Гардзей агледзеў сялян, якія панура маўчалі, але не адважваліся пярэчыць пану, падняўся са свайго месца, хоць унутры ўсё кіпела, спакойна сказаў:
— Я прапаноўваю сваю кандыдатуру. Думаю, што і ў мяне няблага атрымаецца кіраваць гмінаю, бо я з сялян і добра ведаю ўсе патрэбы працоўнага чалавека.
— Добра, запішам яшчэ адну кандыдатуру, як прозвішча пана? — спытаў Райскі.
— Рахуба, Гардзей Рахуба, мы яго падтрымаем, — адказаў адзін з сялян.
Ад гэтых слоў Гардзею зрабілася добра на душы. Упэўненасць запаланіла яго. Ён нават усміхнуўся таму селяніну, імя якога не ведаў.
— Якія кандыдатуры будуць яшчэ? — спытаў пан Райскі.
Людзі маўчалі. І зноў для Гардзея пачаўся час сумнення і няўпэўненасці. А тым часам пісар напісаў на палосках паперы прозвішчы кандыдатаў, раздаў членам праўлення. Тыя выкраслілі непатрэбную кандыдатуру і ўкінулі паперкі ў скрынку. Спатрэбілася некалькі хвілін, каб падлічыць галасы. Пан Райскі, не хаваючы расчаравання на паружавелым твары, абвясціў, што па выніках галасавання праўлення гміны войтам абраны пан Рахуба. Сяляне весела загаманілі, пачалі віншаваць Гардзея, паціскаць руку.
— Во, цяпер і мы ў панах паходзім, — сказаў той селянін, прозвішча якога Гардзей не ведаў, і па-сяброўску ляпнуў будучага войта па плячы.
— Як цябе завуць? — спытаў Гардзей.
— Адам Ступа.
— Дзякую, брат.
— Панове, цішэй, — зазваніў у званочак пан Райскі. — Абранне пана Рахубы войтам трэба яшчэ пацвердзіць у пана ваяводы, а пасля радавацца.
Гэтая заўвага астудзіла Гардзееву радасць, аднак усё ў руках Бога. Толькі на яго трэба цяпер спадзявацца. Што ж, калі ваявода не зацвердзіць селяніна на пасаду войта, дык гэта толькі пакажа марнасць ідэалізму, а заадно і тое, што з акупантамі трэба змагацца іншым спосабам. Не хацелася думаць пра благое. Трэба было прыняць той дарунак, які паслаў лёс. І Гардзей ціха радаваўся, што дасягнуў таго магчымага, чаго прагнуў. Але больш трымаць у сабе гэтую радасць ён не мог, хацелася падзяліцца ёю хоць з некім, і ногі самі сабою панеслі яго на Кірылаў хутар. Дзень надарыўся дажджлівы, ветраны, але Гардзей быццам не заўважаў слоты, наадварот, яму было прыемна падстаўляць твар кроплям дажджу.
Абедзве Кірылавы дочкі былі дома. Каця, якая нешта шыла, седзячы за ручною машынкаю, узрадавана ўскінула на госця вочы і сказала:
— Зусім ты забыў да нас дарогу, Гардзей.
— Не забыў, проста быў вельмі заняты.
Ён зірнуў на маўклівую Зосю, якая вязала панчоху з шэрай воўны і, як яму здалося, нават ні разу не падняла галавы, спытаў:
— Як вы пажываеце?
— Без перамен. Бацька з Серафімам пайшлі да дзядзькі Карпа, у іх там нейкія свае мужчынскія справы, а мы дома, — адказала Каця.
— Ты ўсё шыеш?
— Трохі зарабляю шытвом. Але табе пра гэта лепш не ведаць. Ты ж цяпер радны гміны, яшчэ падаткам абкладзеш, — засмяялася Каця.
— Пашыеш мне які пінжак, бо я ўсё хаджу ў гэтым вайсковым кіцелі, і адкупішся, — весела адказаў Гардзей.
— Пашыю, — з гатоўнасцю паабяцала Каця. — Будзеш самы прыгожы радны ў гміне!
Зося злосна бліснула вачамі на сястру і падумала: «Бач, як падмазваецца! Ну і няхай! Ненавіджу яго! І яе разам з ім! Што я тут раблю? Трэба ісці!»
— А я, між іншым, ужо не радны, — загадкава сказаў Гардзей.
— Не радны? — расчаравана перапытала Каця. — А хто?
— Пан войт!
— Праўда? Цябе выбралі войтам!
— Выбралі, але маю кандыдатуру пакуль не зацвердзіў ваявода.
— Шчыра за цябе радуюся! — усклікнула Каця і ажно сціснула рукі перад грудзьмі, нібы ў маленні.
Зося паднялася, закінула на печ сваё вязанне і выйшла з хаты.
— Чаго гэта яна? — спытаў Гардзей.
— А хто яе ведае? Дзівакаватая яна ў нас нейкая.
— Можа, вы пасварыліся?
— Сёння сварак не было. Яна апошнім часам маўклівая. Аднойчы чула ноччу, што ўсхліпвае, плача. Пачала пытацца ў яе, што здарылася. А яна нічога не адказала, прыкінулася, што спіць... Дзіця горкае... — заспакоіла Гардзея Каця.
