Эмискэ ойуччу соҕус, кытыы турар оҕо уйатыгар хараҕа быраҕылынна. «Оо, эрэйдээхпин туора сытыараллар эбит дии. Хайа, саҥата иһиллибэт дии. Аны… өлбүт дуу…»

Дьахтар куттана-куттана чугаһаан кэллэ. Тоҕо эрэ хараҕын быһа симэн, сутуругун ыга тутан, тыыммакка да балачча турда. Онтон «чэ!» диэбиттии, тыынын таһаараат, эмискэ көрө түстэ.

Оҕо утуйбакка, ытаабакка да көрө сытар эбит. Чээн, дьүһүнүнэн бэйэтин кыра эрдэҕинээҕи хаартыскатыгар маарынныыр дии. Төгүрүк соҕус сирэйдээх, дириҥ кылдьыылаах киэҥ соҕус хара харахтаах, хатыран хаалбыт кыһыл тириилээх уонна… муннугар тиийэ уоһун дуома хайдан хаалбыт… Үөһээҥҥи миилэтэ көстө сылдьар. Ити эрэ буолбатах. Сууланан сытар буолан, билигин көстүбэт эрээри, оҕо үс атахтаах… Быраас быһаарбытынан, икки игирэ оҕо төрүөхтээҕин, тоҕо эрэ биирин сайдыыта тохтоон хаалбыт уонна убайын этигэр хам сыстыбыт. Арай бу атаҕа эрэ тэҥҥэ улаатан хаалбыт… Оннук түгэҥҥэ эпэрээссийэлиир кутталлаах үһү. Бу маннык түбэлтэ олус сэдэх эрээри, булан-булан киниэхэ түбэстэҕэ…

Бу туран оҕону аһынан кэллэ. Эрэйдээх, дьонтон уратытын билбит курдук, баарын биллэрэ сатаабакка, улаханнык айдааран ас көрдөөбөккө, бу тулуйан сыттаҕын.

Дьахтар аһынар иэйиигэ куустаран, оҕону көтөҕөн ылла. Анарааҥҥыта «ээ, бу эн эбиккин дуу» диэбиттии олус болҕойон, ийэтин тонолуппакка одуулаата. Аанчык саҥа төрөөбүт оҕолор киһини өйдөөн көрбөттөрө буолуо дии саныыра. Ол сымыйа эбит. Бу оҕо адьас улахан киһи курдук көрөр, ийэтэ кэлбитин биллэ быһыылаах. Ол икки ардыгар таҥас нөҥүө үүт сытын билэн, түөһүн диэки үҥүлүйдэ, ыҥырҕаан, иһин түгэҕиттэн көхсүн этитэр курдук саҥа таһаарда. Дьахтар халаатын уолугун арынан, эмиийин үҥүлүтүөх курдук буолан истэҕинэ, анарааҥыта атын үлүгэрдик, иҥсэлээх баҕайытык хабан ылла. Күүскэ уобан, сүр иҥсэлээхтик эмэн барыа эбит да, куобах уостаах буолан, үүтэ үөһээҥҥи ыырааҕынан тохтон хаалар.

– Тоҕо манна киирдиҥ?!. Ким көҥүллээбитэй? Бар, таҕыс! – дьуһуурустубатыттан ханна да халбарыйыа суохтаах сиэстэрэ, бэйэтэ буруйдаах эрээри, суоһурҕанан, хаһыытаабытынан киирдэ.

Аанчык, дьигиһис гынаат, оҕотун көтөхпүтүнэн, эргиллэ түстэ.

– Мин… аккаастаммаппын киниттэн… Бу мин оҕом, өйдөөтүгүт?!

Бүгүн туох эрэ ураты күн. Сарсыардаттан ийэлээх аҕалара иһирдьэнэн-таһырдьанан сыбыытаһаллар. Ботур-итир кэпсэтэллэр. Иһит-хомуос лыһыгырыыр.

Аҕалара тыһаҕастарын, Маҥаачыктарын оҕотун, тоҕо эрэ далга баайбыт. Ону улахан уол, сэттэлээх Костя таһырдьа тахса сылдьан көрдө. «Ынахтар суохтар ээ, хотоҥҥо киирбиттэр. Уу, эрэйдээҕи тоҕо баайдахтарай, тоҥуо дии…».

