[3] «…fuit transmissa dicto comiti de Chuffort una cedula papyrea, in qua continebantur quatuor versus, facientes mentionem quod una Puella ventura est du Bois Chanu, et equitaret super dorsum arcitenentium, et contra ipsos». - Ibidem. P. 325.
[4] «…quedam Puella, que veniret post eam, eadem arma portaret et regnum Francie ab inimicis liberaret. Et credebat firmiter quod ipsa Johanna esset illa de qua ipsa Maria d’Avignon fuerat locuta». - Ibidem. P. 375.
[5] Подробнее см.: Bouzy O. Prédiction et récupération, les prophéties autour de Jeanne d’Arc dans les premiers mois de l’année 1429 // Bulletin de l’Association des amis du Centre Jeanne d’Arc. 1990. N 14. P. 39–47; Koopmans J. Jeanne d’Arc auteur de sa propre legende // Jeanne d’Arc entre les nations / Etudes réunies par T.Hoenselaars et J.Koopmans. Amsterdam; Atlanta, 1998. P. 5–15.
[6] «Voicy ung vaillant champion et capitaine pour recupérer le royaume de France!» — Le doyen de St. -Thibaud de Metz // Quicherat J. Procès de condamnation et de réhabilitation de Jeanne d’Arc, dite la Pucelle. P., 1841–1849. 5 vol. T. 4. P. 327; «…elle estoit cappitaine et chief de guerre». - Le greffier de la Chambre des Comptes de Brabant // Ibidem. P. 427 (курсив мой — О.Т.).
[7] Cм., например: «… et qu’il failloit que le roy lui baillast telle puissance que le roy pourroit finer». - Chartier J. Chronique de Charles VII Ed. par A.Vallet de Viriville. P., 1858. P. 68; " … [le roi] mit toute sa conduite et ressource entre ses mains». - Pierre Sala / Quicherat J. Op. cit. T. 4. P. 278.
[8] «Et de nos genz preux et habiles Principale chevetaine». - Christine de Pizan. Ditié de Jeanne d’Arc Ed. by A.J.Kennedy, K.Varty. Oxford, 1977. V. 285–286.
[9] «Outre plus, venoient chascun jour en l’ost gens de toutes pars, et avoient prins les François en eulx moult grant couraige et hardement pour la venue de ladite Jehanne la Pucelle, laquelle tenoient plussieurs estre venue de par Dieu, car ses oeuvres et gouvernement le démonstroient assez». - Chartier J. Chronique de Charles VII. Р. 84.
[10] «Lequel, plus joyeulx que s’il eust eu ung roy entre ses mains, l’ammena astivement à Marigny, et là, la tint en sa garde». - George Chastellain // Quicherat J. Op. cit. T. 4. P. 447.
[11] «Quae Puella regnavit tribus vel quator annis». - Gui Pape // Ibidem. P. 534 (курсив мой — О.Т.).
[12] Эти пророчества приводили на процессе по реабилитации жители Домреми, родной деревни Жанны. См., например, свидетельство Дюрана Лаксара: «…et ipsa dicebat eidem tasti quod volebat ire ad Franciam, versus dalphinum, ad faciendum eumdem coronare, dicendo: «Nonne alias dictum fuit quod Francia per mulierem desolaretur, et postea per virginem restaurari debebat?» — Procès en nullité. Т. 1. Р. 296. См. также: Ibidem. P. 298.
[13] Guenée B. Un meurtre, une société. L’assasinat du duc d’Orléans 23 novembre 1407. P., 1992. P. 147–148.
[14] Ibidem. P. 161–168.
[15] Ibidem. P. 171–173. К сожалению, текст этой проповеди до нас не дошел: Krynen J. Idéal du prince et pouvoir royal en France à la fin du Moyen Age (1380–1440). Etude de la littérature politique du temps. P., 1981. P. 60, n. 28.
[16] Ibidem. P. 174–175.
[17] Bührer-Thierry G. La reine adultère // Cahiers de civilisation médiévale. 1992. № 35. P. 299–312, здесь Р. 302–304.
[18] Подробнее см.: Stafford P. Queens, Concubines, and Dowagers. The King’s Wife in the Early Middle Ages. Georgia, 1983. P. 79–86.
[19] Buc Ph. Italian Hussies and German Matrons. Liutprand of Cremona on Dinastic Legitimacy // Frühmittelalterliche Studien. 1995. Bd. 29. P. 207–225, здесь Р. 215–216; Idem. The Dangers of Ritual. Between Early Medieval Texts and Social Scientific Theory. Princeton, 2001. P. 19–20, 27.
