Манна үксэ ыалдьааччылар сыталлар, ол аата эмтэммэт, эбэтэр уустук ыарыылаах диэн, төрөөттөрүн кытта кинилэртэн ийэлэрэ аккаастаммыттар. Чэгиэн баҕайы кырачааннары ардыгар иһээччи, күүлэй дьон бырахпыт буолаллар. Сорохтору онтон-мантан булаллар. Олору кэтээн көрөллөр, доруобай буоллахтарына, оҕото суох ыалга ииттэрэ биэрэллэр. Онуоха халыҥ уочарат. Сороҕор быыһылаан атын куораттартан, омук дьоно эҥин кытта ылаллар дииллэр. Ол тоҕотун, төһө уустугун, көҥүллэнэрин-көҥүллэммэтин Аанчык билбэт, ыйыта да сатаабат. Иһигэр оҕолоруттан наһаа көҥөнөр, кимиэхэ да биэриэн баҕарбат да, бопсор кыаҕа, биллэн турар, суох. Кини тыын соруга – бу оҕолору күннэтэ көрүү-харайыы, хаста да аһатыы. Онон бүтэр. Ытыыр-ыгылыйар буоллахха, бириэмэҕин таах ыыттаххына, хайа эрэ оҕоҥ аччык хаалар кутталланар буолаахтаатаҕа.

Үлэтин кыһамньылаахтык уонна түргэнник толорорун иһин кыыһы хайгыыллар. Оннооҕор Саҥа Дьылга эҕэрдэни кытта бириэмийэ биэрэн турардаахтар. Эбиитин эһиил үөрэххэ киирэргэ мэктиэлиэхпит диэбиттэрэ.

Онтон Аанчык олус үөрбүтэ, бука, ити эппиттэрин хоту сөбүлэниэ даҕаны. Быйыл учуутал буолбут киһи дуу диэн таах туттарсан көрбүтэ да, баала ситэ хапсыбатаҕа, кыайан киирбэтэҕэ. Дьиҥэр, атын дьоҥҥо итинник кэпсиир эрээри, кини үөрэххэ киирэ сатаабыта иһэ истээх этэ. Биллэн турар, төгүрүк тулаайах кыыһы баала да үгүөрүтэ суоҕун үрдүнэн ылбыттара. Миэстэ кырыымчык, баҕалаах баһаам этэ. Кини үөрэххэ киирбитин истэн, докумуонугар илии баттаан деканаттан тахсан истэҕинэ, биир ытаабыт-соҥообут, кып-кыһыл уостаах, будьурхай баттахтаах дьахтар, арааһа, оҕото хапсыбатах быһыылааҕа:

– Ханнык эрэ илэчиискэлэр бырахпыт оҕолоро тулаайах аатыран куонкуруһа суох быһа киириэхтээх үһү! Оттон мин оҕом, ийэлээҕин-аҕалааҕын, үрүҥ көмүс мэтээллэммитин буруйугар «хапсыа» суохтаах!

Кини оннугар киирбит ити тулаайаххыт, көрөөрүҥ да истээриҥ, икки ыйынан итирикситтии барыа, син биир үөрэҕи ылыа суоҕа, – диэбитин эт кулгааҕынан истибитэ, иэнэ кэдэҥнээбитэ.

Кыыс, паркет муостаҕа хам хатаммыт курдук, биир да хардыыны оҥорор кыаҕа суох туран хаалбыта. Икки хараҕыттан сып-сырдык таммахтар төтөлө суох тохтон барбыттара. Туман быыһынан көрдөҕүнэ, кинини буруйдаабыттыы одуулуур харахтар онтон-мантан, төгүрүччү өттүттэн, «дьэ, хайыыр эбит» диэбиттии, дьөлө үүттүүллэрэ.

– Эһиги… миигиттэн сылтаан үөрэхтэн маттыгыт дуо? Бу мантан атыҥҥа барар кыаххыт суох?! Оччотугар мин барыам! Ылыҥ, киириҥ, үөрэниҥ, киһи буолуҥ. Ол эрээри, миигин сэнээмэҥ, илэчиискэлэр оҕолоро буолбатахпын, эһиги да үөрэҕэ суох син биир киһи буолуом, – диэт, сорунуулаахтык деканакка төттөрү киирбитэ.

– Докумуоммун ылыыһыбын, мин… атын сиргэ барыыһыбын, – диэн сымыйалаан кубарыппыта.