— А ты як?
— Цябе чакала, — прызналася Каця і сарамліва апусціла вочы.
— Калі была патрэба, прыйшла б.
— Што ты, Гардзей, кажаш? Ці ж можна? Людзі засмяюць, скажуць, што бегаю за табою.
— Добрая ты дзяўчына, Каця, але небяспечная, — засмяяўся Гардзей.
— Вельмі ты любіш, каб усё было правільна.
— А ты што любіш?
— Я найбольш люблю волю! Яна адна мне — жонка, каханка, сястра і сяброўка.
— Бог нас рассудзіць. Я спадзяюся на Бога, — адказала Каця. — Ён нам дае надзеі і здзяйсняе іх.
— Я буду радавацца за цябе, як ты за мяне, калі ў цябе ўсё будзе добра, — усміхнуўся Гардзей, нахіліўся і пацалаваў Кацю ў круглую бледную шчочку.
Каця сумелася, а потым усхвалявана спытала:
— Чаму ты кажаш адно, а робіш процілеглае?
— Хачу, каб ты ведала, што мы з табою сябры. Нам не трэба крыўдаваць з-за нейкага неасцярожна вымаўленага слова.
— Я не разумею цябе, Гардзей, — бездапаможна сказала Каця.
— Я сам сябе не разумею. Бачу прыгожую дзяўчыну — і адна думка ў мяне ўзнікае, што трэба яе пацалаваць.
Каця на імгненне зніякавела, а потым разгублена спытала:
— Ніколі не думала, што ты такі ветраны чалавек.
— Я нават горш, чым ветраны, але гэта ўжо назаўсёды, — усміхнуўся Гардзей. — Рады быў сустрэцца, а цяпер пайду.
— Заходзь калі, — папрасіла Каця і ўстала, каб правесці хлопца да парога.
Гардзей абняў яе, пачаў цалаваць, адчуваючы трапяткое ўсхваляванае цела. Падхапіў на рукі, панёс на запечак, пытаючы на хаду:
— Твае не вернуцца?
— Не ведаю, — разгубілася Каця.
— Ну мы ж пачуем, — адказаў ён, кладучы яе на пасцель і загаляючы спадніцу.
— Не! Што ты! Што надумаў? — крыкнула Каця і з усяе сілы адштурхнула Гардзея.
— Нічога такога. А ты для чаго мяне запрашала? — у сваю чаргу запытаў ён.
— Грэх табе! Грэх!
— Вядома, грэх. Але ж без яго і людзей не было б на свеце.
Каця затуліла твар рукамі і заплакала.
— Прабач, — сказаў Гардзей. — Не хацеў цябе пакрыўдзіць. Жыццё і мары — рэчы розныя. Бывай!
Гардзей выйшаў з хаты, акінуў позіркам двор і ля клуні ўбачыў Зосю. Ён хмыкнуў сабе пад нос і весела падумаў: «Вось дзе ты схавалася. Ад мяне не ўцячэш...» Хлопец няспешна выйшаў з двара, нават не зірнуўшы на вокны, адкуль за ім магла назіраць Каця, накіраваўся ў бок вёскі, але як толькі дайшоў да кустоўя, адразу павярнуў да клуні.
26
Зося складвала дровы, якія ранкам насек Серафім. Раптам нехта моцна абняў яе за плечы. Яна ажно ўскрыкнула ад нечаканасці. Азірнулася, убачыла Гардзея, рашуча вызвалілася з ягоных абдымкаў.
— Ты чаму такая злосная? — спытаў хлопец, напускаючы на твар выраз крыўды.
— Чаго накідваешся, як галодны на сала? Я ж табе не жонка!
— Зоська, які дурань жонак абдымае? — засмяяўся Гардзей.
— Ага, вам абы запрэгчы, а пасля не да абдымкаў.
— Я так даўно цябе не бачыў, засумаваў страшэнна, а ты нават паглядзець на мяне не хочаш, — упікнуў дзяўчыну Гардзей і стаў таксама падбіраць паленне і складваць у касцёр.
Нейкі час яны працавалі моўчкі, як бы цалкам занятыя справаю. Але калі абедзве рукі пацягнуліся да апошняга паленца, а хлопец і дзяўчына сутыкнуліся лбамі і ледзь не зваліліся, Гардзей засмяяўся, падтрымліваючы Зосю пад локаць. І яна таксама не здолела стрымацца, залілася звонкім смехам. Тады Гардзей абняў яе і пачаў цалаваць. Так, цалуючы, і завёў у клуню, далей ад чужых вачэй. Зося раптам схамянулася, адштурхнула Гардзея і сказала з дакорам:
— Зноў за сваё?
— Пра што ты, Зоська? Няўжо я калі цябе пакрыўдзіў? Давай пасядзім, пагамонім. Я так даўно твайго голасу не чуў. Толькі ў хату зайшоў, дык ты адразу збегла.
Гардзей узяў Зосю за руку, павёў у глыбіню клуні, сеў на сена, пасадзіў дзяўчыну побач, палез у кішэню, дастаў загорнутага ў бліскучую паперку цукровага «пеўніка», даў Зосі са словамі:
