ён рукой махнуў. Вось так узняў руку i махнуў». Тата выйшаў у залу, каб пасядзець на канапе, я прысеў побач з iм. «Цяжка табе, тата?» — «Цяжка», — амаль нягучна выдыхнуў ён i лёг на канапу. Дзядзьку Саву мы правялi на электрычку.

Ноч

Пасля выпiтага з Савам i Мiраславам я правалiўся ў небыццё. А мама з маёй жонкаю Аленаю цэлую ноч змагалiся з татам, бо ён уставаў i падаў. Пакiдаць яго на ложку зрабiлася небяспечна. «Баюся, каб не зламаў сабе што. Ён такi крохкi. Працiраю яго спiрцiкам, мажу дзiцячым крэмам i баюся зламаць якую костачку. Ён зусiм крохкi», — кажа мне мама наранiцу. Прыўздымаю тату, i ён выпiвае паўкубачка вады з сардэчнымi кроплямi.

Сцэнар

На працы я паклiкаў сваяка Мiкалая, i разам мы пачалi пiсаць сцэнар пахавання, складаць спiс неабходнага. Крыж. Труна. Месца на могiлках. Партрэт. Вянкi. Надпiсы на стужках. «Дарагому тату ад сыноў Мiраслава i Уладзiмiра», «Дарагому дзеду Чэсю ад унукаў Чэсiка, Ядзi, Вольгi i Мiкалая», «Дарагому майму мужу ад жонкi Нiны». Надпiс на шыльдзе з крыжа. «Вячаслаў Адамчык. 1933—2001». Калi план быў збольшага гатовы i сакратарка Надзея набiрала яго на камп’ютэры, дык збаялася друкаваць дату смерцi i зрабiла пропуск. Давялося другi раз пiсаць дату смерцi пры жывым тату.

Антон

Развiтацца з татам i падтрымаць сястру прыехаў з Койданава дзядзька Антон. Я выклаў на стол цыгарэты з запальнiчкай. «Хiба ты курыш?» — «Куру i выпiваю». — «А вось я нiчога не магу. За гэтае лета два разы ў бальнiцы ляжаў. Сэрца цiсне i цiсне». Мне згадалася, як Антонава Нiна паскардзiлася, што дзядзька выпiвае штовечар. «Радуйся, Нiна, ён можа яшчэ чарку ўзяць», — пасмяяўся я тады. А цяпер я зрабiў iншую недарэчнасць. Парадаваўся, што Антон добра выглядае. «Што ты, Валодзя! Паглядзi на мае рукi, яны ўсе ў сiняках ад кропельнiц. Я хутка наркаманам стану». Маўчым. Сапраўды, так кепска, як выглядае тата, не выглядае нiхто. Пальцы на руках счарнелi. Ён ляжыць з немiрготкiмi вачыма i часта хрыпла дыхае.

Дождж

Выйшаў на вулiцу. Палiўся дождж. Я паглядзеў на неба з-пад парасона i падумаў: «Божа, калi ты ёсць, зрабi, каб скончыўся дождж. Ну хiба табе цяжка? Пакутуе тата. Мучыцца мама. Праз дзень у мяне самалёт да Барселоны. Як я кiну бацькоў? Што скажу людзям пра сваю адсутнасць на пахаваннi?» — «Калi ты не пабудзеш на татавым пахаваннi, ты сабе гэтага нiколi не даруеш», — кажуць навокал. I яны кажуць праўду. «Божа, дай мне знак, спынi дождж». I дождж перастаў. Я вярнуўся дамоў, пачаў парадкаваць фiнансавыя запiсы. I тут патэлефанавала мама i сказала: «Тата не дыхае. Тата памёр».

Апрананне

Першыя гадзiны пасля татавай смерцi прамiнулi для мяне ў iстэрычным паўсне. Цяпер я дакладна ведаю, навошта занавешваюць люстэркi. Калi пабачыў скрыўлены плачам уласны твар са звар’яцелымi вачыма, дык напалохаўся больш, чым ад выгляду аголенага таты, якому я трымаў твар, каб ён не застыў з адкрытым ротам. Вочы закрыў тату я. Калi апранаў пiнжак, дык ледзь-ледзь не зламаў ужо нягнуткую i халодную татаву правую руку. Мы паклалi тату на стол у святочным гарнiтуры i навюткiх чаравiках. Пасярод ночы прыйшоў Мiраслаў, i я паехаў дадому паспаць. Выпiў гарэлкi i праспаў да дзесяцi ранiцы.

