Литмир - Электронная Библиотека
A
A

Ыраах туман будулуйан көһүннэ. Сотору ыттар үрэн моргустулар. Сафейка чэпчээбиттии иһин түгэҕиттэн дириҥник өрө тыынна.

12

Бориска түөрт ортолуу хаһыллыбыт шурфаларга толору уот отунна. Бэлэмнэммит чөмөх мастарыттан кыра тобох орпутун мыыммыттыы көрдө. Эбии мас булуннаҕына сатаныыһы. Чөҥөчөк үрдүгэр олоро түһэн, улахан санааҕа ыллардаҕына буоларыныы, киһи төбөтө ойуулаах таас хамсаҕа табах уурунна. Санаата наар Сафейка туһунан. Этэҥҥэ сылдьан, тугу эмэ булан кэллэҕинэ дьон буолаллар. Быйыл кыһын сүүрбэччэ иини хастылар. Сайын сууйуута уһуура буолуо. Онон хайдах эмэ гынан аһылыктарын хааччыннахтарына сатанар. Сааларын сэбэ аҕыйаата. Көтөрү дэлэйдик бултууллара аҕыйыыр.

Табахтаан бүтэн, хамсатын күлүн дүлүҥ маска тэбээмэхтээт, саппыйатыгар суулаан сиэбигэр уктан кэбистэ. Күһүн Лөкөйтөн бэлэхтэппит хататын ылан сүгэтин биитин көннөрдө. Туран үрэх төрдүгэр үүммүт куруҥах мастар диэки хаамта. Хас даҕаны сонос маһы охторон бысталаан, иинин таһынааҕы чөмөххө таста. Ииннэрин көрүтэлээбитэ, мастара умайбыттар. Чох бөҕө тахсыбыт. Уһун сиэрдийэни ылан чохторун чөмөхтүү тардыалаата. Ииннэрин айаҕын эрдэттэн бэлэмнэммит болбукта лабааларынан хос-хос сабыта уурталаата. Итинник буоллаҕына сылааһын тутумтуо, тоҥо иримтиэ, оччоҕо хаһарга табыгастаах. Үлэтин бүтэрэн, астыммыттыы көрөн турбахтаата. Өссө тугу гыныан толкуйдуурдуу ол-бу диэки көрүөлээтэ. Иҥнэри түһэ сытар улахан солуурчаҕы, лаппаакытын уонна хойгуотун маҥнайгы иин таһыгар аҕалан биир сиргэ уурталаата. Телогрейкатын таһынан тула эринэ сылдьыбыт түөрт-биэс былас усталаах бирээдьинэ быаны сүөрэн, аҥаар төбөтүн солуурчаҕын кылдьыытыттан баайда. Иинин сабыытын арыйан болбукталарын лабааларын биир сиргэ чөмөхтүү уурда. Иин таһыгар сытар хас даҕаны сиринэн үктэнэргэ аналлаах хабарҕалыы кэрдиистээх сонос маһы шурф муннугунан иһирдьэ түһэрдэ. Хойгуотун, лаппаакытын туппутунан иинин иһигэр киирбитэ, буруо сыттаах сылаас салгын аҥылыйда. Иинэ дириҥээбит эбит. Лаппаакынан кыайан эһиэ суох. Тахсан солуурчаҕын киллэрдэ. Хаста да кырынан чоҕун таһаарда. Сирин ириэнэҕин лаппаакынан хаһан хас да солуурчахтаах буору эмиэ үөһэ таста. Солуурчаҕар кута-кута, үөһэ тахсан быаттан тардан ылар. Бу соҕотох киһиэхэ олус бытаан, сылаалаах үлэ. Иккиэ буоллахтарына, солбуһа сылдьан биирдэһэ кутан биэрбитин иккиһэ өрө тардан ылан иһээччи, онон үлэлэрэ кэм кудуххай, көхтөөх буолара. Санаатыттан Сафейка олох арахпат. Бэҕэһээ эбээннэргэ тиийбит буоллаҕына, бүгүн төннөр кэмэ кэлэн эрэр. Сиридикээн баһыгар тохтообут буоллаллар, ситиэ этэ. Оттон тохтообокко аһара барбыт буоллахтарына, иэдээн. Оччоҕо доҕоро таах ыт өлүүтүн өлөр. Төттөрү төннөрүгэр сэниэтэ эстэр. Санаатыгар ииниттэн киирэ-тахса сылдьан, тыас-уус иһиллии сырытта. Аралдьыйаары харса суох үлэлиир. Ииннэрин кэрийэ сылдьан ириэнэх үрдүкү араҥалары ылаттаата. Сылайда. Аһыан алыс баҕарда да, соҕотохсуйан, санаата айманан иһигэр ас да аанньа киириэ суох курдук. Күн киэһэрдэ. Халлаан былытыран түргэнник хараҥаран барда. Хотугулуу арҕааттан сытыы тыал түстэ. Бориска тыалтан саһа таарыйа иинигэр киирэн, харыс кэриҥэ ылыллыбыт ириэнэх араҥа аннынааҕы тоҥу хойгуотунан көйбөхтөөтө. Көөрөммүт кумаҕын үөһэ таста. Иинин иһэ сып-сылаас. Сынньана таарыйа хоонньуттан буспут тииҥ этин таһааран көмүллээтэ.