[20] «…quia talis est causa et in tam eminentissimis personis et in huiusmodi ordine, quae ab omnibus erit ut necesse cognosci, ita etiam ponderari; quoniam, ut Caelestinus scribit, universalis ecclesia quacumque novitate pulsatur. Est enim inter regem regum et regem terrenum in lege prima primo homini in paradiso data et a deo et homine in evangelio roborata, est etiam de causa nobis hactenus inaudita, ex qua subtiliter necesse erit auctoritates sacras revolvere et leges Christianas interrogare, pontificalem auctoritatem in sui examinatione sincero et cauto gressu incedere et quemque Christianum a recto itinere non deviare». - Hincmar von Reims. De divortio Lotharii regis et Theutbergae reginae // MGH. Consilia IV.I / Hg. von L.Bohringer. Hannover, 1992. Responsio 3, S. 132. Подробнее см.: Buc Ph. The Dangers of Ritual. P. 56–57, 64–66.
[21] Airlie S. Private Bodies and the Body Politic in the Divorce Case of Lothar II / Past and Present. 1998. T. 161. P. 3–38, здесь Р. 3, 7–8; De Jong M. Sacrum palatium et ecclesia. L’autorité religieuse royale sous les Carolingiens (790–840) // AHSS. 2003. N 6. P. 1243–1269, особенно Р. 1258–1265.
[22] «…ut sicut Hester reginam…ad regis Assueris thalamum regnique eius consortium transire fecisti, ita hanc famulam tuam N….ad dignam sublimenque regis nostri copulam regnique sui participium misericorditer transire concedas…». — Ordines coronationis imperialis. Die Ordines für die Weihe und Krönung des Kaisers und der Kaiserin Hrsg. von R.Elze. Hannover, 1960. S. 6; «Respice propitius super hanc famulam tuam martali iunctam consortio, quae tua se expetit protectione muniri». — Ordines coronationis Franciae. Texts and Ordines for the Coronation of Frankish and French Kings and Queens in the Middle Ages Ed. by R.A.Jackson. Philadelphia, 1995. P. 85.
[23] Bührer-Thierry G. Op. cit. P. 300. О культе Богородицы на средневековом Западе см.: Iogna-Prat D. Le culte de la Vierge sous le règne de Charles le Chauve // Cahiers Saint-Michel de Cuxà. 1992. T. 23. P. 97–116; Marie. Le culte de la Vierge dans la société médiévale / Etudes réunies par D.Iogna-Prat, E.Palazzo, D.Russo. P., 1996.
[24] Buc Ph. Italian Hussies and German Matrons. P. 215–216. Интересно, что, например, Рихарда, супруга Карла III Толстого, пытаясь очиститься от обвинений в адюльтере, настаивала на том, что она девственница. Т. о. ордалия, к которой она прибегла, должна была не просто отвести от нее подозрения в совершении преступления, это было испытание на святость, сближавшую Рихарду с фигурой Девы Марии и противопоставлявшую ее Еве. Об этом конфликте подробнее см.: Bührer-Thierry G. Op. cit. Р. 307–308; Stafford P. Op.cit. P. 82.
[25] Airlie S. Op. cit. P. 20–23, 34.
[26] Buc Ph. The Dangers of Ritual. P. 64–65; Stafford P. Op.cit. P. 75–76, 83.
[27] В политических сочинениях того времени Изабелла также нередко противопоставлялась Есфири: Krynen J. Op.cit. P. 141.
[28] «Parisia rerum caput quod oppidum, mirum dictu, non uno populo sed multis ex gentibus haberi atque impleri putavisses. Illic regum omnium ac ducum conventus fieri; unum illud relique nobilitatis haud dubium domicilium esse. Quippe a Carolo repetita tot principium serie, velut dotalem hunc genetricis Dei sanguinem referunt». - Gilli P. L’épopée de Jeanne d’Arc d’après un document italien contemporain: édition et traduction de la lettre du pseudo-Barbaro (1429) // Bulletin de l’Association des amis du Centre Jeanne d’Arc. 1996. N 20. P. 4–26, здесь Р. 10.
[29] «Propinquitatibus et affinitatibus multi coniunctissimi, cum nemo non cupissime tante ac tam celebrate domus, amicitiam speraret. Eo itaque fiebat, velut ad comunem omnium tyrannorum Reginam concursus, ut saepe mirari necesse esset, tot gentium principes cum pro se quisque multa equitum milia, vel ad dignitatis speciem vel ad corporis dignitatem…duceret posse intra unius urbis moenia contineri». - Ibidem. Р. 10.
[30] «Verum haec omnia eo usque divina processit impatientia, tum Gallorum procerum superbia unius prelii momento ad Brittanos ceciderant. Captus rex huiusce regis, captiva soror, nec multo post Brittanici regis uxor facta, captiva mater, quae ne iustus heres paternum regnum capescere: proh inauditum scelus, incognitam feminae vesaniam, confessa est iuvenem se ex adulterio peperisse». - Ibidem. Р. 11. О восприятии итальяцами ситуации, сложившейся во Франции в первой половине XV в., см.: Gilli P. Au miroir de l’Humanisme. Les représentations de la France dans la culture savante italienne à la fin du Moyen Age (c.1360-c.1490). Rome, 1997. P. 94–97.