Онуоха дьиктитэ баара, бу икки ардыгар сибилигин үөрэн-көтөн тахсыбыт кыыс баччалаах былдьаһыктаах миэстэттэн тоҕо аккаастаммытын ким да туоһулаһа барбатаҕа, саҥата суох түргэн үлүгэрдик кумааҕытын була охсон утары ууммуттара.

Итинтэн эмиэ соһуйбут-хоргуппут кыыс, сап-салҕалас илиилэринэн били кумааҕылары куду харбаат, тахсар ааны былдьаспыта. Баҕар, ким эмэ хайдах-туох буоллуҥ диэбитэ буоллар, санаата уларыйыа эбитэ дуу. Ханна эрэ санаатын үгэҕэр күүтэ-эрэйэ санаабыта туолбакка, онтон ордук хомойон, синим биир диэт, иннин диэки дьүккүйэн испитэ. Ааҥҥа үмүөрүспүт оҕолору түҥнэри көтө сыһан көрүдүөр устун сүүрбүтэ. Өрөмүөннэнэ турар кураанах аудиторияҕа киирэн уйа-хайа суох ытаабыта дуорааннанан көрүдүөр нөҥүө уһугар иһиллибитэ быһыылааҕа да, кыыска ким да чугаһаабатаҕа. Бачча тухары атаҕастаммыт курдук санаммат буолара да, тыл баар эбит кыһыылаах да, ыарыылаах да. Кимнээх буолан көмүскэтиэй? Ханыыта суох эрэйдээҕи аҥаардастыы атаҕастаатахтара абатын… Кинини туора соторго хантан ылбыт бырааптарай? Кыл түгэнигэр, хаста да өсөһүөх, миэстэтин туран биэриэ суох курдук санаабыта эрээри, оо, ити харахтар… Бука бары кинини тымныытык, хаҕыстык, туохтарын эрэ былдьатан өһүрбүт курдук көрөр элбэх да элбэх сып-сытыы харахтар. Хайдах итинник дьулаан харахтары кытта биэс сыл эллэһэн, тэҥҥэ этэҥҥэ сылдьыахха диэтэххэ, ыарахан этэ. Ол иһин аккаастаммыта.

Дьиҥэр, ити кыһыылаах-абаккалаах түбэлтэ ааспытын да кэнниттэн, холкутуйаат, хайдах эрэ кэмсинээччитэ суох. Хата, туох имнэммитэ буолла, арааһа, дьылҕата харыстаабыт дьүһүнэ буолаахтыа, иннигэр кинини күүтэр туох эрэ улахан алҕастан мүччү туттаран быыһаан ылбыта буолуо дии саныыр. Кыахтаах баҕайытык атын үөрэххэ барыам да диэбитэ баара? Киһи да күлүөх, Аанчык докумуонун туттарарыгар хас да сиргэ туттарсарга холонор албаһы билээхтээбэтэ даҕаны ээ. Букатын да мантан атын үөрэх туһунан санаабакка сылдьыбыт кыыс толкуйа туора-маары сүүрэр кыаҕа суоҕа.

Онон, тиһэҕэр, туга да суох хаалбыт кыыс, ол күн саҥата суох малын хомунан, абитуриеннаан бүппүтэ. Уопсайтан тахсан, аа-дьуо хааман, хайа диэки барарын бэйэтэ да билбэккэ, оптуобус тохтобулугар тиийбитэ. Онно баар кыра киоска түннүгүн аттыгар, быһыыта, бэрт өрдөөҕүтэ сыстыбыт, ардах-хаар үлбүрүйэн, күн уота тобулу көрөн, дэлби саһаран хаалбыт биллэриигэ хараҕа хатаммыта. Дьэ, онто дьыалатын барытын бэрт судургутук быһаарбыта. Кыыс итиннэ этиллибит нүөмэрдээх оптуобуска олорон, олус судургутук оруобуна «Күнчээн» Оҕо дьиэтигэр тиийэн кэлбитэ.

