Але пад раніцу хапіў жывот — прачнуўся ад рэзкага болю. Схадзіў у туалет раз, другі, трэці... Патэлефанаваў галоўнаму інжынеру, сказаў, што блага сябе пачувае, ціск падняўся, не прыедзе на работу. “Можа, якія лекі трэба? Можа, доктара прыслаць?” — спагадліва пытаўся калега. “Ды не, дзякуй. Мы тут разбяромся...” Упершыню Акапян не спытаўся, чым будзе займацца галоўны інжынер, не даў “кіраўнічых указанняў” ні яму, ні іншым спецыялістам. Што хочаць, тое хай і робяць. Раз вышэйшаму начальству гэты завод да лямпачкі, дык чаму ён распінаўся без выхадных, без адпачынку?
Спагада, клопат галоўнага інжынера яго па-чалавечы кранулі. А яны ж столькі разоў спрачаліся, ледзьве не браліся загрудкі. Аднойчы галоўны інжынер нават паклаў на стол Акапяну заяву аб звальненні па ўласным жаданні. Не адзін дзень спатрэбіўся дырэктару завода, каб ягоны паплечнік забраў заяву назад.
Цалюткі дзень пралежаў Акапян у ложку. Пад вечар паднялася тэмпература. Яго калацілі дрыжыкі. Алена не на жарты ўстрывожылася, прыклала губы да лба:
— Ой, ты ж увесь гарыш! Нешта трэба рабіць...
Знайшла таблеткі, ён паслухмяна каўтнуў іх. У яго была поўная абыякавасць да жыцця. Не хацелася думаць пра завод. Уваччу нібы застыў птах, які раптам падціснуў крылы і рынуўся ўніз, — у апошні палёт.
Тэмпература не спадала. Калі слупок ртуці падняўся да трыццаці дзевяці, Алена яшчэ болей устрывожылася, спалохалася:
— Трэба выклікаць “хуткую”. Ты ўвесь гарыш...
— Выклікай... — разняў сасмяглыя вусны Георгій.
VІІ
Ужо другі месяц Андрэй Сахута быў беспрацоўны. Ён раптам займеў гэтулькі вольнага часу! Свайго лецішча не нажыў і машыны ўласнай не займеў. Самы што ні на ёсць пралетарый. Нават горш, бо бедны пралетарый звычайна меў сталую працу. Хай заробак малы, але атрымліваў яго штомесяц: спярша — аванс, а потым — канчатковы разлік, бывала і прагрэсіўку меў, а потым і трынаццатую зарплату. На хлеб, на кефір, на “чарніла”, а то й на пляшку “белай” хапала. А ў яго, Сахуты, нічога. Вольны казак!
Ада на першым часе супакойвала: не перажывай, адпачні, ёй нават падабалася, што муж нарэшце дома і ўранні, і ўвечары, можа схадзіць у магазін, пагуляць з унукам. Але што б ён ні рабіў, чым бы не займаўся, у галаве, нібы ржавы цвік, сядзела думка: што далей? Як жыць? Чым займацца? Дзе знайсці работу?
Першыя дні яму было сорамна выйсці на вуліцу, нікога не хацелася бачыць. Калі ішоў у магазін, здавалася, што з усіх вокнаў з прыхаванай радасцю пазіраюць суседзі: ага, камуняка, цяпер зведаеш, як людзі жывуць, замест каньяку папіваеш кефірчык. Раней ты бачыў жыццё з акна машыны, з абкамаўскага кабінета, ды з прэзідыума горда пазіраў у залу.
Аднойчы Сахута, упершыню за доўгія гады жыцця ў гэтым доме, пайшоў у сваю раённую паліклініку да ўчастковага тэрапеўта: даймае ціск, бяссонне мучыць. Пайшоў пешкі, бо на тралейбусе ехаць, дык трэба прабіваць талончык, а талончык трэба купіць, а ён, Сахута, грошай не зарабляе, ён — беспрацоўны. І на кожным кроку жыццё паказвала яму дулю, нібы здзекавалася: а, ты не душыўся ў гарадскім транспарце, цяпер паспрабуеш, паціскаюць цябе, галубочка.
Новы сяміпавярховы будынак паліклінікі Сахута добра ведаў: часта праязджаў міма на машыне, але ніколі ў яго не заходзіў. Цяпер падышоў, прыстоіў перад прыступкамі высокага ганка: мільганула думка, што будоўляй гэтай паліклінікі, як і ўсім жыццём, кіравалі камуністы. І ён, Андрэй Сахута, калі быў першым сакратаром райкама, і потым у абкаме — заўсёды думаў пра людзей. Дык чаму ж цяпер розныя гарлапаны панавешвалі сабак на партыю? А значыць, і на яго, Андрэя Сахуту, чэснага, сумленнага, адданага працаўніка. Чаму зламалі ягоны лёс, ягоную кар’еру?
Але варухнулася ў глыбіні душы іншая думка: вось няма райкама, абкама і ЦК, а жыццё не спынілася, і паліклініка працуе, і трамваі, тралейбусы ходзяць, у магазінах ёсць хлеб і малако, і нават чэргі паменелі, але не таму, што паболела харчоў і тавараў, не, проста ў людзей паменела грошай.
