En dit laatste ware hem toch goed te-stade gekomen! (A ostatnie z pewnością by mu się przydało!; en dit laatste ware hem toch goed te-stade gekomen – a ostatnie z pewnością by mu się przydało!). Want op zyn reizen in Europa had hy het weinige uitgegeven, dat hy in vorige jaren had overgegaard. (Ponieważ podczas podróży po Europie wydał niewiele, co zaoszczędził w poprzednich latach; want op zyn reizen in Europa had hy het weinige uitgegeven – ponieważ podczas podróży po Europie wydał niewiele, dat hy in vorige jaren had overgegaard – co zaoszczędził w poprzednich latach). Zelfs had hy daar schulden achtergelaten, en hy was dus, in één woord, arm. (Nawet zostawił tam długi i był więc, jednym słowem, biedny; zelfs had hy daar schulden achtergelaten – nawet zostawił tam długi, en hy was dus, in één woord, arm – i był więc, jednym słowem, biedny). Doch nooit had hy zyn ambt beschouwd als een geldwinning, en by zyn benoeming naar Lebak nam hy zich met tevredenheid voor, het achterstallige door zuinigheid intehalen, in welk voornemen zyn vrouw die zoo eenvoudig was in smaak en behoeften, hem met genoegen ondersteunen zou. (Nigdy jednak nie traktował swojego urzędu jako sposobu na zarobek i przy swojej nominacji do Lebak z zadowoleniem postanowił nadrobić zaległości dzięki oszczędności, w czym z chęcią miała mu pomóc jego żona, która była tak prosta w smaku i potrzebach; doch nooit had hy zyn ambt beschouwd als een geldwinning – nigdy jednak nie traktował swojego urzędu jako sposobu na zarobek, en by zyn benoeming naar Lebak nam hy zich met tevredenheid voor – i przy swojej nominacji do Lebak z zadowoleniem postanowił, het achterstallige door zuinigheid intehalen – nadrobić zaległości dzięki oszczędności, in welk voornemen zyn vrouw die zoo eenvoudig was in smaak en behoeften – w czym z chęcią miała mu pomóc jego żona, która była tak prosta w smaku i potrzebach, hem met genoegen ondersteunen zou – z chęcią miała mu pomóc).

Maar zuinigheid viel Havelaar moeielyk. (Ale oszczędność była dla Havelaara trudna; maar zuinigheid viel Havelaar moeielyk – ale oszczędność była dla Havelaara trudna). Hy voor zichzelf kon zich tot het strikt-noodige bepalen. (Dla siebie samego mógł ograniczyć się do absolutnego minimum; hy voor zichzelf kon zich tot het strikt-noodige bepalen – dla siebie samego mógł ograniczyć się do absolutnego minimum). Ja, zonder de minste inspanning kon hy binnen de grens daarvan blyven, doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven, een ware hartstocht. (Tak, bez najmniejszego wysiłku mógł pozostać w tych granicach, ale tam, gdzie inni potrzebowali pomocy, pomaganie, dawanie, było dla niego prawdziwą pasją; ja, zonder de minste inspanning kon hy binnen de grens daarvan blyven – tak, bez najmniejszego wysiłku mógł pozostać w tych granicach, doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven, een ware hartstocht – ale tam, gdzie inni potrzebowali pomocy, pomaganie, dawanie, było dla niego prawdziwą pasją). Hyzelf zag dit zwak in, beredeneerde met al 't gezond verstand dat hem gegeven was, hoe onrecht hy deed, iemand te ondersteunen, waar hyzelf meer aanspraak zou gehad hebben op zyn eigen hulp… (Sam dostrzegał tę słabość, rozumował z całą zdroworozsądkowością, jaka mu była dana, jak niesprawiedliwe było wspieranie kogoś, gdy sam miałby większe prawo do własnej pomocy…; hyzelf zag dit zwak in – sam dostrzegał tę słabość, beredeneerde met al 't