Раніцай, сыходзячы на ​​працу, дзяўчына спрабавала мяне абудзіць і ціхенька казала «гээй», але я старанна хроп, прыцмокваючы для сапраўднасьці. Калі яна кранула мяне за плячо, я хрыпла мыкнуў, таргануўся, і яна адскочыла. Пастаяўшы паўхвіліны і павагаўшыся, яна хмыкнула і пайшла – вырашыла пакінуць мяне ў хаце. Я чуў, як яна лье ваду ў ваннай, чысьціць зубы, рыпае створкай шафы і выдае нейкія плястмасавыя гукі ля люстэрка ў пярэднім пакоі. Нарэшце грукнулі дзьверы, павярнуўся ключ. Цікава, ці змагу я выйсьці?

Я сеў. Дыван на падлозе быў бэжавы, пухнаты, прыемны нагам, у куце стаяў стол з ноўтбукам, на сьценах віселі батыкі з хрызантэмамі. У лядоўні знайшоўся слоічак абястлушчанага ёгурта, зусім самотны сярод наледзі. Расьцягваючы ёгурт, я разглядаў палічку з дыскамі і кнігамі: было шмат Бэтховэна і Булгакава. Якая слаўная дзяўчына! Я раскрыў шафу. Яна перапрала летнюю вопратку і расклала яе акуратнымі стосікамі, перамяжоўваючы галінкамі ляванды і размарына. Ёй падабаўся салатавы, далікатна-ліловы і хлапчуковыя кашулі ў клетачку. Бялізну яна любіла белую, у мяккія рубчыкі і са складачкамі. Я ўставіў Бэтховэна у прайгравальнік і лёг у ейны ложак, папесьціцца. На начной тумбачцы яна разаслала карункавую сурвэтку і пасадзіла зайчыка. У ніжняй шуфлядзе захоўваліся каляровыя стужачкі, скуматкі і гузікі. У сярэдняй ляжалі нэсэсэр, лакі-шэлакі і пілачкі. У верхняй, зачыненай на ключык – а ключык хаваўся пад сурвэткай – таемны дзявочы дзёньнік. Я разгарнуў наўздагад: «Кахаць... кахаць... кахаць без аглядкі... ведала б Воленька... ведаў бы ён, як кахаць без звароту! Не, не... маё прызначэньне – кахаць».

Папесьціўшыся пад гукі струнных, я пайшоў на кухню, глядзець у вакно. Па дарозе кацілі машыны, па сырых газонах ішлі галкі, два студэнта ў палітонах курылі і сьмяяліся. І тут я ўбачыў яго! Ён, не сьпяшаючыся, шпацыраваў па тым баку, і, здаецца, быў тут ужо доўга. Белы Паляўнік! У белым гарнітуры, такім недарэчным у вецер і дождж! Ён рабіў выгляд, быццам чакае трамвая, і разглядаў газэты ў шапіку. У любую сэкунду ён мог павярнуць галаву, падняць вочы і заўважыць у вакне мяне, але я нібы здранцьвеў. «Хавайся, хавайся, уцякай!» – шаптаў я сабе, але быў няздольны нават зварухнуцца. Прыйшоў трамвай, але Паляўнік, вядома, ня сеў у яго. Як ён высачыў мяне? А я яшчэ ня верыў! Хто ж выдаў? Той зялёны дантыст? Трамвай рушыў, і Паляўнік пачаў павольна-павольна паварочваць галаву, падымаць вочы. І я застагнаў, захрыпеў, кінуўся – і зваліўся ў вузкі прамежак паміж плітой і мыйкай. Сьцяўся і замер, дрыжучы. Пасьпеў? Ці ён заўважыў?

