118. Вяртаньне. У сьцюарда
Калі я вяртаўся на начным цягніку з калядных вакацыяў, мне ўздумалася заказаць сабе кавы з цукрам і вяршкамі. Сьцюард у цёмна-сінім форменным строі, маладжавы бляндын, запрасіў мяне ў сваё купэ, пасадзіў у крэсла і прапанаваў згуляць у адну цікавую гульню, пакуль кава будзе гатавацца. Мы паглядзелі адзін аднаму ў вочы і адчулі ўзаемную прыхільнасьць – так часам здараецца, ведаеце? Ён аказаўся вялікі мэляман: сьцены былі запоўненыя палічкамі з кампакт-дыскамі, а невялікія свабодныя прасторы займалі плякаты славутых рок-гуртоў. Гульня складалася ў вызначэньні на слых хто ёсьць хто па маленькім музычным фрагмэнце. Першы ход ён уступіў мне, і я, каб не карыстацца ягонай фанатэкай, зьбегаў да свайго сакваяжу і прынёс сёе-тое. Але мая прадбачлівасьць мне не дапамагла: Гудмэна ад Фрымэна ён адрозьніваў зь лёгкасьцю, Малера ад Ван дэн Будэнмаера – з пстрычкай пальцаў, Х-RX ад Combichrist – з хвацкім каленцам. Я ж на ягоным фоне выглядаў крэтынам: Сябры мне здаваліся Верасамі, Пярт – Прайснэрам, а Napalm Death абуральна пераблытаўся з Ragazzi Dildos. Ветліва зрабіўшы выгляд, што не заўважыў мае памылкі, ён адвёў зьняслаўленага мяне ў гасьцёўню, пачаставаў вытанчанай швэйцарскай локшынай і завёў даверную размову.
– Калі ты хочаш нешта скончыць, дык лепей зрабіць гэта ў самым пачатку, – сказаў ён.
– Што ты маеш на ўвазе? – сказаў я.
– Хіба ты ня ведаеш, што ўсё аднойчы скончыцца? – сказаў ён.
– Якое глупства! – сказаў я.
– Ты падобны на страуса, які хавае галаву ў пясок.
– Я не разумею цябе.
Змаўчаўшы, ён выглянуў у сад і памахаў дачцы, якая млява гайдалася на гамаку, нацягнутым між дзьвюх яблыняў. Маладая, белая, у ліловай сукенцы, яна зірнула на мяне і апусьціла вочы. «Дурная размова! – сердаваў я на сябе, – Замест таго, каб спаць, я марную час на нейкага сьцюарда!» Я зрабіў выгляд, завохаў, зазьбіраўся. Ён праводзіў мяне да дзьвярэй, падцягнуты і элегантны, трымаючы выпешчанымі пальцамі папяросу, крыху на адлёце. Я выйшаў у цемру й вузкасьць вагона, які імчаў скрозь сьнег. Хістала. Далёка наперадзе паравоз пракрычаў зязюляй. Я палез на сваю паліцу, праз чыісьці валізкі, цюкі, торбы, тугія вузлы, наступіў каленам на нагу спадарожнаму памежніку (той усхрапнуў і перавярнуўся) і нарэшце заснуў.
119. Мілае Вучылішча. Гэта разьвітаньне
Я сарамліва стаяў перад Ленай, у сваім вуглаватым ледзяным целе, у недарэчнай доўгай цяльняшцы, у вузкіх пахавальных макасынах. Патыліца садзела, у валасах засела сухая хваёвая ігліца, з кішэняў сеялася асінавае пілавіньне. Я падняў рукі, і суставы рыпнулі. Цягліцы былі напоўненыя глейкім воскам, халодным плястылінам. Яна з жахам глядзела, абхапіўшы сябе за плечы. Як шкада, што толькі цяпер я здолеў зачапіць яе, растапіць лёд, усхваляваць. Ступіла да мяне:
– Усё роўна не разумею! Чаму ты бяжыш? На што зьмяняеш Вучылішча? У нас жа ёсьць усё? Чаго табе бракуе?
Я маўчаў, а потым бліснуў вачыма:
– Пагарджаю подласьцю! Ненавіджу нікчэмнасьць!
– Пра што ты? – не паверыла яна. – Няўжо ты ўсур'ёз так думаеш?
Я маўчаў, а потым выдыхнуў іншае:
– У мяне няма цябе!
– Зноў сьмяесься? – яна матнула галавой, адкідаючы гэтае глупства. – І ты не баісься Белага Паляўніка?
Я маўчаў, а потым нарэшце паспрабаваў сказаць як ёсьць, сумна і шэра:
– Няма ніякіх паляўнікоў, гэта ўсё няпраўда. Тым больш, я даўно нікому не патрэбны тут, і мая локшына ўсім сьмешная. Я сыходжу. Цябе ня клічу. Вучыся. Вазьмі маю другую курсавую. У тумбачцы. Ім спадабаецца. Пра кансэрвы... кансэрваваньне.