Уол хаарга халтарыйан охто сыһа-сыһа, тыһаҕаска сүүрэн тиийдэ.

– Оокко, Оокко!

Ооккото күөх оту курдурҕаччы сии турар эбит. Төбөтүн өрө көтөҕөн «ким кэллэ» диэбиттии көрдө, үгэһинэн килиэп көрдөөн муннунан анньыалаата. Онтон «пус» гына тыынан кэбиһэ-кэбиһэ, отун сиэн киирэн барда. Ити аата «килиэбэ суох» диэн өйдөөтө. Костя санаатыгар Оокко барытын өйдүүр, арай тыла эрэ суох. Эрдэттэн анаммыт уонна ааттаабыт киһи быһыытынан Костя «мин ньирэйим» диир толору бырааптаах.

Агрофирматтан ылан аан бастаан ынахтаммыт буоланнар, Маҥаачыктара төрүүрүн өр да кэтэспиттэрэ. Биирдэ ийэлэрэ түүнү быһа утуйбатаҕа, дьиэттэн хотоҥҥо, хотонтон дьиэҕэ сыбыытаабыта. Онон туһанан оҕолор эмиэ утуйбакка, түүннэри оонньоору тэринэн, мөҕүллүбүттэрэ. Костик: «Ньирэй диэн кыра ынах. Муостааҕа буолуо дуо? Хантан кэлэрэ буолуой? Ийэтин иһиттэн хайдах тахсарый?» – диэн саныы сытан, утуйан хаалбыта.

Сарсыарда уһуктаат, бастакы санаата «ньирэйим!» диэн этэ.

– Маама, маа-ма, Маҥаачык төрөөбүтэ дуо?

– Төрөөн, төрөөн. Чэ, тур. Таҥын. Аһаан баран тахсан көрөөр, – диэбитэ уутун хамматах ийэтэ. Костик кыл-мүлчү таҥна охсоот, остуолга чугаһыы да соруммакка, таһырдьа элэс гыммыта. Кэнниттэн хаһыы эрэ иһиллэн хаалбыта.

Саас этэ. Сып-сырдык чаҕылхай күнтэн киһи хараҕа саатара. Муус-маҥан сыа хаар сымнаан, тилэххэ сыстар буолбут этэ. Кырыыһалартан дьэҥкир муус чопчулар куоталаспыт курдук номнуо таҥнары чоккураспыттар. Күн сардаҥатын тутан ылан, күөх халлааны күөннэригэр тэйитэн, муус чопчулар саас кэлбититтэн үөрэн-көтөн, кылыгыраччы күлсэр курдуктара. Салгын сыта, эчи, минньигэһин! Маннык үчүгэйгэ, ама, дьиэҕэ хаайтаран олоруоҥ дуо!

Ыбыс-ыарахан ааны хара сорунан аһан, биирдэ им балайга баар буола түспүтэ. Хотон ньиксик сыта саба биэрбитэ. Суох, Костик куттаммат. Бүтүн биэс саастаах киһи хараҥаттан куттана сылдьыа дуо? Ханна эрэ тыастаахтык ынах тыынара, муннукка туох эрэ маҥхайара. Уол илиитин иннин диэки ууммутунан, ийэтин улахан холуоһатын ханаабаҕа хаалларан кэбиһэ сыһа-сыһа, ол диэки барбыта.

Уп-улахан харахтаах маҥан ньирэй ырыган атахтарыгар үктэнэн салҕалыы турара. Сииктээх муннунан түбэһиэх үҥүлүйэн баран, уйуттуммакка умса баран түспүтэ. Уолчаан кыракый сүрэҕин дьикти иэйии хам туппута, бэйэтиттэн мөлтөҕү, нарыны аһыныах, көмүскэһиэх санаа, бэйэтигэр да биллибэтинэн, аан бастаан кинини толорбута…

Онтон ыла Оокко – Костик киэнэ. Аатын булуу уустуга суох этэ: «Мин киһим Оокко курдук бухатыыр буолуо!». «Мин киһим…». Оттон түөртээх балта Катюшка киэнэ – былырыын төрөөбүт Хаарчаана. Кини диэн убайыгар эрэ ымсыыран баайданар-дуолланар буолуохтаах. Оҕолор ньирэйдэрин олус таптыыллар, килиэбинэн хатаҕалыы, имэрийэ-томоруйа сылдьаллар, сырсыакалаһа оонньууллар.