Хата, бу үлэҕэ түбэһэ түһэн абыранна даҕаны. Тулаайаҕын истэн, үгүс кэпсэтиитэ суох тута уопсайга олохтообуттара. Бастакы кэмҥэ бииргэ олорор кыыһа сүбэлээн-амалаан, үлэтин сатыар диэри үөрэтэн абыраабыта. Хаһан да кыһыл оҕону көрбөтөх кыыс маҥнай утаа соһуйбута сонун буолбатах. Баҕалаах барыга үөрэнэрин сиэринэн, дьахтар да буоларын быһыытынан, хаана оонньоотоҕо, оҕону көрөрүн-бүөбэйдиирин бэркэ сөбүлээбитэ. Куттанан чугуҥнаабакка, харса суох, этии-үөрэтии хоту, сүнньүн да сатаан кыаммат, үстүү эрэ киилэлээх кырачааннары бүөбэйдээбитинэн, имигэс бэйэлээхтик туппутунан-хаппытынан барбыта.

Сааһыары ити дьоно төһө эмэ бороохтуйдулар, доҕор. Аны сууламматтар, ыстаан, ырбаахы сыыһын кэтэн баран, илиилэринэн таймаҥнаһан, батыһа көрөн, кураанах суоскаларын соппойоллорун быыһыгар өссө мичээрдээн ылаллар. Тура-олоро сатааччылар да бааллар, саамай сытыылара, икки илиилэринэн тардыһан тураат, уйаларын кэрийэ хааман муҥнаналлар.

Ыалдьар оҕо атын эбит ээ. Сыппытын курдук сыттаҕа, атыттар хайдах да сайынныннар-эбинниннэр, ол эрэйдээхтэр, кыайан эргийбэттэр, төбөлөрүн көтөхпөттөр, оннооҕор, ыйааһыннара эбиллибэккэ дылы…

Итинниктэри кытта элбэхтик кэпсэтиэххэ, бодьуустаһыахха баара диэн мунньах аайы абаккаҕа этинэллэр да, үлэһиттэр кыамматтар.

Ньээҥкэ хамнаһа быыкаа, ол да иһин уһуннук тохтоон, олохтоохтук санаатын ууран үлэлиэн баҕалаах аҕыйах. Арай Аанчыкка табыгастаахха дылы. Ылар харчыта аһылыгар тып курдук тиийэр. Уопсайа босхо, күнүс үлэтигэр чэйдиир. Быстахха кэлбиттэр эн хайдахтаах да этиигэр-үөрэтиигэр кыһамматтар, аҕыйах кэмҥэ хамнастарын толуйдулар да, туох да иэһэ суох төттөрү ыстаналлар.

Ардыгар медик буолаары сылдьар устудьуоннары аҕалаллар. Олор хантан ньээҥкэ буолуохтарай, үрдүнэн-аннынан сууйан-тараан хайдах тутары-хабары билсэллэр эрэ, сүнньүнэн ыарыыны интэриэһиргиир буолан, сытар оҕоҕо ымманыйбаттар.

Оттон Аанчык үлэтин наһаа сөбүлүүр. Сороҕор, солбуһар ньээҥкэ кэллэҕинэ да, тардыллан, арыый иллэҥсийбиччэ, ыалдьар оҕолор хосторугар баран анаан бодьуустаһар идэлээх. Саха буоллун, нуучча буоллун, омук буоллун, наар сахалыы туһаайан саҥарар, кэпсэтэ сатыыр, ыллыыр, утуу-субуу барыларын көтөҕүтэлиир. Сытааччылар эрэйдээхтэр сороҕор кырдьык да билэр курдук туттаахтыыллар. Аанчык атаҕын тыаһын истээт, ах бараллар уонна кинилэргэ тиийэрин күүтэр курдук иһийэ түһээхтииллэр. Оччоҕо кыыс иккилии оҕону уйаларыттан ылан түөһүгэр ыга кууһан түннүккэ чугаһата аҕалар. Сырдык буоллун, хараҥа буоллун, туох да ситимэ суох аҥаар кырыытыттан иһирдьэни-таһырдьаны, киһини-сүөһүнү, ыты-куһу арааран кэпсээбитинэн барар…

Манна киириэҕиттэн иһигэр кистээн иитиэхтиир биир ыралаах. Хаһан эрэ кини үөрэнэн, идэлэнэн, хамнаһа үрдээтэҕинэ, туһунан дьиэлэниэ уонна булгуччу мантан биир эмэ эрэйдээҕи иитэ ылыаҕа. Ол оҕотун оннооҕор хайдах эрэ хараҕар көрөн ыларга дылы. Эмиэ да дьиибэтэ баар, кыыс хаһан эрэ кэргэн барыахтааҕын туһунан тоҕо санаабатаҕа буолла, ыал буоллаҕына бэйэтэ оҕолонуохтааҕын эмиэ учуоттаабатах дии.