3D. Гісторыі сталасьці ды згасаньня. Пра Коліка

Мы з брацікамі ўсе ўрадзіліся ня цукровыя, ну а Колік – дык зусім без найменшае слодычы, нават з добрай гарчынкай. З раньняга дзяцінства ягоныя свавольствы адзначаліся экспэрымэнтальнасьцю і падчыркнутай непрыстойнасьцю: не свавольствы, а сапраўдныя выбрыкі. Напрыклад, залазячы ўвечары ў ложак, можна было трапіць пад коўдрай у паўвадкі клубок вараных спагеці – халодных, сьлізкіх, брыдкіх – ці ліпкую купку гнілых яблыкаў. І гэта толькі самае бяскрыўднае! За кожную падобную гідасьць мы разам лупілі Коліка, а тата пэдагагічна заходзіў зь іншага боку і ўзьдзейнічаў дабром і ўгодай – і паціху нам удалося ўбіць яму ў галаву сямейныя каштоўнасьці.

Тады Колік перанёс сваю дэструктыўную актыўнасьць на школу: гнуў лінейкі, ламаў вугольнікі, драпаў на партах, плюхаў гуашшу па свежапабеленай столі, выкрадаў сочыва са сьціплых вахцёрскіх схованак. З настаўнікамі паводзіўся ваўкавата і дзёрзка. Вучыўся дрэнна, але рана выявіў нязвычнасьць думак. Аднаго разу на заўвагу дырэктара, што ён ня слухае ўрок, Колік заявіў: «Тут і слухаць няма чаго! Вы нас падманваеце, няма ніякай Аўстраліі і Акіяніі». «Ды як жа няма, Коленьку, міленькі?» «А вось так! Ці вы там былі? Мапа – гэта хлусьня! Падумаеш, мапа». Карацей кажучы, рана пачаў задумвацца пра сэнсы. Ну і як водзіцца пакацілася – спачатку тытунец, потым самагончык, потым крадзьба. Краў нейкія дробязі, з чыстае юнацкае адвагі: шклянку сьмятаны ў краме, пярэстыя прасьціны ў суседкі, напільнікі са школьнае майстэрні. Калі лавілі – біўся, ненавідзеў, кусаўся! Пачаліся прывады ў жандармэрыю, пэдсаветы, кардонныя тэчкі са штампамі «сацыяпат» і «мізантроп». Зьнікаў, не зьяўляўся дома тыднямі. Мама плакала, тата хадзіў са змрочным тварам. Вяртаўся худы, злы, бясшумны. Развагі, што трэба вучыцца і добра сябе паводзіць – каб выбіцца ў людзі – каб быць шчасьлівым – не пераконвалі яго. Ён глядзеў так, быццам зь ім гаварылі на іншай мове, і думаў сваё. А на пагрозы пакараньня і турмы адказваў, што мы самі ў турме, толькі гэтага ня бачым.

А ўвясну сапраўды трапіў у калёнію – рабунак нейкага недарэчнага абутковага склада, непавага да вартаўніка, аплявуха жандару. Вартаўнік, начальнік склада і жандар спрабавалі дараваць яму – патрабавалі толькі перапрасіць – але ён адкінуўся наадрэз.

Праз год выйшаў дарослым. Мама вохнула, калі ён зьняў швэдар – белакаменная царква ва ўсю сьпіну, з парталам, галубамі і бізантыйскім амбонам унутры. Працаваць адмовіўся з пагардай. Вёў дзіўнае жыцьцё: удзень спаў у садзе на гамаку або чытаў усё, што пад руку траплялася. Начамі зьнікаў. Падарыў таце таўшчэзны залаты ланцужок. Тата вылупіў вочы: «Адкуль? Навошта мне гэта?» «Сямейныя каштоўнасьці!» Коліка ў калёніі крыху прыгняло, але думаў ён па-ранейшаму нязвычна. Усе размовы зводзіў да пытаньняў адноснасьці арыентыраў і магчымасьці спасьціжэньня. Потым сеў ізноў, надоўга.

І вось аднойчы раніцай, калі ўсе яшчэ спалі – бразнула клямка, рыпнулі весьнічкі. Я выглянуў у вакно вэранды: вярнуўся! Пакуль ён мыўся, чысьціў зубы і перапранаўся ў хатняе, я накрыў на стол, сьпехам, што было: пачатая бутэлька, слоік з саленьнямі, чорны хлеб, бульбачка. «Ну, вітаю, Колю!» «Цудоўна, брат!» Паслабіўся патроху, залагоднеў. «Як ты лічыш, Ролю, ці ёсьць наша цывілізацыя каштоўнасьцю?» Я лічыў, што ёсьць. «А што больш каштоўнае, Ролю, цывілізацыя або прыемнасьць з чаркі гарэлкі? Глядзі, як цені бярозавага лісьця вагаюцца на шкле. Ці абумоўленае адно іншым, Ролю?»

