– Як толькі прагучыць слова Піцунда – бяжы, уцякай адсюль!

– Вам добра казаць.

– Чаму добра? Не, не падумай! Усё, што я абяцала, застанецца ў сіле. Твой сцэнар зойме першае месца, фільм паставім, – пералічвала яна, узбадзёраная такой хуткай і лёгкай яго згодай. На развітанне паабяцала:

– Не бойся. Я цябе ўцягнула, я цябе і выблытаю. Прыдумаю што-небудзь. Сёння ж увечары прыдумаю.

У яе, заўсёды рашучай, нават катэгарычнай, якая мала ў чым сумнявалася, апошнім часам узніклі ў лексіконе такія словы, як “можа быць”, “не ведаю”, “я падумаю”. Позна ўвечары, перад сном, яны сядзелі з мужам на тэрасе. Маўчалі; цішыня была такая, што чуліся ледзь улоўныя вухам гукі ў садзе, нейкі шолах, нібы трава прабівала зямлю, а лісце і кветкі на дрэвах на ноч, наадварот, згортваліся. Неба было ўсыпана зоркамі.

– Скажы, – спытала Інга, – нашто ты яго прывучаеш? Я спадзяюся, ён не збіраецца тут жыць?

Муж толькі пасміхаўся. Ён быў задаволены, амаль шчаслівы.

– Я ж магу і прыраўнаваць.

– Не, ты памыляешся. Гэта чыстае мужчынскае сяброўства.

– Вось як? А ты не баішся? Што такое ж сяброўства можа ўзнікнуць паміж ім і мною? Што я магу… здрадзіць табе з ім?

– Не баюся. Ён, мне здаецца, я нават упэўнены, сапраўды да жанчын абыякавы.

– І ўсё ж. Я не хачу, каб ён тут прывыкаў.

– Пачакай, – сказаў муж з выглядам, нібыта новая думка прыйшла яму раптоўна. Хаця Інга выдатна ведала, што ўсё, што ён скажа, ім загадзя і дакладна прадумана. – Я, здаецца, ведаю, як можна памагчы твайму пратэжэ.

– Хутчэй – твайму.

– Што ж, не буду адмаўляць – я вельмі ўдзячны табе за тое, што ты нас пазнаёміла. Ён мне вельмі, вельмі спадабаўся.

– Дык як яму памагчы? – перабіла Інга.

– Ты была з нябожчыкам Хрушчанкам на нажах з-за гэтага сцэнарыя. Так? А цяпер, атрымліваецца, твае непрыемнасці скончыліся. Ніхто не перашкодзіць зняць фільм.

– Не ведаю, як яшчэ паставіцца новае начальства.

– Ёсць лепшы варыянт. Самы надзейны. Гэта табе стаць гендырэктарам. Вось ідэальныя ўмовы ўзнавіць справядлівасць.

– Мне?

Тут яна прыгадала (паспела ўжо забыць за ўсімі справамі), што ў той самы вечар, калі памёр Хрушчанка, ёй ужо званілі з вярхоў, і не тое, каб прама, але даволі празрыста намякнулі: ці не пагодзіцца яна ўзначаліць кінастудыю. Тады яна не проста адмовілася – адмахнулася, бо ёй было не да таго, а па-другое, яна ведала, як марыў аб павышэнні калега Камар; яна нават уявіць не магла, каб перайсці яму дарогу. – “Вельмі было б пажадана, каб вы, – настойвалі ўверсе. – Дзеля гендарнага балансу”. – “Ну, не. Знайдзіце іншую”. Яшчэ тады яна здагадалася, чыіх рук то была справа: у мужа ў такіх сферах яшчэ ад часоў яго архітэктара-бацькі заставаўся блат, ды не абы-які.

– Мне ўжо званілі, – сказала яна. – Прапаноўвалі. Я адмовілася.

– Мо дарэмна?

– Не дарэмна. Ты не ўяўляеш, што гэта такое. Адзіны спосаб выжыць там – мінімальна ўдзельнічаць ва ўсім. Так што, калі ласка, я цябе вельмі прашу, не заводзь нават размовы, ні слова не кажы мне пра начальства! Там не тая кар’ера, пра якую мараць, там усё, як у кіно, толькі ў горшым сэнсе. А самае галоўнае, каб ты ведаў, як гэта ўсё не ў час, – вырвалася ў яе.

Ён нібы пачуў толькі гэтае апошняе.

– А які цяпер час? Такі, як заўсёды. Філосафы і паэты даказваюць, што ўвогуле не існуе такой катэгорыі, як час. А калі існуе, дык заўсёды аднолькава спрыяльны для ўсіх. Птушкі спяваюць, нягледзячы на ўзлёты і падзенне валют…

– Перастань, калі ласка.

– Дык не хочаш?

– Катэгарычна! – і зноў, як нядаўна з Лагуном, яна панізіла тон і змякчыла інтанацыю, прамовіла: – І потым, ведаеш, я так стамілася…

– Дарэчы, як твая алергія?

– Не паверыш, сама здзіўляюся, але амаль прайшла. А вось шчытавідка… Ускладненне, павелічэнне…

– Нічога страшнага. І шчытавідка пройдзе. Вось бачыш, адно выцясняецца другім. Так і з нашым сцэнарыем. Справядлівасцю трэба выціснуць несправядлівасць. І нарэшце памагчы нашаму маладому сябру.