13

Үс түүннээх күн хаар силлиэ ытыйда. Сафейка мэлийдэ. Барбыта биэс хонно. Кини кэнниттэн икки хонон баран, Бориска көрдүү бараары тэриммит күнүгэр буурҕа саҕаламмыта. Онон хаайтаран хаалла. Бу кэм устатыгар түүннэри-күнүстэри арааһы барытын эргитэ санаата. Аанньа утуйбакка, аһаабакка өйүкү-төйүкү сырытта. Тугу да гынар кыаҕа суох, бэйэтин кытта бэйэтэ үөхсэн баллыгырыыр буолуталыыр. Абатыттан оту-маһы эрэ кытта охсуспата. Иккиэн барбатахтарыттан бэйэтин сэмэлэннэ.

Сиридикээн баһыгар эбээннэри сиппэтэҕинэ, Сафейка хайаан да төннүөхтээх этэ. Оннук кэпсэтиспиттэрэ. Мантан Хобочооҥҥо түһэр дабааҥҥа диэри икки аҥаар көс буолуохтаах. Онно күнүнэн тиийиэхтээх этэ. Иккитэ аһыыр өйүөлээх, чаанньыктаах барбыта, онон төннөрүгэр сэниэтэ олус эстиэн сөбө суохха дылыта. Түүн хараҥаҕа муммут бэйэтэ дуу, баҕар, адьырҕа үөрүгэр түбэспитэ дуу? Саата суох барбыта, биэрэн көрбүтүн, таһаҕас буолуо диэн ылбатаҕа. Этэҥҥэ буоллаҕына, буурҕа иннинэ холкутук кэлэр кыахтааҕа. Сафейка барбытын алтыс күнүгэр Бориска хойутаан уһугунна. Түүн хойукка диэри кыайан утуйбакка, төбөтө дьалкыҥнас буолбут. Муус түннүгүнэн бороҥуй сырдык киирэр. Бориска ойоҕоско астарбыттыы олоро түстэ. Сыгынньах атахтарын хаатыҥкаларыгар батары биэрдэ, аанын нэһиилэ аһан таһырдьаны өҥөйдө. Силлиэ уурайбыт. Ааҥҥа кыбылла-кыбылла Бориска таһырдьа таҕыста. Дьиэтин хаҥас эркинин үрдүгэр тиийэ хаарынан типпит. Хайыы-үйэҕэ үөһэ ойбут күн быһытталаммыт былыты быыһынан чэмэличчи тыкпыт. Бориска бэрт тиэтэлинэн сиирэ-халты аһаабыта буолла. Өссө үнүр бараары бэлэмнэммит ботуоҥкатын, саатын сүгээт, хайыһарын үрдүгэр түстэ. Туох да суола-ииһэ биллибэт тыал мэндээриччи охсубут чиҥ килэм хаарга уйдаран харса суох анньынан истэ. Санаатыгар тулатын эргиччи көрүммэхтиир. Өр гыммата, Сафейка кэһэн туораабыт уулаах үрэҕэр тиийэн кэллэ. Били үнүргү тааҥнаабыт үрэх киһи билбэт гына уларыйбыт. Мууһурбут чэҥи хаар халыҥнык саба тибэн кэбиспитин үрдүнэн Бориска тугу даҕаны уорбалаабакка туораата. Лиҥкинэс мастаах хара тыа киэҥ хочону икки эҥэринэн ыга анньан үүммүт. Кыһын устата халыҥ хаар суорҕанынан үллүктэнэн хамсаабакка нуктуу турбут аарыма тииттэри бу ааспыт буурҕа сымнаҕас сабыыларын саралыы тардан, сылаас ууларын уйгуурдан кэбиһэн, билигин суоһурҕаммыттыы суодаһан хамсыыры эрэ барытын харбаан ылыахтыы сарбаҥнаһа, барыҥнаһа турарга дылылар. Тула тугу эрэ чуҥнаабыт курдук, кулгаах чуҥкунуур уу чуумпу. Бориска санаатыгар кини аҕылыыра, хайыһарын тыаһа тулалыыр эйгэни бүтүннүү аймыыр курдуктар. Тоҕо