Калі Ніна вярнулася да будана, яе спаткала Валя Залеская.

— Ой, Ніна! А цябе тут шукалі...

— Чаго?

— Хто ix ведае. Прасілі, каб ты зайшла да камісара...

Ніна занесла коўдру ў будан, хутка памылася i пайшла да Тураўца. Ёй хацелася адгадаць, чаго яе клічуць: Ніна любіла гадаць зараней. «Напэўна, зноў пашлюць выступаць з лекцыяй, — прышло ёй на думку, — не інакш выступаць. Чаго ж яшчэ?»

Туравец акурат быў дома, чытаў газеты, што прывёз са штаба злучэння. Убачыўшы Ніну, ён устаў, прывітаўся i сказаў дабрадушна:

— A, з'явілася!.. А я тут ужо непакоіцца хацеў!..

Туравец дакорліва паківаў галавою, усміхнуўся, але ўсмешка адразу сышла з вуснаў. Ён папрасіў яе зайсці ў зямлянку.

Ніна адчула, што не для лекцыі паклікаў ён, нешта іншае скажа.

Сеўшы за столік каля цемнаватага акенца, Ніна з запытаннем зірнула на камісара. Твар яе быў пасля сну ясным, нібы маладзейшым, — свяціўся маладосцю i хараством. Ніна цяпер была падобна на дзяўчынку, якая нічога горкага яшчэ не бачыла ў жыцці i глядзіць на ўсё адкрытымі, па-юнацку даверлівымі вачыма.

У Тураўца варухнулася трывожнае пачуццё — ці справядліва рызыкаваць у гэтыя дні яе будучыняю i шчасцем?

— Як здароўе?

— Здароўе? Нішто...

Ніна ўважліва зірнула на Тураўца: да чаго гэтае пытанне?

— Ты не нядужая? — запытаўся камісар.

— Не... За ўсю вайну не хваірэла ні разу...

— Адпачыла добра?

— Добра.

— Не стамілася?

— Не...

З той хвіліны Туравец ужо больш не думаў, паслаць ці не.

— Рыхтуйся ў дарогу.

— Куды?

— У Мінск трэба...

— У Мінск?! — мімаволі вырвалася ў Ніны.

Яшчэ не думаючы ні аб чым, яна ўзрадавалася.

— Пойдзеш на спецзаданне.

Яна моўчкі кіўнула галавой.

— Заданне, Ніна, вельмі важнае. Для штаба фронта.

Ён стаў расказваць, што ёй трэба зрабіць. Па сваёй звычцы, гаворачы пра заданне, Туравец не ўтойваў, што зрабіць усё будзе нялёгка. У такіх выпадках ён ніколі не падаваў з'явы прасцей, чым яны былі на самай справе. Ён хацеў, каб Ніна адкрытымі вачыма пазірала ў свой далёкі шлях.

Хоць ёй дапамогуць два надзейныя чалавекі, якіх яна спаткае ў Мінску, будзе ўсё ж цяжка. Не адна небяспека ў дарозе i ў родным горадзе будзе пільнаваць яе, пагражаючы смерцю. Многа ўважлівых варожых вачэй будуць вывіжоўваць яе. Ёй трэба будзе адчуваць небяспеку здалёк, асаблівым чуццём, здолець у час, не губляючыся, пайсці на смелую рызыку...

— Вы, таварыш камісар, гаворыце так, быццам хочаце напалохаць мяне, — прамовіла яна.

— Я хачу, Ніна, каб ты ўсё абдумала. I каб была гатовая.

— Я ўсё разумею, Нічыпар Паўлавіч...

Туравец адчуў па тым, як было выказана гэта, што яна сапраўды разумее. Ён падняўся, зняў са сцяны сумку, расшпіліў.

— Ну, што ж, калі разумееш, вось табе — пропуск.

Ён падаў ёй згорнуты лісток.

— З гэтай хвіліны ты ўжо не Hiна, а Алена. Перагуд Алена.

Ніна разгарнула пропуск, напісаны сінім чарнілам: так, яна цяпер Перагуд Алена i жыве ў сяле Барысавічы.

— Да Лапаціч правядуць цябе хлопцы. А адтуль — глядзі сама, Ніна... выбачай, Алена. Дарэчы, i ты прывыкай да новага імя. Ідзі, збірайся. Hi пуху, ні пяра.

Ён сціснуў Нініну руку. Гледзячы на яе, Туравец падумаў, што ўсё будзе добра.

Пасля поўдня Ніна вышла з лагера. Яна была апранута ў стары каверкотавы пінжак з падкасанымі доўгімі рукавамі, галаву павязала хусткай па-вясковаму: з ражкамі ўнізе i казырком угары. У руках жанчына несла плецены лазовы кошык з прадуктамі — ідзе ў горад, каб выменяць што-небудзь з адзежы.

Партызаны, якія праводзілі Ніну, увесь час перагаварваліся, жартавалі. Найбольш падсмейваліся над барадатым высокім мужчынам, якога звалі жартам «барада».

Пад вечар навокал стала хмурнець. Узняўся вецер, аднекуль прыгнаў хмары, якія паўзлі насустрач партызанам i неўзабаве закрылі ўсё неба. Было падобна, што збіраецца на дождж.

Калі ўночы мінулі мяжу партызанскай зоны, пайшлі ціха, не бразгаючы зброяю, па сцежках. Наперадзе ступаў «барада», усе брылі за ім услед, часам спатыкаючыся.

