– Минем кызым белән гаилә корып җибәрергә уйлагансыз икән. Бик яхшы. Иртәме-соңмы һәркемнең үз гаилә учагы кабынырга тиеш. Сезнең хакта сөйләп, мактап, Ләйләбез колак итебезне ашап бетерде инде. Төкле аягыгыз белән диләрме әле нәселгә яңа кеше килеп кушылганда, – дип, сүзне Сахип башлап җибәрде.
Морад, артык иркенәеп, шатлык хисләрен бәйдән ычкындырып тормыйча гына:
– Чынлап та, сез каршы килмәсәгез, без Ләйлә белән уртак фикергә килеп, гаилә корып җибәрергә булдык, – диде.
Һәрвакытта иң кирәкле җирдә, тиешле сүзе белән чөй шикелле килеп кысыла белгән Халидә ханым:
– Кызыбызны бик яратабыз, үзебезгә дә артык түгел. Син дә безнең кебек аны ихтирам итеп, иркәләп яшәт инде. Хәерле сәгатьтә, балалар, – дип өстәде. Иренең күзен алартып куюына бик исе китмәде мишәр кавеме баласының. Ул бәхетле иде. Ахыры хәерле булсын.
Морад та Сахипның «туй расходларын үзем күтәрермен, кирәкле транспорт чаралары да миннән булыр» кебек сүзләренә эреп төшмәде:
– Алдан ук килешеп куйыйк. Никах укытырга үземнең таныш мулланы алып киләм. Согуд Гарәбстанында укып кайтты. Туй чыгымнарын күтәрерлек хәлем бар, аспирантурага кергәнче, КамАЗ администрациясендә эшләгән идем. Бөтен чыгымнарны кыл урталайга бүләрбез… Сәяхәт кылырлык та рәтем бар. Ул хакта күптән сөйләшенгән, – диде дә, булачак хәләл җефете тарафларына мөлаем карашын иңдереп өстәде: – Кайсы илне бәхетле ясыйсы килүе турында Ләйләм үзе әйтер.
Мондый мөстәкыйль, хәтта бөердән аңлашуның җаваплы урын биләгән Сахип Миндрахмановичка ошап бетмәгәнен аңлагансыздыр, кадерле укучым. Ялагайланып, шомартып сөйли белмәвенең үзенә киләчәктә шактый кыйммәткә төшәчәген гашыйк мәҗнүн күз алдына да китерә алмый иде.
Никах белән язылышу көннәрен көтү Ләйләгә ифрат озын-озак тоелды. Үткәндә калырга тиешле танышлары да тынгы бирмәделәр. Баскетболистын әйтми дә инде, беркөнне аңардан йөз чөергән Артур шалтыратты. Косасыны китерерлек дәрәҗәдә төчеләнеп, теге вакыттагы хатасы өчен үкенүе турында озак итеп сөйләргә исәбе бар иде дә, Ләйлә аны бик кискен, коры итеп бүлдерде. «Артур сине рәнҗеткән өчен мең тапкыр үкенәчәк» дип, аны тынычландырган әнисе хаклы булып чыкты.
Ләйләнең «беренче мәхәббәте» белән аңлашуны югары нотада өзүе булды, кесә телефоны янәдән телгә килде.
– Кызымка, нихәл, исәнлек-саулыкмы? Кем белән шулай тәмләп, озаклап сөйләштең?
Ничек «тәмләп» сөйләшкәнне Морады тыңлап торса, бәлки, кызына шалтыратмас та иде. Нихәл итмәк кирәк, адәм баласы үзеннән тормаган сәбәпләр аркасында алдашырга, кәлтә еланы кебек өзгәләнергә мәҗбүр була. Кыен хәлләр туганда, хатын-кызның хыялы, акылына ярдәмгә килеп, хуҗабикәләрен коткарып куя.
– Туй күлмәген тегәргә биргән ателье шалтыраткан иде. Озынлык, киңлек, төймә, каптырма, муен тирәсенең ачыклыгы, ябыклыгы кебек вак-төяк белән тәмам башымны катырдылар.
