Густая вераснёўская раса. Світання пошум над празрыстым садам... Які ў душы спакой пад лістападам, Якая невыказная краса! Антонаўскія яблыкі ў траву З галін цяжарных ападаюць глуха, I светлы, нібы німб святога духа, Асенні водар кружыць галаву... Але, які ні доўгі гэты час, Яго мне непазбежна не хапае. I вось мяне жанчына сустракае, I лістапад не закранае нас. I я не разумею, што са мной. Яна ў мяне ўглядаецца цнатліва: — Ці ж гэта справядліва быць адной?.. — Вядома,— я кажу ,— несправядліва... I рукі яе плачуць на плячах, I валасы шапочуць збажыною... I зноў я не згадаю, што са мною, I толькі ўспамінаю па начах, Як водарам кружыла галаву, Як паступова росы халадалі, Быў верасень, і глуха ападалі Антонаўскія яблыкі ў траву. Натрасі мне яблыкаў, мама, з той маладой яблыні, што расце ў нашым садзе шостая ад дарогі.
Чыстыя мае лісты. Мае м а р ы і жаданні. Быццам сад на скрыжаванні, Нечаканы і густы. Я блукаў, мая мама, па аснежаных далях паўночных, дзе не бачыў ні яблынь, а часам ні нават дарог, і начамі мне сніліся ранкі над рэчкай Гярвяткай і ў восеньскім садзе, маладым нашым садзе, баваўняныя, цёплыя, бы малако, туманы. I ўтрапёна, у здзіўленні Я глядзеў за далягляд: На пажарышчах, каменнях, Скуль т ам сад?! Мне шчаку казыталі галінкі той яблыні, мама, і ў далонь маю — росны! — падаў яблык — празрысты да самых зярнят! Я шчаслівы быў, мама! Я дзяліўся з сябрамі ім, мама! Я дагэтуль не ведаў, што з сябрамі дзяліцца можна так успамінамі, каб хрумсцелі, як яблык, яны. З чатырох канцоў Зямлі, З чатырох дарог сусвету Я вяртаўся ў светлы гэты Сад, як яблыні цвілі. А штодзень на зямлі мы нялёгкай займаліся справай, і — далёка — у кожнага быў свой сад, быў свой лес ці рака, і ў кожнага — мама, а ў каго й не было ўжо мамы,— усё роўна, здавалася, мама жыла яшчэ, мама была. А пасля З краёў, дзе Мекку, Неразумны, я шукаў, Я вяртаўся... Чалавека Я у садзе сустракаў. Людзі дрэвам падобныя. Тым, што людзі і дрэвы смяротныя, а галоўнае, тым, што карэнні — у роднай навечна зямлі! Людзі — птушкам і рыбам, дрэвы — к веткам і травам падобныя, мы, жывыя, падобныя — усяму, што жыло і жыве. I пытаў я Чалавека: — Хто такі ты? Хто такі? Што, скажы, мы ўсе спрадвеку? Можа, мы — вартаўнікі? I — адзінае семя, што з бяздоння вякоў прарастае: людзі, дрэвы і кветкі, птушкі, рыбы, звяры,— мы — спляценнем карэнняў, намаганнямі рук, намаганнямі крыл, плаўнікоў і галін, учапіўшыся ў неба, над цемрай і смерцю трымаем Зямлю! I як наша апраўданне, I як наша права жыць, На сусветных скрыжаваннях, На пустэльных скрыжаваннях — Сад шуміць! Я нарадзіўся ў сорак шостым, Пасляваенным першым годзе... Ў шуфлядцы нашага стала, Які мы дзелім разам з бацькам, Ёсць скрыначка... У ёй, сярод Медаляў, ордэнаў і зорак, Ляжыць, загорнуты ў чырвоны, Пацёрты досыць аксаміт, Свінца кавалачак... Яго Дасталі з цела майго бацькі, З-пад сэрца самага дасталі У сорак трэцім... Я не браў Ніколі той свінец у рукі, Бо ведаю, што прапячэ Ён мне далоні! Не ўтрымаю У руках тры смерці, тры адразу: Смерць бацькі. Смерць сваю. Смерць брата. Дай, маё сэрца, боль чужы Уведаць так, як боль уласны, Каб радасці, якімі жыў, Навек не гаслі. Дай кожны дзень, нібы знава, Каб з ім ніколі не звыкаўся, Каб — гром грыміць! расце трава! — Навек здзіўляўся. Дай быць вышэйшым ад «ідэй» Прарокаў цьмяных і шумлівых, Каб углядацца у людзей Навек цнатліва. I — доўга буду жыць ці не — Прашу аб найвялікшым: сэрца! Дай разуменне часу мне Раней, чым — смерці. Ніхто ніколі ў доме тым не жыў, Зусім пусты стаяў святочны дом, Ніводным не свяціўся ён акном I дымам над страхою не курыў. А гаспадар, што дом той збудаваў, Век дажываў у нізенькай хаціне I ўсё чакаў вяртання свайго сына, Ад самае вайны яго чакаў. Так і памёр, не дачакаўся ён, Так і памёр, а дом стаяў і гніў, I неяк ноччу запалаў агнём... Казалі, што ён сам сябе спаліў. |