Бу билигин Ооккото соҕотоҕун тымныыга баайыллан турар. «Маамаҕа этиэххэ» диэн санаа күлүмнээтин кытта дьиэтин диэки сүүрдэ.

– Бу уол эмиэ төбө сыгынньах сүүрэ сылдьар! – ийэтэ мөҕө көрүстэ.

– Маама, ити тоҕо Ооккону соҕотохтуу баайдыгыт? Тоҥуо дии. Паапа умнан кэбиспит дуо?

– Умнан, умнан. Һыллыый, билигин эһиги эбэлээххэ оонньуу бараарыҥ, сөп дуо?

– Оттон уруокпун хаһан ааҕабын?

– Киэһэ, киэһэ, кэлэн баран, – ийэтэ туохтан эрэ хомойбут көрүҥнээх, туора көрөн олорор. Костик тугу эрэ ыйытыах курдук гынан иһэн, аралдьыйан хаалла.

Онтон балтын кытта эбэлээхтэригэр бардылар. Эбээ минньигэс алаадьытын соһо сылдьан сиэн-аһаан, тастыҥ бырааттара Андрейканы кытта оонньоон-көрүлээн, күнү билбэккэ аһардылар. Хараҥарыыта убай Миисэ дьиэлэригэр илдьэттээн биэрдэ.

Арай дьиэлэрэ ип-итии гына оттуллубут, оһоххо күөс буһан будулуйа турар. Буспут эт минньигэс сыта дьиэ иһин толорбут. Хаҥас диэки салапааҥҥа сууйуллубут ынах иһэ тэлгэммит. Ийэлэрэ остуолга хаан кута турар.

– Хайа, һыллыыйдар, кэллигит дуо? Чэ сыгынньахтаныҥ. Убаай Миисэ аҕалла дуо? Эбээ тугу гына олорор?

– Эбээ буоллаҕына, иистэнэй. Андйейкаҕа этэйбэс тигэй. Онтон миэхэ тигиэх буоллаа, – Катюшка чаҕаарар. Кэм да киһиргии оҕустаҕа.

– Маамуо, бу хантан бачча элбэх эт уонна хаан ыллыгыт? Хонооһойдоох бэристилэр дуо? – диэн Костик оһох диэки баран, өрө сыҥа-сыҥа ыйытта.

– Чэ-чэ, бу да оҕону, доҕор! Онон-манан кииримэ-тахсыма, бу киһи солото суоҕар. Бар, уруоккун аах!

Костик өс киирбэх остуолга кумааҕыларын тэлгэтэн, уруогун ааҕан барда. Катюшка саалаҕа киирэн, оонньуур муннукка куукулаларын мөҕөттөөн, эмиэ да ымманыйан, оонньоон айдаарда.

Костик уруок ааҕар: «УУС. САА. МАС. ААС. СУУ. УУ. УУС СААТА….». Букубаарын син ааҕан бүтэрдэ. Онтон ахсааныгар киирдэ. «Үскэ эбэбит иккини…». Хаастарын түрдэһиннэрэн олорон, уруучукатын кирэ-кирэ, аҥаар илиитин саратан, суоттуур. «Биэс. Биэстэн биири көҕүрэтэбит… Үс. Венера Ивановна хайаан да бэйэҕит суоттаарыҥ диэбитэ ээ. Иккигэ эбэбит түөрдү… Аа, аҕыс буолар эбит. Хата, бүгүн хаан сиэхпиит…».

Хантан эрэ аҕалара кэллэ.

«Эн тоҕо илиигин сууммакка аһыыгын? Маамаҥ итинник диэн үөйэтэй дуо? Ээ? Ыл, тоҕо, тоҕо!.. Айакуу! Ыый-ыый… Чэ. Итиэннэ билэй буолаай, сөп дуо? Сөп-сөп. Маама, аны хаһан да гыныам суоҕа! Ыы, оҕом барахсан, чэ, маладьыас…» – нөҥүө хостон Катюшка саҥата айманар.

Костик үөһэ тыынар уонна эмиэ тэтэрээтигэр бүк түһэр. «Алтаттан көҕүрэтэбит үһү. Буолар… буолар – үс. Биэскэ эбэбит үһү… Уу, тоҕо ыараханай!».

– Катюшка, калькуляторбын ханна гынныҥ? Манна сыппыта дии, булан биэр!