– Ателье үзе шалтыратмагандыр инде, тегүче-мастер белән шулай озак сөйләшкәнсеңдер, шәт. Хәер, шундый чибәр кыз белән ателье үзе дә бик теләп сөйләшер иде, – дип, Морад, үз шаяртуыннан үзе канәгать калып, трубканы тутырып көлеп куйды. – Соң, күлмәк кайчан әзер булыр икән? Уңмаган тегүче аркасында туйны кичектерергә туры килмәсен тагы.
– Бер-ике тапкыр булса да киеп, үлчәп карау мәҗбүри диделәр.
– Сине әбәдкә, төшке ашка чакырмакчы идем. Ризамы? «Эһ» дигәнче килеп җитәм.
Әтисе, Алёша, Артур белән сөйләшүләрдән соң, үзе генә калу, фикерләрен тәртипкә китерү теләге Ләйләне янәдән алдашырга мәҗбүр итте. Бу уе каяндыр астан, аң төпкеленнән күтәрелеп, тел ачкычы бирде.
– Морад, хәзер үк чыгып китә алмыйм шул.
– Мондый җылы көнне нинди ашыгыч эш, мәшәкать бәйләп тота икән минем кызымның газиз башкаен өендә? – дип телен чарлауны дәвам итте сөеклесенең нигә хафаланганын белмәгән булачак кияү.
– Мин аш пешерә башлаган идем. Суыткычтан ит алып, әле генә кәстрүлгә салдым.
– Минем эчемдә ач бүреләр улаганны белеп, аш пешерә башлагансыңдыр әле. Хәзер бер көпчәгем монда калса, икенчесе сезнең өй янына китереп җиткерер.
Ләйлә, ялганы тотылыр дип, чын-чынлап пошаманга төште.
– Ике сәгатьтән генә өлгерер минем аш. Лучше мин аны сүндерим дә, берәр җирдә тамак ялгап алырбыз. Шулхәтле сагындым үзеңне, – дип, сөеклесенең салпы ягына салам кыстыруны кирәк тапты.
– Булды, кызым, сөйләштек, юлга чыгам.
Кыз фамилиясендә калу, туйдан соң кайда яшәү турында җитди сөйләшүләрне Ләйлә көннән-көн кичектерә килде. Менә никах көне дә килеп җитте. Яшьләрне кавыштыру, гаилә кору мәҗлесенә Сахип Миндрахман улы кияүнең сүзен җитдигә алмыйча, иң абруйлы мулланы үзе алып кайтты. Шул көнне Морад кунарга коттеджда калды. Халидә ханым иңе-буе бердәй киң тахтага урын җәеп, эчәсегез килсә дип, лимон суы кертеп, кадерлесе ягына кара күзләреннән нур көлтәсе бөркеп чыгып киткәч, үтеп киткән көн, мулланың тавышы, кунакларның үзләрен тотышы турында бик озаклап сөйләшеп утырдылар. Морад Ләйләнең киеренке халәтен аңлап, мәзәкләр сөйләп, хатынының кәефен күтәрергә тырышты. Гадәттә, Морадның иркәләүләреннән дөньясын онытып туарылып китә торган Ләйләгә әллә нәрсә булды. Никахлы ире биленнән кочаклап, муенына иреннәрен тидерүгә, тәне, бөтен күзәнәкләре бернәрсә тоймас дәрәҗәдә катып калды. Әйтерсең лә ул җанлы кеше түгел, ә дымлы мамык тутырылган капчык. Хатынының «әйдә соңрак, бүген сөйләшеп кенә утырыйк» кебек кипкән иреннәре арасыннан кысып чыгарган сүзләрен колагы яныннан уздырып, Морад аны чишендерүен белде. Киеренке гәүдәне ятакка күтәреп салгач та, аннан соң да еш-еш сулавын белгән ир, соңыннан:
– Һм… – дип кенә куйды.