У даволі прасторным, цемнаватым вестыбюлі — Сахута адразу адзначыў, што нізкаватая столь будыніны прыгнятае чалавека, — ён адшукаў акенца рэгістратуры, спытаўся, ці ёсць талончыкі да ўчастковага тэрапеўта.
— Да ўчастковага можна без талончыка, — буркнула стомленая хударлявая кабета. — Заказвайце картку, і ўсё...
Картку... Яе ж трэба мець. Так, у яго была картка ў лечкамісіі. І ўчастковы доктар, дзябёлая, пышнагрудая ўсмешлівая Зінаіда. О, як часта яна тэлефанавала, клапацілася пра здароўе высокага партыйнага функцыянера. “Андрэй Мацвеевіч, вы пра нас зусім забыліся. Трэба прайсці агляд. Аналізы здаць. Флюараграфію”, — лагодным голасам варкавала ў слухаўку персанальная дакторка. Сахута даўным-даўно забыўся на чаргу ў паліклініцы
Для яго паездка ў лечкамісію нагадвала спатканне з сімпатычнай жанчынай.
Ён яшчэ раз агледзеўся і ўбачыў акенцы–амбразуры, і ля кожнага стаялі людзі. За шклом былі відаць стэлажы, застаўленыя тоўстымі гросбухамі, у якіх месціліся медыцынскія карткі жыхароў раёна. Над адным з акенцаў ён прачытаў назву сваёй вуліцы прыткнуўся да чаргі. Людзі называлі адрас, казалі да якога ўрача маюць талончык і хутка адыходзілі
Андрэй наблізіўся да акенца, разгубіўся, не ведаючы з чаго пачаць.
— Што вам, малады чалавек? — зірнула на яго кабета ў акулярах. — Гаварыце хутчэй.
— Мне трэба завесці картку. Іду да ўчастковага тэрапеўта.
Ён падаў у акенца пашпарт. Кабета пагартала дакумент, здзіўлена прамовіла:
— Даўно тут жывяце. А картку дасюль не завялі.
— Не было калі хварэць.
— А некаторым дык падабаецца хварэць. Абы бальнічны вырваць Раней так было. Цяпер, мусіць, гэткай халявы не будзе. Рынак прымусіць укалываць. А то пры камуністах людзі рабілі выгляд, што працуюць, а дзяржава…Ну, яны, камунякі, рабілі выгляд, што плацяць за работу. А што цяпер? Дзе яны тыя камунякі? Пахаваліся, як мышы пад венікам. Ваша месца работы?
— Беларускае тэлебачанне... Старшы інжынер, — схлусіў ён.
Схлусіць вырашыў яшчэ ідучы ў паліклініку, бо прызнацца, што беспрацоўны, язык не павярнуўся б. А тэлебачанне ён ведае, бываў там, сябра працуе. Ведае, з якой павагаю некаторыя людзі ставяцца да блакітнага экрана: ён сябра сям’і, галоўны дарадчык і суразмоўнік. Андрэй адчуваў, што вушы ягоныя ўспыхнулі чырванню, як у нашкодзіўшага першакласніка, але кабета гэтага не заўважыла, яна таропка выпісвала картку, бо чарга да акенца імгненна падрасла.
— Ідзіце на трэці паверх. Картку перададзім, — жанчына назвала нумар кабінета, у якім прымае ўчастковы тэрапеўт. — А гэта талончык на флюараграфію. Пастарайцеся сёння зрабіць здымак. Акурат яна зараз працуе. Тут, на першым паверсе.
Андрэй шчыра дзякаваў рэгістратарцы, якая даволі ветліва ўсё яму растлумачыла, і між іншым усыпала камунякам, а значыць, і яму, былому сакратару абкама.
Ля дзвярэй, за якімі месцілася флюараграфія, стаяла доўгая чарга. Андрэй прыткнуўся ў канцы яе, міжволі ўздыхнуў. Пажылая жанчына, якая стаяла перад ім, павярнулася, зразумела ягоны ўздых, супакоіла:
— Тут хутка. Зрабіць здымак — мінутнае дзела. Запускае адразу па чатыры чалавекі. А вы да якога доктара?
— Да ўчастковага.
— Гэта доўга. Вы і там займіце чаргу. А тады сюды. Я скажу, што вы за мною занялі...
Андрэй паслухаўся мудрай парады, пакіраваў на трэці паверх. У паўцёмным калідоры на вузкіх тапчанах паўз сцены сядзела шмат людзей. Знайшоў патрэбны кабінет, спытаўся, хто апошні.
— Я! — ускінуў руку, нібы пачухаў за вухам, даволі малады вусаты мужчына.
— І гэта ўсе сюды? — здзівіўся Андрэй, бо налічыў ажно сем чалавек.
— Ну так, усе, — змрочна адказаў вусаты.
— А хто перад вамі? — вусаты тыцнуў рукою на жанчыну ў чырвонай кофце. — Будзьце дабры... Ну, скажыце, што я за вамі. Трэба здымак зрабіць. Флюараграфію прайсці.
— Добра, ідзіце. Тут надоўга. Можаце і піўка выпіць, — павесялелым голасам адказаў вусаты мужчына.