эбитэ буолла, кини сэрэммит быһыынан тыаһаабакка эрэ айанныырга кыһаллар. Наҕыллык тыына сатыыр. Киһи кэнникинэн эбии ыгылыйда. Сирин аҥаарын холобурдааҕы барда да, туох да сибики биллибэтэ. Тула өттүн сирийэн көрө иһэр. Ханна кыра томтор, хаар чөмөхтөммүт сирин аайы тохтоон, тайах маһынан анньыалаан, бигээн көрөр. Онтукалара хаарынан тибиллибит чөҥөчөктөр, дулҕа төбөлөрө, охтубут мастар буолуталаан истилэр. Ол аайы чэпчии түһэргэ дылы гынар. Доҕоро өлүөр, тыыннаах буоларыгар эрэмньитэ күүһүрэн истэ. Итинник айаннаан күн киэһэриитэ эбээннэр олохторугар тиийдэ. Кураанах тэлгэһэни көрөн курус гына түстэ. Ураһа атах мастара чөмөх-чөмөх тииттэргэ өйөннөрүллүбүттэр. Сорохторун силлиэ түһэрбит. Көспүттэрэ ырааппыт быһыылаах. Сафейка баттаспатах эбит буоллаҕа. Оччоҕо тоҕо төннүбэтэ. Аһара эккирэтэн барбыта буолуо дуо? Ханна баалларын билэн мээнэ барыай? Бориска тугу гыныан билиминэ, тайаҕар өйөнөн, бытыгын кырыатын соттумахтыы турда. Өйдөөн көрбүтэ, тэлгэһэ илин кырыытын диэки тыа саҕатыгар туох эрэ томтойон көстөр баар. Онно барда. Ол иһэн эмискэ бачымах курдук хойуу суолу көрө биэрдэ. Сүрэҕэ биирдэ «парк» гына түстэ. Бөрөлөр… Бөлүүн… Өссө ол иннинэ сылдьыбыттар. Сорох суолларын хаар типпит. Били томтору хаспыттар. Туох эрэ уҥуохтарын хостоон көмүллээбиттэр. Онно-манна хаан симэһиннээх уҥуох бытархайдара көстөллөр. Эбээннэр күрдьүктэрин сүргэйбиттэр диэх курдук санаан иһэн, хардаҕас саҕа икки туох эрэ хаарынан бүрүллэн сыталларын көрдө. Тайах маһынан бигээн көрбүтэ, кытаанахтар. Дьиибэргээтэ. Хам тоҥмуттарын хоҥнорон эргитэ быраҕаттаабыта, арай хаатыҥка буоллулар. Сафейка мууһурбут хаатыҥкалара! Бориска сүрэххэ астарбыттыы ынчыктаан ылла. Түөһүн туттубутунан күрдьүк үрдүгэр олоро түстэ.

14

Бөлүүн, уһун түүнү быһа хараҕын симмэккэ кутаа оттунан бөрөлөрү кытта чуҥнаһан таҕыста. Эрдэттэн сэрэхэдийэн түүннэри айанныы сорумматаҕа. Аллараа мастаах сиргэ киирэн, улахан сыгынаҕы булан, ол хоонньугар уот оттунан хонорго быһаарыммыта. Сырдыкка түүн уматар маһын дэлэччи тиийэр гына бэлэмнэммитэ. Хаары уулаан чэй оргутунан, буспут хабдьы уонна тииҥ этин үссэнэн итии киллэриммитэ. Саатын ботуруоннарын бэлэмнэммитэ. Ботуруона уонча эрэ, онон ыксал тирээтэҕинэ туттар санаалаах. Бөрөлөр хайаан даҕаны кэлиэхтээхтэрин сэрэйэрэ. Ол иһин көмүскэнэргэ бэлэм олорбута. Сафейканы сиэбиккит курдук, ол аайы эһиги айаххытыгар киирэн биэриэм суоҕа. Кини даҕаны саалааҕа буоллар, тыынын көмүскэниэ этэ диэн иһигэр абара-сатара олорбута.

9
{"b":"821338","o":1}