Оя, прайшоўшы каля ўкленчаных, і сама стала на калені. Каля яе апусціўся на зямлю і ён. Зірнуўшы ўніз, куды глядзела дзяўчына, Радзім убачыў ваду.
— Гэта наша мора, — шапнула яна. — Пакланіся яму.
Мора, якому ўсе пакланяюцца, на самай справе было невялікаю лужынаю, налітаю да самай шкляной сцяны, якая, нібы кавалак празрыстага лёду, адразала ваду. За шклом ужо нічога не было, і ён, успомніўшы, як стаяў з таго боку, пашкадаваў, што не меў тады часу, а так бы з-за сцяны можна было добра разгледзець, нібы ў марскім акварыуме, усё возера ў разрэзе — ад паверхні да самага дна.
Каля вады стаялі дрэвы. Зялёныя-зялёныя. Убачыўшы іх, Радзім здзівіўся: Оя просіць: «Падары нам дрэва», а дрэвы ж у іх ужо растуць. Але потым, прыгледзеўшыся, зразумеў, што дрэвы гэтыя, як і ўсё ў Зэміі, шкляныя — вунь як звініць на іх зялёнае шкляное лісце!
Адсюль само возера яму было кепска відаць, але, паважаючы маўклівую ўрачыстаць і стоеную, напятую цішыню навокал, ён не варушыўся і сам — рабіў выгляд, што таксама замоўк у шчырай споведзі да вады.
І вось тут раптам, зусім нечакана з'явілася перад ім яна, Юля. Яе прывідная, туманная, светлая выява ўзнікла спачатку на фоне чорных удалечыні гор. Яна ўсё большала і большала, набліжалася, пакуль нарэшце, бесперашкодна мінуўшы шкло, не спынілася непадалёку. Стаяла неяк дзіўна, як вясёлка — ці то на беразе, ці то на самой вадзе — і не танула. Хоць вусны яе былі сцяты, Радзім усё ж пачуў Юлін голас:
— Чаму ты не шукаеш мяне, Жэўжык?
І ў гэтым пытанні было столькі крыўды і дакору, што ён аж перасмыкнуўся.
Мусіць, нешта адчула Оя і таксама пачала трывожыцца.
— Пайшлі,— шапнула яна Радзіму і паднялася з каленяў.
Ён жа ўсё яшчэ стаяў укленчаны. Чамусьці захвалявалася і Юля. Яна, паволі, як усё роўна яе хто падняў, адарвалася ад зямлі і паціху, злёгку пагойдваючыся, пачала здаляцца, мінула шкляную сцяну, нібыта яна для яе ніякая не перашкода, і паплыла ў бок цёмных гор. Ён праводзіў Юлю позіркам аж да таго часу, пакуль яна маленечкаю хмаркаю не затрымалася ля самай высокай вяршыні, а затым, быццам перавалілася за гару — як яе пацягнуў хто — і зусім знікла.
Радзім нехаця ўзняўся з каленяў і пайшоў услед за Ояю — пайшоў у сваю шкляную турму.
Вяртаючыся, ідучы па вуліцах за Ояю, ён, нібы наўздагон ёй, шчыра расказваў зэмцы пра ўсё — і як яны з Юляю вучылі хімію, рыхтуючыся да экзаменаў, і як раптам пачалі змяншацца, і як глыба, якая яшчэ нядаўна была звычайнаю пясчынкаю, расшчапіла іх рукі, і як ён пасля гэтага згубіў аднакласніцу.
— А я ўсё гэта чула, — і яе валасы зрабіліся аранжавымі-аранжавымі.
— Чула? Дык дзе яна? — аж падскочыў да зэмкі Радзім.
— Хто яна? Ах, дзяўчынка твая… Не ведаю.
— А хто ведае? — настойваў, дапытваўся свайго ён.
— Ніхто. Разумееш, мы ўкралі цябе. У Дурбудаў. Усе маніпуляцыі з табою рабілі яны. І ты павінен быў трапіць у Дурбудзію. А мы перахапілі цябе. Нашы вучоныя вылічылі, што з табою павінна быць яшчэ і дзяўчына, але яе ва ўсёй папуляцыі нашых планет ніхто пакуль не можа знайсці.
Оя нейкі час ішла моўчкі, а затым журботна так патлумачыла:
— Ведаеш, вы з ёю можаце жыць побач, але ў розных вымярэннях. Можа, ты вось зараз знаходзішся на яе вейцы, а можа, яна стаіць у гэты час на тваёй далоні і, склаўшы рукі рупарам, крычыць на ўсю папуляцыю — кліча цябе. Ва ўсім свеце чуюць, а ты — не. Бо гэта ісціна: тыя, што жывуць у розных вымярэннях, ніколі не змогуць сустрэцца між сабою, не змогуць убачыць адно аднаго, пагаварыць.
Радзім зірнуў на свае далоні, быццам і напраўду спадзяваўся каго-небудзь на іх убачыць, але Оя вярнула яго на зямлю:
— Так што не шукай Юлі, Жэўжык…
Ён страпянуўся, затрывожыўся — адкуль яна ведае ягоную школьную мянушку? Можа, таксама пачула. Але нічога не адказаў зэмцы. Відзежа, якая нечакана з'явілася яму ля возера, усё стаяла перад вачыма, і хлопец чамусьці, насуперак словам Оі, верыў, што калі ён убачыў і пачуў Юлю, то яны па часе, нягледзячы на розныя вымярэнні, змогуць усё-ткі сустрэцца з ёю.
