– Якое ўвайшло б у Жалезны фонд нашай кінематаграфіі?
– Жартуеце.
– Ну што вы.
Ёй сапраўды было не да жартаў. Яна ведала, канечне, сентэнцыю: улада змяняе людзей, але не ўспрымала яе літаральна і не думала, што гэта можа адбывацца так імгненна. І як неразумна, няхітра! Яна мерыла па сабе. Яна б на гэтым месцы зусім інакш, прынамсі, знешне, паводзілася б. Яна зноў прыгадала той званок, калі ёй прапаноўвалі стаць гендырэктаркай. Цяпер усведамленне таго, як лёгка яна адмовілася на карысць іншага – гэтага вось Камара, раззлавала яе. Ён нават не здагадваецца, каму абавязаны месцам, якое з такім гонарам займае.
– Як мы будзем працаваць разам? – спытала яна, намякаючы на сваё звальненне.
– Вас ніхто не трымае. Можаце звяртацца ў суд. У нас прававая дзяржава. – Нават інтанацыя ў Камара зрабілася падобнай да хрушчанкаўскай.
Інга памаўчала нейкі час. А што, – раптам падумала яна, – калі сапраўды развязаць рукі з гэтым сцэнарыем (які яна пачала ўжо ненавідзець). Мо тады развяжацца і гісторыя з Лагуном? Можа, даведаўшыся, што сцэнар новым начальства забракаваны і фільм не пойдзе, ён пакіне яе ў спакоі? Яна прымусіла сябе ўсміхнуцца.
– Ведаеце, у вашым сцэнарыі, як і ў вашай прапанове, нешта ёсць.
– Гэта іншая размова, – усміхнуўся ён у адказ, ад чаго на імгненне зноў стаў ранейшым мілым чалавекам.
– Сапраўды, нашто ламацца ў адчыненыя дзверы. Калі ў нас у руках надзейны сцэнар. Я, хутчэй за ўсё, так, як вы прапаноўваеце, і зраблю. Толькі дайце мне крыху падумаць.
– Думайце, але нядоўга. Гісторыя з конкурсам і так зацягнулася.
– А як журы? Што рабіць з яго заключэннем?
– Напішаце новае. Гэта няцяжка. І паднясеце мне на зацвярджэнне.
– Я так і зраблю.
– Не сумняваўся, што мы з вамі знойдзем агульную мову. Мы ж сябры. Адна каманда. І галоўнае – памятайце пра здароўе! Беражыце яго!
З сумам у душы пакідала Інга кабінет. А, едучы дамоў, у думках расказвала мужу, як новая мятла па-новаму замяла. Вось ужо сапраўды: які б паганы ні быў ранейшы начальнік, а наступны абавязкова яго пераплюне. Таксама яна збіралася падрыхтаваць мужа да таго, што сцэнар не пойдзе і, магчыма, аб’явіць яму аб сваім звальненні, што толькі да лепшага – яе даўно завуць у прыватную прадакшн-студыю, дзе рэкламныя ролікі, клопату менш, грошай больш, і нервы цалейшыя. Толькі перад самым домам яна падумала, што Лагун хоць і абяцаў больш не прыходзіць, а раптам зноў тут? А калі пабачыла знаёмы малюнак: Лагун сядзеў за сталом на тэрасе, панурачыся, а вечны муж разважаў – з задавальненнем, як цецярук, які чуе толькі самога сябе:
– …Калі ўявіць наш шлях у выглядзе акружнасці (калі ў нас увогуле ёсць уласны шлях, ці мы проста пасіўна нясемся па арбіце і пазбаўлены права на самастойны рух), – дык дзе, у якім месцы мы знаходзімся? у канцы? у пачатку? у сярэдзіне? У акружнасці нічога гэтага няма, яна не мае ні канца, ні пачатку, і атрымліваецца, у нас увогуле не існуе такіх катэгорый, як час і гісторыя…
А потым была чарговая вячэра ўтрох, у час якой муж нарэшце даў і жонцы ўвагу, спытаў:
– Як поспехі? Як новае начальства? Пагаварылі пра фільм?
Яна адказала, стараючыся яшчэ аддалёк падвесці да свайго намеру звольніцца, што так, пагаварылі, але новае начальства аказалася ніколькі не лепшым за старое.
– Атрымліваецца, месцазмяняе людзей, а не наадварот. Новая мятла не лепш, а, бадай, горш за старую. А здаваўся такі мілы, сціплы. Хто б мог падумаць.
На што муж заўважыў:
– Лепш кар’ерыст, прафан, тупіца, чым чалавек шчыры ды яшчэ такі, які ў нечым разбіраецца. Ад апошняга больш шкоды. Аднак ты не адказала – што наконт фільма?
– На жаль, не пойдзе. Новае начальства катэгарычна забракавала. Я не змагла яго адстаяць.
– Ну што ж, – сказаў муж. – Не адзін Гаўрыла ў Полацку. Не на адной вашай кінастудыі свет сышоўся. Здымем на незалежнай. Праўда, Іван?
– Пажадана было б, – адказаў Лагун сваім баском.
– А грошы? Ты ведаеш, колькі гэта каштуе?
– Гэта няважна. Я заплачу. Потым разлічымся.Не варта маладому таленавітаму пачаткоўцу мець патрэбу ў нечым. Прайшлі часы, калі муза галоднай павінна была сядзець на гарышчы. Праўда, Іван?
– Я б не пярэчыў.