gezond verstand dat hem gegeven was – rozumował z całą zdroworozsądkowością, jaka mu była dana, hoe onrecht hy deed, iemand te ondersteunen, waar hyzelf meer aanspraak zou gehad hebben op zyn eigen hulp – jak niesprawiedliwe było wspieranie kogoś, gdy sam miałby większe prawo do własnej pomocy…). gevoelde dit onrecht nog levendiger, wanneer ook ‘zyn Tine’ en Max, die hy beiden zoo lief had, te lyden hadden onder de gevolgen zyner vrygevigheid… (odczuwał tę niesprawiedliwość jeszcze bardziej, gdy także ‘jego Tine’ i Max, których tak bardzo kochał, cierpieli z powodu jego hojności…; gevoelde dit onrecht nog levendiger – odczuwał tę niesprawiedliwość jeszcze bardziej, wanneer ook ‘zyn Tine’ en Max – gdy także ‘jego Tine’ i Max, die hy beiden zoo lief had – których tak bardzo kochał, te lyden hadden onder de gevolgen zyner vrygevigheid – cierpieli z powodu jego hojności…). hy verweet zich zyn goedhartigheid als zwakte, als ydelheid, als zucht om voor een verkleeden prins doortegaan… (wyrzucał sobie swoją dobroć jako słabość, próżność, chęć uchodzenia za przebrany książę…; hy verweet zich zyn goedhartigheid als zwakte – wyrzucał sobie swoją dobroć jako słabość, als ydelheid – próżność, als zucht om voor een verkleeden prins doortegaan – chęć uchodzenia za przebrany książę…). hy beloofde zich beterschap, en toch… telkens als deze of gene zich aan hem wist voortedoen als 't slachtoffer van tegenspoed, vergat hy alles om te helpen. (obiecując sobie poprawę, i mimo to… za każdym razem, gdy ktoś przedstawiał się jako ofiara nieszczęścia, zapominał o wszystkim, by pomóc; hy beloofde zich beterschap – obiecując sobie poprawę, en toch – i mimo to, telkens als deze of gene zich aan hem wist voortedoen als 't slachtoffer van tegenspoed – za każdym razem, gdy ktoś przedstawiał się jako ofiara nieszczęścia, vergat hy alles om te helpen – zapominał o wszystkim, by pomóc). En dit in-weerwil der bittere ondervinding van de gevolgen dezer door overdryving tot fout geworden deugd. (I to pomimo gorzkiego doświadczenia skutków tej przesadzonej cnoty, która stała się wadą; en dit in-weerwil der bittere ondervinding van de gevolgen – i to pomimo gorzkiego doświadczenia skutków, dezer door overdryving tot fout geworden deugd – tej przesadzonej cnoty, która stała się wadą). Acht dagen voor de geboorte van zyn kleinen Max, bezat hy 't noodige niet om 't yzeren wiegje te koopen waarin zyn lieveling rusten zou, en weinig tyds te-voren nog had hy de weinige versierselen zyner vrouw opgeofferd, om iemand bytestaan die gewis in beter omstandigheden verkeerde dan hyzelf. (Osiem dni przed narodzinami jego małego Maxa nie miał wystarczających środków, aby kupić żelazne łóżeczko, w którym miał spocząć jego ukochany, a niedługo wcześniej poświęcił skromne ozdoby swojej żony, aby pomóc komuś, kto z pewnością był w lepszej sytuacji niż on sam; acht dagen voor de geboorte van zyn kleinen Max – osiem dni przed narodzinami jego małego Maxa, bezat hy 't noodige niet om 't yzeren wiegje te koopen waarin zyn lieveling rusten zou – nie miał wystarczających środków, aby kupić żelazne łóżeczko, w którym miał spocząć jego ukochany, en weinig tyds te-voren nog had hy de weinige versierselen zyner vrouw opgeofferd – a niedługo wcześniej poświęcił skromne ozdoby swojej żony, om iemand bytestaan die gewis in beter omstandigheden verkeerde dan hyzelf – aby pomóc komuś, kto z pewnością był w lepszej sytuacji niż on sam).