Кроў

Поўна людзей з кветкамi. Усе спачуваюць. А ў мяне кожныя пяць хвiлiн твар перакошваецца, збiваецца дыханне, слёзы цякуць з вачэй. Тату пераклалi са стала ў труну. Мамiна цётка Вiкця прывяла жанчын, i яны адспявалi нашага тату Чэся. У кватэры такая задуха, што я захацеў выйсцi на вулiцу, каб не страцiць прытомнасць. Калi адчыняў дзверы на праспект, дык ададраў кавалак скуры з указальнага пальца на правай руцэ. Стаю з акрываўленай рукой на праспекце, i кроў мая крапае на шэры брук. I тут падыходзiць да мяне мастачка ў чорных акулярах, падобная да вупыршы, i пытаецца: «Адамчык, што з табой? Ты вельмi кепска выглядаеш». — «Бацька ў мяне памёр. Зараз хаваць будзем. Вось я дзверы адчынiў i скуру з пальца садраў. Я i ўчора яе садраў, калi татавымi ключамi спрабаваў гэты замок адчынiць. Толькi ўчора ранка была маленькая...» Вярнулася Ядзя з аптэкi, забiнтавала мне палец. Мастачка развiталася. «Крэпка будзе стаяць тое, пад што кроў пацякла», — згадалася мне. Што будзе крэпка стаяць?

Слова

Труну закрылi вечкам i прыкруцiлi. Як добра, што вечка прыкручваецца, i не будзе гэтага жахлiвага гуку забiвання цвiкоў. Хлопцы ўзнялi майго тату на плечы i панеслi. Мама па сходах лесвiцы ледзь iдзе, а таму труна далёка ўнiзе. З цемнаватага пад’езда выходжу на сонца i слепну. Гучыць аркестр, але што за музыка, разабраць не магу. Падыходзiць Толiк Кiсель i абдымае мяне. З iм iду да аўтобуса-катафалка. Як толькi мы селi ў аўтобус, пайшоў дождж. Праз вентыляцыйныя люкi на труну, на крыж, на партрэт пачалi падаць буйныя кроплi, падобныя да кропляў маёй крывi, адно празрыстыя. А перад самай Кальварыяй заззяла сонца. Неверагодна зыркае ў вiльготнай свежасцi. Тату чакала магiла на грудзе, непадалёк ад касцёла. На рамонт i адкрыццё гэтага касцёла тата адным з першых ахвяраваў грошы ў часы атэiстычнай безнадзейнасцi. Панiхiду праводзiла старшыня Саюза пiсьменнiкаў Вольга Iпатава. Выступалi татавы калегi. А калi далi слова мне, мама, якую я падтрымлiваў за локаць, цiха сказала: «Толькi нядоўга, бо я не вытрымаю». Мамiна рэплiка збiла мяне, i маму стала шкада больш за тату. I я толькi сказаў: «Тата, я так цябе люблю, што ў мяне няма словаў». Сказаў — i заплакаў гучна, непрыгожа. Потым гаварыла мама. Потым труну апусцiлi ў ямiну, засыпалi. Далакопы, калi ўпрыгожвалi капец, зламалi напалам кветкi. «Каб не пакралi», — растлумачылi яны.

Кватэра

На жалобную вячэру нi я, нi Мiраслаў не пайшлi, сiлы не было. З дачкой я вярнуўся дадому. Пераапрануўся ў спартовае i пайшоў бегаць у парку, каб змучыцца фiзiчна i на нейкi час забыцца пра смерць. Пасля ледзянога душу я зноў апрануў усё чорнае, паехаў на бацькоўскую кватэру. Адчынiў Мiраслаў: «Цяжка сюды прыходзiць, калi нiкога няма». Сапраўды. Я прайшоўся па пустых пакоях. Усе татавы рэчы нiбыта памерлi разам з iм. Кнiгi, нататнiкi, рукапiсы ляжалi як нежывыя. Адчужанасць свяцiлася ў кожнай рэчы. Мы дачакалiся мацi. Толькi калi яна пераапранулася ў хатняе i загаварыла пра сонечнасць гэтага дня, пра тое, што тата збiраўся напiсаць буквар, а цяпер мы мусiм дарабiць задуманае, я перастаў хвалявацца за яе i развiтаўся.

Мора

Стаю на беразе Мiжземнага мора. Гляджу на ваду. Чалавечае жыццё падобнае да падзення хвалi. Я пра гэта казаў раней i, пэўна, скажу i падумаю не адзiн раз. I пра тое, як небяспечна чалавеку зазiраць у сваю будучыню, у сваю магiлу. I чамусьцi ўсё адно даводзiцца гэта рабiць. На Кальварыйскiх могiлках мы прыдбалi сямейнае месца. Пакуль там толькi тата, а я на беразе мора згадваю падарункi, якiя ён прывозiў мне, якiя я прывозiў яму. «Прывязi просты сшытак i простую ручку», — казаў тата. I я прывязу яму ручку i сшытак, i пакладу пад крыж, бо тата любiў пiсаць, а я люблю свайго тату.