Рынгайла ўважна паглядзела на пахмуры твар Гараднiчага, але, не прыкмецiўшы й ценю жарту, з горкiм сумам прамовiла:
- Едзьце!... Вас я не трымаю. Але... учынак ваш зусiм не Рыцарскi!
Варкула толькi на гэта й чакаў. Ён моўчкi завярнуў каня й, не сьпяшаючыся, зьнiк за кустамi.
Жанчыны, сьпешыўшыся, абступiлi рыся, любуючыся яго мяккай аксамiтнай поўсьцю.
Нездалёк у пушчы надрываючыся галасiла сарока, i некалькi разоў трывожна абазвалася сойка...
- Хтось там ёсьць! - заўважыла адна з чэляднiцаў, паказваючы ў густы зарасьнiк маладняку, выходзячы сваiм правым крылом далёка за межы паляны. Гэты маладняк разросься шырокай паласой, утвараючы клiн з тымi кустамi, у якiх стаялi заслоны капейшчыкаў i лучнiкаў зь сецямi. Тупая вяршыня клiну ўсмакталася ў адчыненую плошчу лесу - якраз там, дзе ляжаў забiты рысь.
Жанчыны ўважлiва прыглядзелiся да гушчару, але, нiчога не прыкмецiўшы, iзноў адвярнулiся да прыгожага драпежнiка...
З паляны даходзiў аддалены гоман людзей i рык жывёлы.
* * *
Тут зьявiлiся першыя зубры й туры. З глухiм ровам, апусьцiўшы нiзка да зямлi вялiзарныя рагатыя храпы, яны йшлi, не сьпяшаючыся, насустрач небясьпецы. У iх цяжкой хадзе адчувалася пэўнасьць сабе, i ў сваёй моцы. Моцы неймавернай i грознай, скрушаючай усё на сваiм шляху. Нiводнае лясное стварэньне не адважвалася стаць упоперак дарогi нават найслабейшаму зь iх. Падобны да грукатаў грому, роў барадатага зубра, цi крутарогага тура, прыводзiў у перэпалах цэлыя зграi такiх адважных хiжакоў, як ваўкi, i прымушаў iх здымацца зь мейсца й уцякаць, каб толькi не сустрэцца з рагатым волатам.
Выставiўшы моцныя йлбы й пускаючы з ноздраў струмянi пары, барадатыя пярэднiя быкi з пэўнасьцю сунулi ўперад. Здавалася, што аж зямля гнецца й дуднiць пад iх цяжкай хадой. Раздратаваныя й узбуджаныя пахам крывi, яны йшлi проста на паляўнiчых, не выказваючы нi страху, нi намеру завярнуць.
Кроў застыла ў жылах Олiвера, калi ён убачыў зьблiзку, проста перад сабою, гэтага грознага Князя Пушчы. Прыклаўшыся да самастрэлу й намагаючыся супакоiцца, ён добра намерыўся й пацягнуў гачок.
Лёккая страла прагавiта ўпiлася ў шырокiя грудзi магутнай жывёлы. Крайнi правы бык узьвiўся на дыбкi, i, з аглушальным рыкам, як гара, абрушыўся на чырвоны сьнег.
Цэльным стрэлам, Вiтаўт звалiў пярэдняга волата-важака, сiвага й страшнага.
Стрэлы сыпанулi суцэльнай хмарай. Збраяносцы й чэлядзь не пасьпявалi ладаваць самастрэлы.
Але зубры йшлi суцэльнай лавай, цесна прыцiснуўшыся адно да другога, i таму стрэлы не задавалi iм такой шкоды, як iншай мiтусячайся дзiчыне. I, хаця iх засталося ня больш за трыццаць, зрабiлася зразумела, што яны дойдуць да ланцуга паляўнiчых яшчэ да таго, як тыя пасьпеюць выстралiць па некалькi стрэлаў i гэтым пакласьцi крэс жудаснай атацы разьюшанае жывёлы.
Вiтаўт адклаў убок самастрэл i, узброiўшыся дзiдай i сякерай, падрыхтаваўся сустракаць альбо блiскучую перамогу, альбо слаўны канец. Вочы Гаспадара зьзялi нештодзённым запалам i радасьцю. Ён ускрыкнуў:
- Вось гэтак-жа прэ на нас Крыжак! I вось так сустракае яго непакорная Белая Русь! - i пры гэтым ён левай рукой упёр дзiду ў стаўбур дрэва й накiраваў вастрыём у грудзi наблiжаючамуся зубру. Правая рука моцна сьцiснула дзяржальну сякеры...
* * *
Прысеўшы каля рыся, Рынгайла з прыемнасьцю лашчыла яго мяккую плямiстую скуру. Чэляднiцы, абступiўшыя наўкола, весела рагаталi, абгаворваючы нелюдзiмага дзiвака-Гараднiчага. Iм даводзiлася ня часта сустракацца з гэтым пахмурым Драбам, iмя якога было ведама далёка за Лiтоўскiя землi, з-за ягонай адвагi, спрыту й няўмольнае жорсткасьцi. Адчуваючы пагарду, зь якою ён ставiўся да жанчын, маладыя чэляднiцы Княжны, стараючыся затаiць сваю крыўду, насьмяхалiся й перадражнiвалi бедака - старога Варкулу. Затое з маладым Праклошам яны трымалiся ласкава, i, у патаемку адна ад другой, старалiся здабыць яго прыхiльнасьць. Амаль кожная зь iх пайшла-б на край сьвету, альбы прыгожы й зграбны Праклош зьвярнуў на яе сваю ўвагу. Але вясёлы Драб быў недасяжны, нават для найбольшых прыгажунь, хаця й не цураўся iх падобна брату.