Усю астатнюю дарогу да турмы яны маўчалі. Оя была чымсьці дужа не задаволеная, нават раззлаваная — яна і не хавала свайго раздражнення. Заняты думкамі пра Юлю — дзе яна? што з ёю? яна ж, ты чуў, крыўдуе: «Чаму ты не шукаеш мяне?» — не асабліва лез у размову і ён.
Оя прывяла яго ў шкляны куб, кораценька сказала нешта наглядчыку — дзед Жыў, быццам прачнуўшыся, вытрашчыў вочы, нібыта ён нічога дасюль не бачыў і не чуў, паківаў на дзяўчыну пальцам: ці ж то жартачкі — нявольніка выпусціла! — і, паспешліва развітаўшыся, знікла за шклом.
Больш яна ў турме не з'яўлялася. Радзім нудзіўся адзін, спрабаваў гартаць падручнікі па чужой мове, якія загадзя прынесла Оя, але нічога ў іх не змог зразумець: усё было такое далёкае, чужое, незнаёмае, што не знаходзілася нават за што зачапіцца. Паклікаў быў дзеда Жыва, каб хоць у чым з яго дапамогаю разабрацца, але і той таксама нічому не даў рады — вачамі і пальцамі мову не растлумачыш.
Выпадкова дзед Жыў убачыў на яго стале «Хімію», пачаў гартаць яе, разглядаць, натрапіў на формулы і схемы, на табліцу Мендзялеева — і, нібы забыўся на ўсё на свеце, нібы ўсё для яго перастала існаваць, упіўся вачыма ў кнігу. Так і праседзеў ён у Радзімавым пакоі увесь дзень і ўсю ноч, здаецца, ні разу не схадзіўшы да свае чорнае конаўкі, каб глынуць з яе чорнай вадкасці,— прачынаючыся ўночы, Радзім бачыў, што дзед Жыў, адарваўшыся ад формул, глядзіць няўцямна некуды ўдалячынь: ці то задумаўся над імі, шукае рашэнне, ці то ўспамінае тыя далёкія часы, калі сам яшчэ быў таля-малем і калі ўсе хімікі знаходзіліся ў вялікай пашане — яны ратавалі народ ад голаду.
Пад раніцу ціхенька, азіраючыся, нібы баючыся, што на яго нехта будзе нападаць, каб нешта адабраць, дзед Жыў з «Хіміяй» у руках пайшоў на сваю палавіну шклянога куба і ўжо зараз зусім не звяртаў ні на што ўвагі — цэлымі днямі ён крукам сядзеў над кнігаю, рашаў формулы, штосьці падлічваў і зноў схіляўся над падручнікам, амаль зусім забываючыся на сваю конаўку — мусіць, кніга гэтая была для яго найлепшым наркотыкам.
У адзіноце Радзім нудзіўся ўсё больш і больш, не ведаючы, чым яму заняцца.
У невялічкім дворыку турмы, які быў прызначаны для праходак вязняў, ён вытаптаў усю зямлю — усё хадзіў і хадзіў, не спыняючыся, удоўж і ўпоперак, думаючы пра свой незайздросны лёс: навошта яго тут трымаюць? Што будзе далей?
Часам яму хацелася падняць камень, пабіць, памалаціць усе шкляныя сцены сваёй вязніцы і выйсці з яе. Але куды выйдзеш? У новую вязніцу з такімі ж самымі сценамі. Паб'еш і гэтыя, а далей што? Там жа, ён ведае, голая пустыня, там няма як дыхаць — кожны, хто выйдзе, задыхнецца без паветра.
І раптам зусім выпадкова ён знайшоў сабе занятак.
Прагульваючыся, хацеў дастаць з кішэні насоўку, якую вышыла і падаравала яму на дзень нараджэння Юля, — рукі ў яго цяпер былі ўвесь час вольныя: дзед Жыў, заняўшыся «Хіміяй», зусім забыўся на вязня — пальцамі наткнуўся на нейкае цвёрдае каліва, дастаў яго і абыякава хацеў кінуць пад шкляную сцяну — гэта было ўсяго толькі не патрэбнае тут яблычнае семка. Аднак нечакана ў вушах паўтарылася, як успомнілася, Оіна далікатная просьба: «Падары нам дрэва», і ён, усё яшчэ, здавалася б, безуважна гледзячы на карычневае семка, ужо ведаў дакладна, што будзе з ім рабіць.
Хуценька апусціўся на калені, пасярод двара пальцамі разгроб, узрыхліў зямлю, закапаў у яе семка, схадзіў у цэлю, набраў там у шклянку вады і, выйшаўшы зноў, паліў тое месца — а раптам семка і напраўду прарасце?
І дзіва дзіўнае — яно прарасло той жа дзень! Спачатку паказалася дзюбачка плёнчыка, затым з'явіліся два лісточкі. Радзім увачавідкі бачыў, як расце парастак, як ён большае, цягнецца ўгору, як на ім з'яўляюцца галінкі, і ад гэтага было крыху ніякавата: няўжо гэта наяве, а не ў сне?
Відаць, зернетку спадабалася зямля, а можа, наадварот — зямлі спадабалася зернетка… Якая розніца! Галоўнае, — што ў яго расце дрэва, якое ён неўзабаве зможа падараваць Оі.