3E. Гісторыі сталасьці ды згасаньня. Пра камэту

Мае брацікі падабраліся вельмі розныя. У кожным зручным выпадку яны адзін аднаго недалюблівалі: чыталі маралі, вучылі жыць і распавядалі казкі з крыўднымі намёкамі. Асабліва прыпадала Хуліё – за ягонае захопленая пакланеньне перад жанчынамі. Вось і зараз, калі Хуліё, прачнуўшыся на золку і не заўважыўшы нас, выйшаў на ганак, ягоныя вусны варушыліся, шэпчучы палкую лірыку. Падзьмуў ранішні ветрык, страпянуліся кучары на чале, затрымцела туніка, прыадчыняючы пяшчотнасьці – і я мімаволі залюбаваўся браткам. А Колік, скептычна гуляючы ножыкам, хмурыўся.

– Ну здароў, Хулі, – нарэшце сказаў ён.

– О! Колю! – Хуліё радасна пайшоў да нас, раскрываючы рукі. – Ты вярнуўся!

І яны, ледзь пасьпеўшы абняцца і расцалаваць адзін аднаго, пачалі спрачацца – бязь лішніх прадмоў. Не абцяжваючы сябе нават тэзісамі, Колік адразу перайшоў да аргумэнтаў і расказаў гісторыю, нібыта чутую ім у Смаленскім цэнтрале:

– Жыў-быў – чуеш, Хулі? – жыў-быў пацан. Ну гэта значыць юнак. І вось аднойчы сустрэў гэты юнак выдатную дзяўчыну і пакахаў яе ўсёй душою. Была яна да таго прыгожая, што ён ня мог адвесьці позірку зь яе твару – і яна мусіла жартоўна пстрыкаць яго па носе. Была яна да таго разумная, што заўсёды выйгравала ў яго ў шахматы – і потым так весела рагатала і так ласкава гладзіла яго вінаватай далонькай, што ён быў гатовы прайграваць мільён разоў запар! Яна была выдатна адукаваная – ведала на памяць старажытных паэтаў, гісторыю жывапісу і біяграфіі славутых кампазытараў. Яна валодала бездакорным густам у строях і ў стравах, яна зьмешвала яму ягоныя любімыя напоі і сьпявала яму ягоныя ўлюбёныя песьні. Зь ейнага голасу ён расьцякаўся па зэдліку і падоўгу ляжаў, песьцячыся ў хвалях шчасьця. Зрэдку яна рабілася сумная, але спосаб вярнуць ёй радасьць быў просты і надзіва прыемны. Яны жылі разам шмат, шмат гадоў, душа ў душу. Паціху дзяўчына пастарэла і страціла прыгажосьць, але юнак працягваў кахаць яе ў тую ж сілу. Ён нават дзівіўся на сабе – як мала, аказваецца, азначала для яго прыгажосьць. Гады беглі далей, і паціху хваробы перамаглі ейны вясёлы нораў, а алькаголь і старасьць зьвялі на нішто розум і адукаванасьць. Але юнак кахаў яе ані ня менш. Калі яна сьпявала, ён усьміхаўся, прыжмурваў вочы і ўяўляў ейны малады твар. Ён ахвотна даглядаў яе – бо яна па-ранейшаму была ягонай каханай. Паціху страціўся і голас... а неўзабаве яна памерла. Юнак пахаваў яе, але і праз гэта каханьне ня скончылася. Ён стаяў ля расчыненага ў ноч акна, глядзеў на зоркі і думаў пра тое, што каханьне – бясконцае. І раптам у чорным небе зьявілася камэта, буйная і яркая. Калі бачыш камэту – трэба загадваць жаданьне! Камэта таксама заўважыла юнака, памахала рукой і гукнула: «Гэй! Загадвай, не марудзь! Любое жадааньне!» – тут Колік перапыніўся, каб прамачыць горла.