Литмир - Электронная Библиотека
A
A

Калi стары вярнуўся дахаты, тэлевiзiйнiкаў пад вокнамi ўжо не было, але затое ўпоперак вулiцы - адзнака таго, што кiроўца быў не ў гуморы - стаяў гасютавы "беларус".

Зрэшты, не ў гуморы быў i ўнук Мiкола: з адчыненай форткi вырываўся на прасьцяг ягоны гарачлiвы голас:

- Цэлы месяц важдалiся... i атрымалi... пендаля пад зад...

Адчынiўшы дзьверы i пабачыўшы самлелы Мiколавы твар i панылага Гасюту, стары зразумеў: нешта здарылася.

- А можа дадуць якую кампэнсацыю? - нясьмела перапытаў Гасюта: трактарыст сядзеў за кухонным сталом, утаропiўшы вочы ў нейкую паперчыну.

- Як жа... дадуць! Дручком спамiж вушэй, - азваўся са сьвятлiцы ўнук i брыдка вылаяўся.

Трахiм моўчкi кiўнуў Гасюту i той, у сваю чаргу, кiўнуў на паперчыну, што трымаў у руках.

- Во... прыслалi заказным лiстом... "Бюст I.В.Сталiна работы скульптара Леапольда Кангалевiча зьяўляецца ўласнасьцю дзяржавы i мусiць быць перададзены ў фонд Дзяржаўнага мастацкага музэю..."

- Не, ну якiя казлы... Сорак гадоў у рацэ адваляўся... - выгукнуў Мiкола, але фразы ня скончыў - выбег на кухню i зацкавана прамармытаў:

- Пiтонавiч...

- Што - Пiтонавiч? - не зразумеў Гасюта.

- Што-што... Сплавiм вэтэранам за дзьве скрынi гарэлкi, а там хай разьбiраюцца - чыя гэта ўласнасьць.

Яшчэ iмгненьне - i Гасюта зь Мiколам, нiбыта падхопленыя вiхурай, кiнулiся да дзьвярэй i, пiхаючы адно другога, вылецелi на падворак.

V

I вось ён, насьпеў той хвалюючы момант, калi Мiкола ўнёс у хату скрыню гарэлкi, паставiў яе на табурэт i з удумлiвай разважнасьцю аддзьмуўся. Сьледам за iм, цягнучы другую скрыню, увайшоў Гасюта, а праз хвiлю - з трыма пляшкамi мiнэральнай вады пад пахамi - з цёмнага прысенку выплыў Данiк Крываблоцкi.

- Карацей, тры днi да яго зь Мiколам хадзiлi - грошаў так i ня выбiлi, прамаўляў, зьвяртаючыся да Крываблоцкага, Гасюта. - А сёньня, бляха, заходжу з кувалдай у руках. Пiтонавiч тут i ўсхваляваўся. "Прыяжджай па абедзе, - кажа атрымаеш грошы пад распiску".

- А што, бюст ужо ўцягнулi? - запытаўся Данiк дрыжачым ад захапленьня голасам.

- Мальцы з пiльнi на кругляках укацiлi. Цяпер вось будуць падымаць неяк. Трыма дамкратамi.

- Дарма пупы рвуць, - уключыўся ў размову Мiкола, - у Пiтонавiча грошаў больш няма нi капейкi, - Мiкола задаволена крэкнуў i, нiбыта той цыркач, падкiнуў на далонi пляшку гарэлкi.

Дзед Трахiм выйшаў з хаты, падышоў да весьнiц, i, аблашчыўшы поглядам кола сьвежай зямлi - месца, дзе стаяў правадыр, зморана перавёў дых. Стары мерыўся пайсьцi да Сяргейчыка - трэба ж было недзе пераседзець п'янку, ды яшчэ хацеў пазычыць грошаў, бо не было за што купiць нi хлеба, нi папяросаў - але ногi зусiм ня йшлi i Трахiм прысеў на лаўку.

Ён доўга сядзеў з заплюшчанымi вачыма i слухаў няўцямную гаману, якая лiлася з адчыненых вокнаў хаты. Час ад часу гамонка перарывалася бразгатам шклянак, здаволенай керханiнай, Данiк Крываблоцкi раз за разам спрабаваў зацягнуць нейкую песьню, нарэшце зацягнуў - ды так гучна, што на двары сярдзiта заенчыў певень, але нечакана ацiх i дзесьцi непадалёку абудзiлiся сутаргавыя ўсхлiпы.

Трахiм разьмежыў вочы i ўбачыў русявага Пецьку. Падшыванец iшоў па вулiцы i перарывiста плакаў.

- Гэй, пакрыўдзiў хто? - крыкнуў дзед Трахiм, але падшыванец не азваўся.

- Пакрыўдзiў хто? - давялося паўтарыць старому i Пецька скрозь сьлёзы праенчыў:

- Татку... працiснула... у больнiцу адвезьлi.

- Як прыцiснула?! Чым?! - выдыхнуў Трахiм, паспрабаваў устаць, але тут жа iзноў плюхнуўся на лаўку.

- Бацька твой на пiльнi робiць? - гукнуў ён усьлед падшыванцу, але той не адказаў - пайшоў, пацепваючы ад плачу худымi плечукамi.

"Божухна, усё з-за мяне", - бязгучна прашаптаў Трахiм i твар ягоны апалiла задушлiвая гарачыня. Полымя вырывалася з паравознай топкi i краналася русявых валасой качагара. Пецька ляжаў дагары тварам i зыркiя вогнiкi замарачна мiтусiлiся ў шырока расплюшчаных вачах.

- Пеця, ты што?! - гукнуў ён, не пазнаўшы ўласнага галасу.

Ён адцягнуў качагара ад топкi, павiс на парэнчах, зьбiраючыся клiкнуць санiтара, ды ня клiкнуў, бо з вышынi, са страшным гудам, на яго падаў нямецкi самалёт. Ад самалётнага чэрава адарвалася штосьцi падаўгаватае i ў апошняе iмгненьнем перад выбухам ён убачыў за самалётным штурвалам бэтонную галаву бацькi-Сталiна.

Трахiму часьцяком мроiлася тая страшная бамбёжка, мроiлася ахопленая полымем станцыя Вязьма, да вушэй даляталi крыкi раненых i нос казытаў саладжавы пах паленага людзкога мяса, i ў сьвядомасьцi кожнага разу мiльгцеў невыразны твар нямецкага лётчыка, якога ён угледзеў за iмгненьне да выбуху. I вось, нарэшце, ён убачыў - хто кiнуў бомбу.

З вохканьнем Трахiм узьняўся на ватных нагах, пайшоў, хiстаючыся, да гасютавага трактара, зь цяжкасьцю расчынiў непадатныя дзьверцы. Млявая рука пашнарыла пад сядзеньнем, намацала лiпучае дзяржальна кувалды. З апошнiх сiл Трахiм ўзвалiў кувалду на плячук, стоена прашаптаў: - Толькi б дайсьцi! - i рушыў па дарозе, у канцы якой - у дваццацi кроках ад трактара - яго чакалi боская цiшыня i вечны спакой душы.

6
{"b":"80433","o":1}