Вусны дрэнна слухаліся мяне, і я памяў іх пальцамі. Лена зразумела гэта па-свойму, ступіла яшчэ раз і абняла за шыю. «У цябе няма ў роце мурашкаў?» Я праверыў языком. «Не». Яна стала цалаваць мяне, а я гладзіў яе па тоўстай касе і сумаваў, бо яна цалавала разьвітальна і не прапаноўвала застацца. Мае пальцы, памёршы, ня страцілі чуласьці, і я адчуваў кожны ейны валасок. Вярнуцца было немагчыма, сыходзіць было страшна. Хоць прайшло ўсяго некалькі дзён, я ведаў, што дома ўсё зьмянілася, і туды доўга будзе нельга. Дзесьці трэснула галінка, і Лена трывожна адарвалася ад маіх вуснаў, зірнула чорнымі ў цемры вачыма, блізка-блізка, падштурхнула. Я пайшоў, шчоўкаючы каленкамі і правальваючыся ў сьнег, падносячы да твару далоні і намагаючыся разгледзець, ці ёсьць трупныя плямы. Ззаду хруснула, яшчэ хруснула, і я пабег.
11A. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра аблокі
Па меры нашага сталеньня мы з брацікамі рабіліся ўсё больш летуценныя і захопленыя. Перад страшнымі казкамі мы ўсё часьцей аддавалі перавагу сутонным мроям на нераскладзеных ложках. Мы ляжалі на коўдрах у вятроўках і даверху зашнураваных ботах – каб у любы момант магчы ўскочыць і ўзьняцца насустрач дабру, адкрыцьцям і прыгажосьці. Больш за ўсё на сьвеце ў тую пару мы любілі аблокі, і нават мроілі звычайна не на сьпіне, а на баку, гледзячы скрозь вокны на высокія вячэрнія нябёсы.
– Братцы! – падхапіўся аднойчы Колік. – Давайце зьнясем столь!
Мы адразу ўявілі, як гэта будзе выдатна – ляжаць дагары, тварам да твару з аблокамі, маючы перапонай адзінае толькі празрыстае паветра – і ўзрадаваліся, і ўславілі Коліка. Пасьля нядоўгіх спрэчак мы пастанавілі не ламаць столь, але акуратна й прыгожа зрэзаць. Валік расставіў драбінкі й пачаў вызначаць лінію рэзу, нахільную да захаду, а мы пабеглі ўніз, у склеп па інструмэнт. Мне дасталася тоўстая нямецкая балгарка, сіне-чорная, у кляксах цэмэнту, і пацёртыя такарныя акуляры. Працягнуўшы падаўжальнікі ва ўсе куты, мы дружна завылі электрапіламі, уразаючыся ў белую цэглу. За адзін раз мы, вядома, не пасьпелі, хутка стаміліся, але на наступны дзень працягнулі адразу пасьля абуджэньня. Мы пілавалі цьвёрда і ўпарта, пакуль Валік ня сьвіснуў – і тады мы саскочылі з зэдлікаў і назіралі, як плыўна сасьлізгвае дах з нашага пакою, амаль бяз скрыгату, хутчэй з гучным шоргатам, і падае ў сад, у зарасьнікі падтыньніку і ландышаў. Мы былі ўзрушаныя раптам разнасьцежанай прасторай і воляй, і доўга стаялі, задраўшы галовы. Надвор'е выдалася сама ўдалае – яснае, ветранае – і аблокі плылі й ляцелі над намі, ад сьнежных да дымчаста-сініх. Мы прапыласосілі падлогу, зьмянілі коўдры, і ўлягліся на сьпіны. Мама, завітаўшы да нас з запрашэньнем на абед, заўважыла, што цяпер мы не абароненыя ад дажджу, а тата нагадаў пра птушак, якія апаражняюцца на ляту. Яны мелі рацыю, але мы ані не расчараваліся: гэта была справядлівая цана за аблокі. Мы сьпехам паабедалі, вярнуліся ляжаць і глядзелі неадрыўна – як яны губляюць насычанасьць, ружавеюць, чырванеюць, шарэюць і рашчыняюцца ў чарноцьці.
11B. Гісторыі заліцістай сталасьці. Пра хандру
Калі на майго брата Толіка насоўвалася восеньская хандра, дык не было ад яе лепшага сродку, чым яечня. Ягоная жонка загадзя прыкмячала сымптомы хуткай тугі і бегла ў краму, загадаўшы дочкам мыць патэльні, расьпякаць іх і змазваць маргарынам. Першая порцыя прысьпявала, і жонка лісьліва клікала: Тоолю?.. Толік павольна, нібы сумняваючыся, уваходзіў, грузна сядаў за стол, аглядаў відэлец і прыступаў. Жаваў нетаропка, але спорна: першая патэльня, другая, трэцяя. Моўчкі рухаў сківіцамі, глядзеў у талерку і заядаў белай булкай. Дзяўчынкі падносілі кісель і салодкі чай. Чацьвёртая, пятая. Мы таксама падцягваліся на кухню, падміргвалі гаспадыні, і нам перападала па яечку. Шостая, сёмая. Нарэшце Толік уздымаў прасьветлены твар, сонечна ўсьміхаўся і казаў: як жа я вас усіх люблю, родныя вы мае! Ён цалаваў жонку, абдымаў дачок, а нам крэпка паціскаў рукі.
11C. Аповед Коліка. Пра жука
Колік апавядаў, што аднойчы зь ім у камэры сядзеў жук. Чорны, пажылы, з маленькімі вочкамі.
– За што цябе сюды пасадзілі, жук?
