Круглы год
Хоку беларускiх паэтаў
Лёс хоку
Хоку — паэтычная тэлеграма
Рамон Гомес дэ ла Серна
Існуе безьліч паэтычных формаў, і кожным разам паэт выбірае адну-адзіную, каб менавіта ў яе пераліць уласныя пачуцьці. І можна ўявіць, як нячаста некалькі розных паэтаў абіраюць падобную форму і працуюць у ёй. Для эўрапейцаў традыцыйна абранымі былі трыялеты, актавы, санэты, але ў дадзеным выпадку мы прадстаўляем зборнік хоку.
Хоку — трохрадкоўе, якое бярэ выток у японскім вершаскладаньні. Разам з рубаі і танка хоку — гэта прыклад усходняй вершаванай мініятуры. Хоку пісалі вялікія старажытныя японскія паэты Басё, Бусон, Іса. У ХХ ст. гэтай мініятураю захапляліся Сікі, Кёсі, Дакоцу… Папулярнасьць хоку выйшла за межы Японіі, трохрадкоўі пішуцца ва ўсім сьвеце. Да прыкладу, выдатныя хоку па-гішпанску складаў знакаміты аргентынец Хорхе Луіс Борхес:
Вось мая рука,
Што некалі кранала
Твае валасы.
Зборнікі хоку выдавалі паэты ў Францыі і ў Эстоніі. Што тычыцца тутэйшых умоваў, дык кніга хоку беларускіх паэтаў была падрыхтаваная яшчэ ў 1986 годзе, але не знайшла выдаўца, бо ў БССР нават нязвыклая форма ўспрымалася як дысыдэнцтва.
Кожная кветка красуе ў свой час. Праца над зборнікам паціху працягвалася. У пэрыядычным друку зьяўляліся публікацыі хоку. Побач друкавалася шмат іншых трохрадкоўяў і мініятур, але яны або не вытрымлівалі кананічную колькасьць складоў (5-7-5), або ігнаравалі абавязковыя для хоку эстэтычныя патрабаваньні. А тэкст хоку мусіць адпавядаць шматлікім характарыстыкам. Некаторыя зь іх былі кананізаваныя яшчэ да ХVІІ ст… ЮГЭН — запаветная прыгажосьць, глыбіня, неспазнанасьць да канца, існасьць, нязьменнасьць… МАКОТО — ісьціна, праўда, сапраўдная справа, сапраўднае слова… АВАРЭ — зачараваньне, чароўнасьць… МОНО-НО АВАРЭ — чароўнасьць рэчаў…
Пазьней Мацуа Басё распрацаваў дадатковыя эстэтычныя каноны складаньня хоку. На яго думку, верш мусіў увасабляць наступнае: САТОРЫ — азарэньне, прасьветленасьць, духоўнае абуджэньне, раптоўнае адкрыцьцё ісьціны, яднаньне душы чалавека і прыроды, адсутнасьць рацыянальнага элемэнту ў творчым працэсе… САБІ — паціна, сьлед мінулага, заміраньне, пацямненьне, згасаньне, адзінота, самота, прасьветленая адзінотнасьць, адчужанасьць ад штодзённай мітусьні, затуханьне сьвядомасьці… КАРУМІ — лёгкасьць… ХОСОМІ — тонкасьць, ломкасьць, крохкасьць, суперажываньне, зьліцьцё са сьветам, расплываньне ў сьвеце… СІОРЫ — гнуткасьць, маркота, сум, спачуваньне… ФУЭКІ-РЮКО — нязьменная зьменлівасьць, адзінства руху і спакою, хамэлеоннасьць… ФУГА-НО МАКОТО — сапраўднасьць прыгажосьці…
У часы Басё, калі складалася кананічная форма хоку, існавала нязьменная зьмена прыроды, паступовае й непераадольнае кола пораў году, за вясною прыходзіла лета, і пазначэньне сэзонаў было гэтаксама абавязковым. Цяпер, напрыканцы ХХ ст. з вынаходніцтвам хуткасных апаратаў для перамяшчэньня можна зьмяняць асабіста для сябе чаргаваньне пораў года, памяняць марозную зіму на сьпякотнае лета і сустрэць Новы год не ў засьнежаным Менску, а ў сьпякотным Бангкоку. Іншы час, новая нязьменная зьменлівасьць — ФУЭКІ-РЮКО — чакае сваіх паэтаў і сваіх канонаў хоку.
А зборнік з хоку беларускіх паэтаў — невялікі востраў у плыні сучасных нязьменных зьменаў.
Уладзімір Адамчык.
Максім Танк
* * *
Рэкі, як людзі,
сьпяшаюцца да акіяну —
сваёй нірваны.
* * *
Неразлучнымі
толькі пакінуў нам Буда
Жыцьцё і Сьмерць.
* * *
Бічую, бы Ксэркс,
мора за разьбітыя
мае караблі.
* * *
— У будучыню
ды на раскрышаных крылах? —
сьмяецца сьлімак.
* * *
Быццам той алень,
што згубіў панты,
бягу і падаю.
* * *
Набыў ракаўку.
Цяпер я — не самотны.
Гавару з морам.
* * *
Над Фудзіямай —
драконы бліскавіцаў.
Цьвіце сакура.
* * *
Пацеркі пэрлаў —
сьлёзы асірацелых
рыбацкіх удоў.
Уладзімір Арлоў
* * *
Грэйся, яшчарка,
паміж цёплых камянёў.
Доўжыцца жнівень.
* * *
Маленькі сьлімак
задумаўся пра вечнасьць
на цёплай рэйцы.
* * *
Няўжо, крыніца,
ты дасюль ня ведаеш,
як мяне завуць?
* * *
Узгорак, белы
ад дзьмухаўцовых куляў,
глядзі, не ўзьляці.
* * *
Там, на гарышчы
ў пушцы з жаўнерыкамі
жыве маленства.
* * *
Чаму ты маўчыш,
зязюля-прарочыца,
у маім садзе?
* * *
Дзьмухаўцовы пух
у тваёй жарай грыўцы.
Скончыўся травень.
* * *
Пялёсткі вішняў
прыплылі па рачулцы
з майго дзяцінства.
* * *
Зялёны вецер
прынёс з таго берага
згадкі пра цябе.
* * *
Пярсьцёнак-зьмейка,
толькі ён застаецца
берагчы цябе.
Уладзімір Сьцяпан
* * *
Лесьвіца. Дзьверы.
Доўга стаю. Слухаю.
Мама сьпявае.