Нинди генә мәгънә юк иде ике хәрефтән торган бу ымлыкта. Гаҗәпләнү, ышанмау, рәнҗү, үкенү, сыктану, үпкәләү, гафу итүгә якын аңлау һәм тагын әллә нинди хисләр бар иде ошбу ыңгырашып куюда. Бик озак яттылар яшьләр сөйләшмичә, үз табышмакларын чишеп. Морад икенче якка әйләнеп яткач, Ләйлә бик кыюсыз гына аның ачык җилкәсенә кагылган иде.
– Мин бик арыдым бүген. Йоклап алыйм әле.
Әлбәттә, икесе дә таң атканчы, күрше әтәче яңа көн туу белән котлаганчы күз дә йоммадылар. Халидә ханым, ишек шакып, иртәнге чәйгә чакырырга кергәндә, икесе дә өсләренә киенеп, аяк өстендә басып торалар иде. Туйны, бигрәк тә зөфаф кичен көтеп аласың, ә ул кояшлы көнне килеп яуган яңгыр кебек уза да китә.
Шул көннән «һм» Ләйләнең иң яратмаган ымлыгы, сүзе булып калды. Соңрак, чәче, күзләре, гәүдәсе белән әтисенә охшаган кызы солы боткасын яратмыйча «һм» дип куйгач, бер гаепсез баланы тиргәп, хәтта чәбәкләп алды Халидә.
Фамилия турында Ләйлә загс ишеген атлап керергә ике көн калгач сүз катты.
– Морадкаем, минем сиңа бик зур үтенечем бар.
– Рәхим ит, кызым!
– Миңа әти-әни фамилиясендә калырга рөхсәт итмәссеңме икән?
– Бу сиңа нәрсә бирә диик инде? Минем Сәлимуллиным ошамаган өченме?
Ләйлә үзенең дәлилләре турында күп уйланып, аклану, аңлату сүзләрен кат-кат кабатлап йөрсә дә, җавабы артык гади килеп чыкты.
– Алар мине тәрбияләүгә, аякка бастыруга күп көч куйганнар, фамилияләрендә калу минем рәхмәтем, өлешчә бурычымны үтәү булыр иде.
Морадның бу аңлатуга карашы әзер иде.
– Ата-ананың җир йөзендәге төп вазифасы бала үстерү, нәсел агачын саклау түгелме соң? Кешелек җәмгыяте фәлән еллар дәвамында шул язылмаган канун буенча яши. Гел элгәргеләр фамилиясенә, исеменә ябышып ятсак, барыбыз да Адамов, Әдәми, Адамян дип кенә аталыр идек.
Ләйлә Морадны мантыйк белән җиңә алмавын аңлагач, әти-әни «улыбыз булмагач, син хет фамилиябезне сакла» дип үтенделәр дияргә мәҗбүр булды.
– Димәк, бу уй Сахип Миндрахманович башында туган.
Ләйлә сүзсез генә башын селкеде.
– Үз фамилиям бик атаклы да, яңгырашлы да булмагач, мин риза. Тик бер шартым бар. Дусларым, таныш-белешләрем, хәтта туганнарым да бу гайре табигый хәл турында белергә тиеш түгелләр. Реклама булмасын. Ләйлә сөенеченнән баскан урынында сикеренеп, кулларын өскә күтәреп чәбәкләде.
– Мең рәхмәт, Морад. Мине аңлавыңа шикләнмәгән идем. Син минем чын хуҗам да, зыялы дустым да.
Мәгәр загста көтелмәгән хәл килеп чыкты. Морад белән Ләйләнең чираты килеп җитүгә, залда кайгыртучан Сахип Миндрахман улының чакыруы буенча килгән татар һәм рус телләрендә тапшырулар алып баручы ике телеканал пәйда булды. Алар, кул кую, балдаклар киертешү, шампан шәрабы ачу өлешләрен төшереп алу белән генә чикләнмичә, яшьләрне сораулары белән интектерделәр.
