Остуол тула уу чуумпу сатыылаабыта. Олорооччулар, улаханныын-кыралыын, хардарыта сирэйдэрин көрсүбүттэрэ, тугу эрэ кэтэһэрдии илиилэрин кумуччу туттан остуол анныгар уган, аны, ийэлэрин диэки хайыспыттара.

Оппуруоһа итинник эрэ быһаарыныыны күүппэтэх буолан соһуйан мах бэрдэрэн, улахан киһитин хомоппот санаатын урутатан, туох диэҕин сыымайдыы олорбута.

– Бэриэт, эйиигин инньэ диирэ буолуо диэн сэрэйбитим, – ийэ барахсан ити, дьиҥэр, ханарытан эппит саҥата этэ. Ити туһунан төбөтүгэр оҕустарыахтааҕын саҥа өйдөөн кэлбитэ. – Этэриҥ сөп. Улахан киһи тыла, – Оппуруоһа ити кэннэ чааскытыгар эбии сылаас уу кутуммута, ылан сыпсырыйбыта. Онтон уолун утары көрөн олорон. – ¤ыччыай, ити соччо сөбө суох быһаарыныы буолуо. Биһиги манна элбэхпит, улааппыт дьоммут. Сүбэ-ама күүһүнэн тугу барытын, куруутун баар, билэр-көрөр дьыалабытын кыайар-хотор кыахтаахпыт. Онон эн муох-чуох буолбакка үөрэнэриҥ наада. Үөрэххэр үчүгэйгин. Биһиэхэ манна учууталларыҥ махтанар суруктара кэлбитэ ээ – үөрэххэ үчүгэйиҥ, бэрээдэктээҕиҥ туһунан. Оҕолоргор суол тэлээччи эн буоллаҕыҥ дии. Биһиги дьиэҕэ, аҕабытын суохтаппат туһугар, эн үөрэҕиҥ баар-суох кылаабынай дьыалабыт буолар. Онон эн үөрэн, наар үчүгэй сыананан бүтэр, – ийэ барахсан ити тылларын этэн баран остуол тулатыгар олорор оҕолоруттан, чугас аймахтарыттан бигэргэтии көрдөөн: – Сөпкө этэбин буолбат дуо? – диэн ыйыппыта.

– Сөп, сөп… Оннук… – оҕолор хоруйдара судургу этэ.

– Бэриэт, ийэҥ этэрэ саамай сөп дии саныыбыт биһиги, – Оппуруоһа бииргэ төрөөбүт балта Маайа кэпсэтиигэ кыттыспыта. – Эн үөрэҕиҥ биһиги аймахха барыбытыгар улахан суолталаах. Ыччаппыт бары эйигин үтүктүө, батыһыа этилэр буоллаҕа дии.

– Нохоо, Бэриэт, бу орто дойдуга букатын кэлбит суох. Дьылҕа хаан быһаарыытынан ким уруттуур, ким хойутуур, – аҕаларын Сиидэр убайа, аймах ытык кырдьаҕаһа Көстөкүүн Түбүктээхэп тоҥолохторун остуолга ууран икки ытыһын холбуу тутан, онно сыҥааҕын өйөөбүтэ, билигин да уоттаах харахтарынан аймах дьон тумус туттар оҕотун тобулу көрөн олорон сүбэтин саҕалаабыта. – Сиидэргэ толорута суох дьылҕа анаммыт эбит. Кини дьылҕатын салҕааччылар бааргыт. Бу кэчигирэһэн олороҕут, – ытыһын нэлэҥнэппитэ. – Онон эһиги этэҥҥэ саҕаламмыт ханнык да дьыаланы дьалкытар, түөрэҥнэтэр туһунан араас санааны булунумаҥ. Туох барыта дьалкыйда, тугу барытын түөрэҥнэттиҥ да – ол хаһан даҕаны эмискэ тохтоон хаалбат. Хаһан баҕарар биэтэҥниирэ, будулуйара, буккуллара уһун буолар. Ону оннун булларарга эмиэ сыра-сылба наада. Онон эн үөрэммитиҥ курдук үөрэн, улахан үөрэхтээх киһи буол. Омук бэртэрин кытта тургутуһар кыахтаах киһи буол. Аймахтар санаабыт, сүбэбит оннук…