Гэтак рагочучы й размаўляючы, жанчыны не зьвярталi нiякай увагi на трывожную траскатню сарокi. Як раптам, з трэскам ламанага гальля, з кустоў вывалiў вялiзарны мядзьведзь. Убачыўшы купку людзей, ён спынiўся ў нерашучасьцi.
Перапалоханыя конi з храпам кiнулiся ўцякаць. Дзяўчаты, нарабiўшы вiску, пабеглi сьледам. Але Рынгайла, заблытаўшыся ў крысох доўгага футра, павалiлася на каленi.
Мядзьведзь адразу ўпярэвалку рушыў да яе. Галасны роў касматага зьвяра ўскалыхнуў паветра.
Рынгайла паспрабавала ўскочыць, але, iзноў пасьлiзнуўшыся, ува ўвесь рост разьцягнулася на сьнягу.
Яе чаляднiцы, зь вялiкiм галасам, схавалiся за кустамi, стараючыся крыкамi прыцягнуць увагу каго-небудзь з паляўнiчых цi чэлядзi й гэтым уратаваць княжну. Аднак паляўнiчыя, поўнасьцю захопленыя атакай зуброў, ня чулi гэтага ляманту, поўнага роспачы й страху.
Пагiбель чароўнае Княжны была немiнучай. Не прабуючы больш падняцца, яна з заплюшчанымi вачамi й б'ючымся сэрцам чакала свайго канца - пакiнутая ўсiмi. З роспаччу заклiкала Ўсемагутнага - прасiла перад сьмерцю прабачыць усе грахi, вольныя й нявольныя.
Мядзьведзь быў ужо за два крокi ад сваёй безабароннай ахвяры. Цяпер толькi цуд мог яе ўратаваць...
Раптоўна, як грукаты Пяруна, прагучэў над лесам моцны голас. Конскае йржаньне зьлiлося з глухiм ровам медзьвядзя...
Рынгайла з надзеяй адплюшчыла вочы й падняла галаву.
Мядзьведзь, ранеты стралой у плячо, пакiнуў разпасьцёртую Рынгайлу й шкутыльгаў убок, пасьпяшаючы насустрач аграмаднаму коньнiку ў прасторным кажуху, накiнутым паверх кальчугi. Коньнiк з усiх сiлаў стрымлiваў упудзiўшагася каня, адначасна накiроўваючы яго на ўзьнесшагася на дыбкi мядзьведзя. Конь прысядаў на заднiя ногi, матляў галавою, пырскаў шумам, i нiяк не хацеў падпарадкавацца.
Адчуўшы, што небясьпека для яе мiнула, Рынгайла паднялася й з надзеяй азiрнулася навокал, але... нi людзей, нi зброi: мужчыны занятыя паляваньнем, чэляднiцы разьбеглiся, а лук i стрэлы засталiся пры сядле. Беднай Княжне, супраць волi, заставалася толькi назiраць, як яе незнаёмы ратаўнiк змагаецца з разьюшаным зьвяром. А як хацелася дапамагчы яму! З жахам яна заўважыла, што коньнiк ня мае дзiды. А з адною сякерай парадзiць цяжка, нават немагчыма.
Аднак адважны незнаёмец ня думаў уступаць. Змагаючыся з канём i адмахваючыся сякерай ад насядаючага мядзьведзя, ён гукнуў:
- Княжна! Уцякайце!... А я затрымаю гэтага чорта тут, пакуль пад'едуць мае спадарожнiкi!
Але Рынгайла была не з такiх, якiя кiдаюць сваiх прыяцеляў у бядзе. Гэта была сапраўдная дачка Кейстута - годная свайго вялiкага бацькi. Уратаваўшыся сама, яна нi за што не жадала пакiнуць адважнага незнаёмца сам-на-сам з разьюшаным мядзьведзем.
- Лук! - гукнула яна. - Кiнь мне свой лук!
Коньнiк, працуючы з усiх сiлаў павадамi й пяткамi, усё-ж выбраў зручны момант i, падзiўляючыся адвазе й розуму Рынгайлы, кiнуў ёй свой лук i поўны калчан стрэлаў.
Княжна з радасьцю ўхапiлся за зброю. Цяпер доля мядзьведзя была вырашаная.
Аднак сталася жудасная неспадзеўка. Мiтусячыся ў страху мiж дрэвамi конь настолькi заняў увагу седака, што той зусiм не ўважаў на тое, што робiцца наўкола, i, з разгону стукнуўшыся галавой аб сук, выляцеў зь сядла.
Адчуўшы волю, конь прыцiснуў вушы й, выкiдваючы кумякi сьнегу, галёпам пусьцiўся па пушчы.
Аглушаны ўдарам коньнiк нерухома ляжаў на сьнягу. Яго сякера адляцела далёка ўбок, шолам зсунуўся з галавы й агалiў доўгiя сiвыя валасы, мокрыя ад поту.
Мядзьведзь зь лютым ровам кiнуўся да нерухомага воя.
На момант Рынгайла аслупянела ад жаху, але вагацца не было калi. Кожны мiг быў каштоўны ды пагражаў сьмерцю яе ратаўнiку. Яна хутка прыладзiла на лук стралу й, з падзiўляючай сiлай, нацягнула цецiву.
У гэты час, у далячынi мiж дрэвамi паказалiся два добра ўзброеныя коньнiкi. Не чакаючы на iх дапамогу, Рынгайла стрэлiла. З болю мядзьведзь закруцiўся на мейсцы. Другая страла павалiла зьвяра на сьнег. Але ён зараз-жа ўскочыў i, пырскаючы сьлiнай, кiнуўся да Рынгайлы.