– Добра. Я падумаю, – сказала яна. – Заўтра ж пагавару з новым начальнікам. Прыдумаю што-небудзь.

22

Вось у такую пару, у такім стане Інгу выклікаў да сябе выконваючы абавязкі гендырэктара М. Камар. Яе хоць і кальнула крыху афіцыйнае, праз сакратарку, запрашэнне, мог бы і сам заглянуць, не чужыя людзі, – але ўсё адно яна паспяшалася да яго з радасцю. Для яе, як і для іншых, Камар з’яўляўся аддушынай,праменьчыкам святла ў цёмным царстве; яна, як і іншыя, былаўпэўнена, што ён вельмі хутка памяняе ўсё ў лепшы бок.Ёнсустрэў яе ў дзвярах, узяў пад руку, падвёў да крэсла.

– Што з вамі? – клапатліва спытаў.

– Хвароба не зусім прайшла.

– Здароўе – самае галоўнае. Нездарма ўсе жадаюць адно аднаму здароўя.

Стол з папкамі. Да болю знаёмыя Інзе спісы канкурсантаў. Рэзюмэ. Яна чакала. А Камар усё цягнуў, адкашліваўся, нібыта выбіраючы, з якога боку лепш зайсці.

– Будзе здароўе – усё астатняе само прыйдзе.

– Здароваму быць добра, а хвораму кепска, – падтрымала яго Інга.

– Так. Я найперш прашу прабачэння, што позна вас выклікаў. Мне трэба быў час, каб разабрацца, увайсці ў курс справы. Вы мяне разумееце?

– Не зусім.

Ён узяў са стала і падаў ёй сінопсіс “Месца”.

– Я праглядзеў яшчэ раз. І хачу сказаць – нашто дражніць гусей? Усё будзе, але паступова. Ці не лепш – пакуль! пакуль! – штосьці праверанае, нейтральнае, тое, чаго ад нас чакаюць.

– Што менавіта? – усё не разумела Інга.

– Як вы ведаеце, галоўны над конкурсам гендырэктар. Ну, ці выконваючы абавязкі, не важна. Толькі ён зацвярджае рашэнне журы, а па сутнасці, канчаткова вызначае парадак месцаў. Мая прапанова – перарабіць спіс пераможцаў і замест “Месца” выбраць іншы сцэнар.

– “Світанкі над Прыпяццю ціхія”? – усміхнулася яна, думаючы, што яе разыгрываюць.

– Чаму світанкі? Навошта над Прыпяццю? Не, не світанкі. Вось, гатовы сцэнарый. “Рамонкавае поле”.

– Як?! – усклікнула Інга.

Яна адчула проста нейкае дэжавю. Нібыта не было падзей апошняга часу, не паміраў Хрушчанка, а ў тым самым кабінеце за тым самым сталом працягвалася размова з ім. Яна страсянула галавой. Успомніла і “Рамонкавае поле” – падпісаны нейкім Рамонкам сцэнар, які ўсё журы прыняло за школьнае сачыненне. Яна спачатку так і падумала – школьнікі забаўляюцца. Але нават для дзяцей было надта наіўна, для дарослых надта банальна.

Гэты быў голы лубок з вечна-бадзёрымі аграгарадкоўцамі Ясем і Янінай. Мясцовыя жанчыны спявалі рускія народныя песні, прычым чамусьці плылі на плытах па Бярэзіне, у той час, як мясцовыя мужчыны, усе без выключэння, жанатыя і халастыя, былі занятыя тым, што шукалі, дзе б выпіць. Яны рабілі гэта ўпотай, хаваючыся ад жонак і нявест. Каб выканаць сваё жаданне, яны прыдумлялі самыя хітрамудрыя спосабы, ішлі на падман і падлог, патраплялі ў неверагодныя сітуацыі, – але свайго дабіваліся, і тады многа пілі, але чамусьці мала п’янелі.

Уласна кажучы, гэта і быў няхітры сюжэт. Тэкст густа перасыпаўся жыццёвымі параўнаннямі: “спрытны, як тхор”, “абароніць, як плот ад камароў”, жыццёвымі мудрасцямі: “кожны мужчына мае права на лева”, а таксама спецыфічнымі прыказкамі: “што рускаму добра, то нярускаму смерць”, – калі закусвалі самагонку салёным гурком.

Ніхто з журы не ўспрыняў гэты тэкст усур’ёз. І толькі цяпер да Інгі пачало даходзіць, хто можа хавацца за такім псеўданімам, за няўклюднай анаграмай: Комар – Рамон.

– Вы?

Ён ніколькі не збянтэжыўся, з годнасцю спакойна адказаў.

– Так. Аўтар я.

– І вы хочаце самому сабе даць першае месца?

– А па-мойму, някепскі сцэнар. Які падкрэслівае прыгажосць кавалачка роднай зямлі. Як сказаў класік: хто не стамляецца знаходзіць ва ўсім прыгажосць, той не старэе…

– Ніякі класік такога не казаў, – абарвала яна.

– Справа не ў тым. Вы павінны зразумець. Не ўсё так адназначна. Я не магу на пасадзе гендырэктара дэбютаваць з такім фільмам, як “Месца”. Трэба штосьці праверанае, надзейнае. Жалезнае.