Атаҕастанар диэн олус да абалаах. Аны ону утары тугу да гынар кыаҕыҥ суоҕа өссө кыһыылаах, ону ааһан олус ыарыылаах. Бу кэбилэнэ сытабын дии. Аныгы мэдисиинэ күүстээх буолан өрүтүннэҕим. Били абаҕам Көстөкүүн барахсан эппитигэр дылы, Дьылҕа хааным өссө да кэми-кэрдиини утары уунар буолан улаханнаппатах буоллаҕым. Саамай үчүгэйэ – өй-санаа төттөрү барбатаҕа, бысталамматаҕа үчүгэй…

Эһэм Бүөтүр, ийэм аҕата, олус сүрэхтээх, тэрээһиннээх, дьоҥҥо-сэргэҕэ тылын ылыннарар киһи киэнэ кэрэмэһэ эмиэ быстах дьылҕаламмыт эбит. Түүннэри, күннэри түбүгүрэн, утуйар ууну умнан, бэйэ толкуйунан, илии-атах күүһүнэн кыаҕыра сатаабыт, элбэх сүөһүнү, сылгыны ииппит. Сэбиэскэй былаас олохтонорун, үлэһит, сүрэхтээх-бэлэстээх дьон кыаҕырыахтарын туһунан өрө күүрүүлээх кэпсээни кини биһирии көрсүбүт ээ. Онтон аны артыаллар, холхуостар тэрээһиннэрэ сүөһүлээх-астаах дьон үрдүнэн баралларын сөбүлээбэтэх. Сөп ээ. Үйэтин тухары хара көлөһүнүнэн муспут баайын буор босхо биэрэр диэни ким сөбүлүөй?!

Буруйа диэн – баай үһү! Ол баайы дьону көлөһүннээн мунньуммут үһү! Кими да хамначчыт оҥостубута диэн суох ээ. Аймах дьон кыттыһан, сүбэ-ама тобулан, бииргэ үлэни-хамнаһы тэрийэн кыаҕырбыттар.

Үлэлээн муҥнаммытын иһин, баайын-дуолун баҕа өттүнэн сиэтэн аҕалбатаҕын буруйугар, биэрэр да буоллаҕына туох эмэ төлөбүр, тугунан эмэ боруостаһыы баар буолуохтааҕын эппитин аньыытыгар кулаах буолар. Барытын былдьаан ылаллар. Бэйэтин өссө хаайыыга ыытал-лар. Мантан ордук туох атаҕастабыл баар буолуон сөбүй?!

Ол кэннэ мин эһэм эрэйдээх, кини оҕолоро, аймахтара барахсаттар туох диэннэр саҥа кэлбит былааһы таптыахтарай, илэ-сала түһэн уруйдуохтарай? Итинниккэ түбэспит кинилэр эрэ буолбатахтар ээ, элбэх бөҕө, ахсаана биллибэт элбэх!

Ити атаҕастабылы утары тугу гыныахтара баарай, мэлигир буоллаҕа. Былаас кэрээнэ суоҕун туох да уодьуганнаабат уонна оннук күүс өтөрүнэн көстүө да суох чинчилээх. Билигин да оннук…

Түбүктээхэп өбүгэлэрин атаҕастабылын, эбиитин онно бэйэтин киэнин санаан кэлэн хараҕыттан уу-хаар баһан барбыта, ыгыллан кыратык ытаан ылбытын кыатаммыта. Ону аралдьытан оронуттан туран кэлбитэ уонна эмиэ туалет диэки хаампыта…

Бэриэт Новосибирскайга төннөн кэлээт, кэтэхтэн үөрэнэ көһөргө, манна үлэ булунан үп-харчы өлөрөн дьонугар көмөлөһөрдүү быһаарыммыта. Кини дьонугар тугу да эппэтэҕэ, үөрэнэ сылдьарынан биллэрэ.

Институт салалтатыгар баар балаһыанньаны толору кэпсээбитэ, бэйэтэ быһаарыммыт толкуйун эппитэ. Салалта табатык өйдөөн үчүгэй үөрэхтээх, инники кэскиллээх исписэлиис тахсар уолга утары бараннар бары усулуобуйаны тэрийбиттэрэ: кини кэтэх үөрэххэ көспүтэ, институт иһинэн баар сибээс сыыппаранан ситимин научнай-чинчийэр лабораториятыгар үлэҕэ киирбитэ, уопсай дьиэтигэр салгыы олорорго көҥүл ылбыта.