Maar dit alles lag al weer ver achter hen toen zy waren aangekomen te Lebak! (Ale wszystko to było już daleko za nimi, gdy przybyli do Lebak!; maar dit alles lag al weer ver achter hen toen zy waren aangekomen te Lebak – ale wszystko to było już daleko za nimi, gdy przybyli do Lebak!). Met vroolyke kalmte hadden zy bezit genomen van het huis: ‘waar ze nu toch eenigen tyd hoopten te blyven.’ (Z radosnym spokojem objęli w posiadanie dom: „gdzie teraz mieli nadzieję pozostać przez jakiś czas”; met vroolyke kalmte hadden zy bezit genomen van het huis – z radosnym spokojem objęli w posiadanie dom, ‘waar ze nu toch eenigen tyd hoopten te blyven’ – „gdzie teraz mieli nadzieję pozostać przez jakiś czas”). Met een eigenaardig genot hadden zy te Batavia de meubelen besteld, die alles zoo comfortable en gezellig maken zouden. (Z osobliwą przyjemnością zamówili w Batavii meble, które miały uczynić wszystko tak komfortowym i przytulnym; met een eigenaardig genot hadden zy te Batavia de meubelen besteld – z osobliwą przyjemnością zamówili w Batavii meble, die alles zoo comfortable en gezellig maken zouden – które miały uczynić wszystko tak komfortowym i przytulnym). Zy toonden elkaar de plekken waar ze zouden ontbyten, waar kleine Max spelen zou, waar de bibliotheek zou staan, waar hy 's avends haar zou voorlezen wat hy dien dag geschreven had, want hy was altyd bezig met het ontwikkelen zyner denkbeelden op 't papier… (Pokazywali sobie miejsca, gdzie będą jeść śniadanie, gdzie będzie bawił się mały Max, gdzie będzie biblioteka, gdzie wieczorem będzie jej czytał to, co napisał tego dnia, bo zawsze zajmował się rozwijaniem swoich myśli na papierze…; zy toonden elkaar de plekken waar ze zouden ontbyten – pokazywali sobie miejsca, gdzie będą jeść śniadanie, waar kleine Max spelen zou – gdzie będzie bawił się mały Max, waar de bibliotheek zou staan – gdzie będzie biblioteka, waar hy 's avends haar zou voorlezen wat hy dien dag geschreven had – gdzie wieczorem będzie jej czytał to, co napisał tego dnia, want hy was altyd bezig met het ontwikkelen zyner denkbeelden op 't papier – bo zawsze zajmował się rozwijaniem swoich myśli na papierze…). en: ‘eens zou dat gedrukt worden, meende Tine, en dan zou men zien wie haar Max was!’ (i: „kiedyś to zostanie wydrukowane, uważała Tine, a wtedy wszyscy zobaczą, kim był jej Max!”; en: ‘eens zou dat gedrukt worden, meende Tine – i: „kiedyś to zostanie wydrukowane, uważała Tine, en dan zou men zien wie haar Max was’ – a wtedy wszyscy zobaczą, kim był jej Max!”). Maar nooit had hy iets ter-perse laten leggen van wat er in zyn hoofd omging, omdat zekere schroom hem bezielde, die wel iets zweemde naar eerbaarheid. (Ale nigdy nie opublikował niczego z tego, co mu chodziło po głowie, ponieważ kierowała nim pewna wstydliwość, która miała coś wspólnego z prawością; maar nooit had hy iets ter-perse laten leggen van wat er in zyn hoofd omging – ale nigdy nie opublikował niczego z tego, co mu chodziło po głowie, omdat zekere schroom hem bezielde – ponieważ kierowała nim pewna wstydliwość, die wel iets zweemde naar eerbaarheid – która miała coś wspólnego z prawością). Hyzelf althans wist dezen tegenzin niet beter te beschryven, dan door aan wie hem aanspoorden tot publiciteit, te vragen: ‘zoudt gy uw dochter op-straat laten loopen zonder hemd?’ (On sam nie potrafił lepiej opisać tej niechęci, niż pytając tych, którzy go namawiali do publikacji: „czy pozwoliłbyś swojej córce chodzić po ulicy bez koszuli?”; hyzelf althans wist dezen tegenzin niet beter te beschryven – on sam nie potrafił lepiej opisać tej niechęci, dan door aan wie hem aanspoorden tot publiciteit, te vragen – niż pytając tych, którzy go namawiali do publikacji: ‘zoudt gy uw dochter op-straat laten loopen zonder hemd’ – „czy pozwoliłbyś swojej córce chodzić po ulicy bez koszuli?”).