На ўскрайку лесу разведчыкі спыніліся.

— Вунь i Лапацічы! — сказаў «барада» і, здалося Ніне, кіўнуў галавою наперад. У цемры нічога не было відаць. Ніна ведала, што сяло тут праз якога паўкіламетра, але цемра хавала яго зусім.

Хоць Ніне хацелася хутчэй дабрацца да горада, ёй стала крыху сумна, як заўсёды, калі расстаешся з блізкімі i любымі людзьмі. Колькі хвілін усе моўчкі стаялі ў цемры i паціху гаварылі. З імі было лёгка i добра.

З такімі хлопцамі ўсюды добра. Яны, напэўна, ведаюць, што з імі прыемна стаяць ёй, i не спяшаюцца развітвацца.

А можа хто з ix падумае, што яна марудзіць, бо пaбойваецца заставацца адной. Адной перад гэтаю цемраю, што запаланіла свет, перад невядомай будучыняю.

Хай жа не думае так ніхто, Ніна схамянулася i спакойна, нават бесклапотна, прамовіла:

— Ну, мне пара ісці! Ды i вам, мусіць, не лішняе паспяшацца...

— Так, часу i ў нас скупа...

— Бывайце.

— Шчаслівай дарогі, Ніна!

Ніна адразу падалася ў цемру.

3...

Ледзь толькі на ўсходзе пасвятлела неба i пачалі гаснуць зоры, стары сувязны правёў Ніну за сяло. Ён усё шкадаваў, што яна, ідучы ў такую нялёгкую дарогу, не падрамала нават, i ўгаварваў, каб вярнулася, адпачыла дзянёк.

Але Ніна стаяла на сваім: сёння была акурат нядзеля, дзень, у які ў горад ідзе найбольш людзей. Між ix ёй будзе лягчэй прабрацца.

Стары доўга, падрабязна, паўтараючыся, тлумачыў Ніне, як ісці, чаго i дзе трэба асабліва асцерагацца.

Як толькі добра ўднела i пачалі хадзіць людзі, яна выбралася на дарогу. Паўз Ніну зрэдку праязджалі, сакочучы, калёсы, імчаліся нямецкія грузавікі. Уперадзе віднелася некалькі жанчын.

Апоўдня на выпадковым нямецкім грузавіку, што нагнаў яе на Магілёўскім шасэ, у акружэнні незнаемых жанчын, таксама падабраных на дарозе, яна дапала да Мінска.

Вунь i горад. З кузава машыны, што ўзбягала на ўзгорак, Ніна наводдаль убачыла шэрыя вуглаватыя абрысы Дома Урада, які ўзвышаўся над іншымі дамамі, каля яго вострую, падобную на чырвоны аловак, вежу касцёла. Хоць яна ў гэтыя дні i думала багата пра Мінск, гэты знаёмы малюнак моцна ўзрушыў. Сэрца замерла i балюча сціснулася, a ў горле зашчымела, i яна адчула, што на вочы вось-вось набягуць слёзы.

«Люда-дачушка! Як ты цяпер жывеш, у такую пару, без мяне? Якая ты стала? Вырасла, мусіць, выцягнулася, гаварлівая, неспакойная, галасок мой! Ці ўспамінаеш ты хоць калі-небудзь сваю маму, якая вымушана жыць з табой у ростані, але носіць цябе ўсюды ў сваім сэрцы?..»

Адразу за ўзгоркам салдат-шафёр спыніў грузавік i загадаў усім, хто сядзеў у кузаве, сысці.

Расплаціўшыся з шафёрам, жанчыны пайшлі к гораду пеша..

Ніна з намаганнем, адганяючы ўспаміны, прымусіла сябе супакоіцца. Але па меры таго, як адыходзіла з душы размякчэласць, яе ўсё больш апаноўвала трывожная насцярожлівасць. Пазіраючы на знаёмы малюнак горада, яна ўжо жыла прытоеным адчуваннем-загадкаю: што там яе чакае?

Ці ўдасца зрабіць усё, што належыць? Ці ўдасца добра выйсці адтуль?

Прадчуванне блізкай небяспекі вярнула ёй сілу. Лёгкасці i спакою не было ў яе, але затое не было i разгубленасці, якую змяніла асцярога.

Ніна ішла цвёрда i, здавалася, зусім спакойна.

Перад горадам яе спыніў патруль — тры салдаты з аўтаматамі. Адзін з ix, бялявы, з блакітнымі нахабнымі вачыма, агледзеў Ніну з галавы да ног, нібы распранаючы, кінуў адно слова:

— Ausweis![⁶]

Ніна выняла з унутранай кішэні пінжака хустачку, разгарнула i паказала пропуск. Гітлеравец, не зводзячы з яе вачэй, пацягнуў паперку, прачытаў, абыякава пакруціў у руках. Другія тым часам капаліся пахапліва ў кошыку. Кавалак ружовага сала, густа пасыпанага соллю, знік у кішэні аднаго.

Ніна сачыла за ix прагнымі быстрымі рукамі, стрымліваючы гнеў.

— Ну, хопіць ужо, — раптам рашуча пацягнула яна кошык да сябе. — Бачыце, што ніякіх бомб няма. Трэба i мне пакінуць што прадаваць! Так i на рынак нечага будзе ісці.