Барыта санаа хоту буолбута. Кини онтон олус үөрбүтэ. Үтүө да салайааччылар бааллар эбит диэн махтаммыта. Салайааччы эрэ барыта маннык буолуоҕар эрэл оччотооҕу эдэр киһиэхэ бигэтик иҥмитэ.

Институтун туйгуннук бүтэрбитэ, үрдүкү научнай сотрудник буолбута. Хамнаһа куһаҕана суоҕа, бириэмийэни квартал аайы ботуччу биэрэллэрэ. Онон кини дьонугар көмөтө быстыбат этэ.

Кини биири эрэ саныыра – сибээс аныгы ситимэ кэскиллээҕин, сыыппаранан сибээс инники суолун тобулууга бэйэтин туох эрэ кылаатын хайаан да киллэриэхтээҕин. Онно туох эмэ мэһэй баар буолуоҕун санаан, түһээн да көрбөт этэ.

Бу «Радио» диэн лаборатория Сойуус судаарыстыбаннай научнай-чинчийэр саамай улахан институтун салаата буолбута. Аналоговай диэн аатырар куолаһынан сибээстэн түргэн сырыылаах сыыппаранан сибээскэ көһүүнү ырытыы, тобулуу, олоххо киллэрии судаарыстыба инники күөҥҥэ турар соруга этэ. Ону аан бастаан космическай сибээстэн саҕалаабыттара. Онон Бэриэт Сиидэрэбис космическай сибээс үлэһитэ буолан түөрүйэ быһыытынан айыллар сыыппаранан сибээһи дьиҥ олоххо киллэрэр минисхемалары таҥар уустук үлэҕэ ылсыбыта. Кинилэр сүрүн соруктарынан – космическай сибээс чуолкайын ситиһии, айанныыр тэтимин түргэтэтии буолбута.

Институт ааҕар-суоттуур киинин массыына саалата баараҕай дьиэ хас да этээһин ылара. Онно өй үлэтэ олус чуумпутук, хас биирдии үлэһит бэйэтин дьикти эйгэтин иһигэр барара, оттон исхиэмэлэри таҥыы үлэһиттэрэ микроскоп-ачыкыны кэтэргэ тиийэллэрэ, анал паяльниктарынан туһаналлара, микросхема ситимин оҥорон таһаа-раллара.

Табаарыһа Карцев Владимир Бэриэт талааныгар, билиитигэр-көрүүтүгэр чахчы сүгүрүйэрэ. Кини биир түгэҥҥэ табаарыһа «оччоҕо маннык гыннахха табыллыахтаах» диэн бэрт судургу быһаарыы ылынан бокуойа суох уларытан-тэлэритэн барбытыттан: «Ну, Бэриэт, ты молодец! Давай, Бэриэт, вперед!» – тыллары ыһыктаат, сотору Бэриэти спецовкатын сиэҕиттэн тардыалаабыта. Бэриэт: «Ты что?» – диэн сөбүлээбэккэ эргиллэ түспүтэ. Онуоха Карцев Володя олох маһыттан ойон турбута, Бэриэти туруору тарпыта, үөрэн чаҕылыспыт харахтарынан утары көрбүтэ, бэркэ боччумнанан туран: «Бэриэт, тебе отныне я присваиваю имя Вперед. Ты не Бэриэт, а Вперед!» – диэн, хаста да хатылыы-хатылыы, бокуойа суох бобута кууспута, бэйэтигэр ыбылы тарпыта. «Да?! Хорошее имя», – Бэриэт бэйэтэ да соһуйбута, үөрбүтэ, өссө астыммыта, күлэн тоҕо барбыта. Володя өссө күүскэ күлбүтэ, олус табыгастаах ааты булбутуттан астыммыта чахчы этэ. Ити кэмтэн ыла талаанынан сөхтөрбүт, ньуура суох үлэһитинэн биллибит саха уола Бэриэккэ олох даҕаны Вперед диэн дьоһуннаах, тапталлаах аат иҥмитэ. Институттар ити ааты олус сөбүлээн тутталлара.