Інга ва ўсе вочы на яго глядзела. Яшчэ адна метамарфоза. Як жа хутка яму ўдалося ператварыцца з бяспраўнага ў ледзь не галоўнага ў іхняй сям’і! Ці даўно ён пазіраў уніз, чырванеў, саромеўся, бянтэжыўся? А цяпер за кароткі час так змяніўся. Перастаў баяцца мужа, не кажучы пра Інгу. З’явілася нейкая фанабэрыстасць, ганарыстасць, нібы ўвачавідкі ажывала вядомая гісторыя пра маладога чалавека з правінцыі, невука і выскачкі, які, да ўсіхняга здзіўлення, без асаблівых намаганняў зачароўвае і спакушае дасюль непрыступную, цнатлівую маралістку.
– Зрэшты, ёсць і стары варыянт. Нашто шукаць абыходныя шляхі? Сцэнар перамог на конкурсе і мае права быць пастаўленым у якасці фільма. Я зноў прапаноўваю табе ісці ў дырэктрысы. Тады ўжо дакладна ніхто не перашкодзіць.
– Я думала, гэтая тэма закрыта.
– Як бачыш, адкрылася.
– Я ўвогуле хачу… хацела сказаць, што збіраюся звальняцца. Мяне нічога не трымае на гэтай студыі.
– Вось як? Што ж, кожнаму сваё. Можа, сапраўды, нам усім трэба адпачыць, падлячыцца, змяніць абставіны.
Ён пакашляў, прачысціў горла і працягваў:
– Мы, Інга, тут параіліся і ведаеш што вырашылі? Паехаць на мора. Выбрацца ў нашу Піцунду. Успомніць маладосць.
Інга кінула позірк на Лагуна.
– Са мной, спадзяюся?
– Мы ведаем, што ты ўсё адно адмовішся, не паедзеш. Ты ў нас занятая творчымі пытаннямі. Не паедзеш?
Інга не верыла сваім вушам. Здзекуецца ён? Калі не – сапраўды, многае памянялася. Лагун ужо не баіцца Піцунды; яны аб усім дамовіліся; цяпер яе могуць і не браць – ужо яна атрымлівалася нібы трэці лішні.
Яна паныла, без аніякай мэты кагосьці чымсьці напалохаць, сказала:
– Толькі глядзіце, будзьце асцярожныя. Вада ўвогуле, і мора ў прыватнасці, не вельмі любяць беларусаў. Успомніце Якава Навуменку ў Севастопалі, Міколу Селешчука ў Італіі, Віктара Каваленку ў…
– Нічога, Іван. Мы не з палахлівых, праўда? Паедзем?
– З вялікім задавальненнем, – адказаў Лагун. – Я там ніколі яшчэ не быў. А гэта можа спатрэбіцца мне ў мастацкай творчасці.
Ён бесцырымонна, адкрыта глядзеў на Інгу; ёй нават падалося, што ў вачах і нават у голасе яго яна чытае насмешку.
“Я падвязу яго да метро! І скажу пару ласкавых”.
23
Перыяд, калі Лагун панічна баяўся мужа, сапраўды прайшоў. Але ў тым кароткім перыядзе, ва ўзрастанні небяспекі, у чаканні немінучай расплаты, якой яго так палохала Інга, была, аказваецца, свая вабнасць, выкід адрэналіну, драйв. Напачатку ён не ведаў, што Інзе і яе мужу ад яго трэба, і гэта напружвала яго, ён стараўся ўгадаць гэта. Ён лічыў іх за людзей, якія сабраліся абвесці яго вакол пальца і пакарыстацца ім.
“Хітрыя вы тут усе, ды не хітрэй за мяне”, – думаў ён.
Пакрысе, аднак, ён зразумеў, што муж – цюхцяй, а Інга будзе маўчаць. Тады ён скеміў – яму і хітраваць не трэба. Усё і так складваецца самым выдатным чынам, нават яшчэ лепш, чым магло б. Яму толькі трэба прымаць усё як належнае і карыстацца ім напоўніцу. Пакуль шанцуе, калі ўсё так ладна-складна, дык чаму б не? Не адмаўляцца ж ад таго, што само плыве ў рукі.
А плыло ў рукі многае. Лагун ужо займеў у гэтай сітуацыі цёплае месца, ціхую гавань, надзейны прытулак, дзе збіраўся прыгрэцца. У сувязі са змяненнем абставінаў аформілася і бліжняя мэта:застацца ў сталіцы, ды яшчэ ў непасрэднай звязцы з кінастудыяй. Акрамя таго часта з вуснаў Міхалевіча ці жартам, ці то ўсур’ёз гучалі намёкі наконт маральнай і матэрыяльнай падтрымкі, вядзенні па жыцці, падстаўкі пляча; у тым ліку нават такое, на тэму ўваходу Лагуна ў сям’ю: “каму ўсё гэта застанецца? Па ідэі, спадчынніку, а яго ў мяне якраз-такі і няма – вось штука ў чым”.
Увогуле, што да мужа з жонкаю, Лагун заўважаў паміж імі нават своеасаблівую барацьбу за сябе. Яны нібы стараліся кожны перацягнуць яго на свой бок. Аднак ён не спяшаўся рабіць выбар. Яму падабалася сама сітуацыя, пры якой муж так прыкіпеў да яго,будучы ў святой упэўненасці, што Лагун добры, наіўны і таленавіты хлопчык; яму, канечне, ільсцілі такія адносіны, ён любіў Міхалевічавы разважанні, любіў, калі той нагадаў:
