- А вы не можаце iх збiць?
I працягваў шырока ўсмiхацца салдатам i памахваць пашпартам, пакуль тыя нешта абмяркоўвалi, аглядаючы яго з ног да галавы. Потым яны адступiлi, кiўнулi шафёру, i той уключыў старцёр. Машына пераехала рэйкi, спусцiлася з насыпу, потым павольна выбралася на доўгую, з глыбокiмi каляiнамi, палявую дарогу, i Ёзеф Грунлiх, азiрнуўшыся назад, убачыў два чырвоныя агеньчыкi, якiя гойдалiся ў цемрадзi, нiбыта папяровыя лiхтарыкi.
- Чаго iм ад нас было трэба?
- Некага шукалi, - адказаў шафёр.
Ёзеф Грунлiх усё гэта добра ведаў. Хiба ж не ён забiў Кольбера ў Вене? Хiба ж не ён уцёк усяго гадзiну таму з Субоцiцы на вачах у вартаўнiкоў? Хiба ж не ён быў такi кемлiвы, спрытны хлапец, жвавы i паваротлiвы? Яны перакрылi машынам усе шляхi, а ён усё роўна здолеў выслiзнуць. Аднак у глыбiнi душы ў яго ўсё-такi было лёгкае сумненне: калi б яны шукалi яго, дык абавязкова затрымалi б. Не, яны шукалi некага iншага. Лiчылi некага iншага больш важным злачынцам. Разаслалi, вiдаць, апiсанне таго старога лайдака, доктара, а не Ёзефа Грунлiха. Але ж гэта ён забiў Кольбера дый яшчэ выхваляўся: "За пяць год яшчэ нiводнага разу не сядзеў я ў турме!" Вялiкая хуткасць яго ўжо не палохала. Калi яны iмчалi скрозь iмжу ў старой рыпучай машыне, ён цiха сядзеў i змрочна разважаў над тым, як многа ў жыццi несправядлiвага.
Корал Маскер прачнулася з нейкiм дзiвосным пачуццём i не адразу ўцямiла, дзе знаходзiцца. Яна села, i мех са збожжам зарыпеў пад ёй. Гэта быў адзiны гук - шоргат снегападу спынiўся. Корал са страхам прыслухалася i зразумела, што засталася зусiм адна. Доктар Цынер памёр: яна ўжо больш не чула яго дыхання. Аднекуль здалёк, скрозь змрок, да яе даляцеў гук рухавiка, якi пераключыўся на iншую хуткасць. Гук дакрануўся да яе слыху, нiбыта гэта быў спачувальны дотык хатняга сабакi, ён лашчыцца да яе i абнюхвае яе. "Калi доктар Цынер памёр, нiчога мяне тут болей не затрымлiвае. Я пайду пашукаю машыну. Калi там салдаты, яны нiчога мне не зробяць, а можа, гэта..." Страснае жаданне не дазволiла ёй закончыць фразы, якая нагадала раскрытую дзюбу галоднай птушкi. Яна абаперлася на руку, каб утрымаць раўнавагу, прысела на кукiшкi i дакранулася да твару доктара. Ён не зварухнуўся, i, хоць твар быў яшчэ цёплы, яна навобмацак адчула, што вакол вуснаў у яго запяклася кроў, быццам старая сухая скура. Яна ўскрыкнула, але тут жа прымусiла сябе заспакоiцца i засяродзiцца, яна знайшла запалкi i запалiла скрут з газеты. Але рука ў яе дрыжала. Нервы не вытрымалi тых бедаў, якiя звалiлiся на яе, хоць яна i стрымлiвала сябе. Ёй здавалася, што ўвесь мiнулы тыдзень яна мусiла была ўвесь час нешта вырашаць, нечага баяцца, хаваючы свой страх. "Узяць хоць бы гэтую працу ў Канстанцiнопалi. Ехаць туды цi адмовiцца? У агента чакае вялiзная чарга дзяўчат". Яна нагадала Майета, якi соваў у яе руку бiлет, кватэрную гаспадыню з яе парадамi, страх перад невядомым, якi раптам агарнуў яе на прычале ў Остэндэ, калi памочнiк капiтана крычаў ён нешта наўздагон, каб яна не забывалася пра яго.
У святле паходнi яе зноў уразiў усёразумеючы погляд доктара. Але разуменне гэтае застыла, яно назаўсёды застанецца нязменным. Яна адвяла вочы, потым глянула зноў, але нiчога не змянiлася. "Я не думала нават, што яму так блага. Мне нельга тут заставацца". Яна нават падумала, цi не абвiнавацяць яе ў яго смерцi. Гэтыя чужаземцы, з незразумелай ёй мовай, здатныя на ўсё. Але з нейкай дзiўнай цiкаўнасцi яна марудзiла, пакуль не дагарэў скрут. "Цi была ў яго калi ў жыццi дзяўчына?" Ад гэтай думкi ён страцiў колiшнюю значнасць i паважнасць i ўжо не быў для яе жахлiвым мерцвяком. Яна разглядала яго твар уважлiвей, чым адважылася б калi-небудзь раней. Непахiснасць сышла ад яго разам з жыццём. Яна ўпершыню заўважыла, што рысы яго твару былi надзiва рэзкiя. Калi б яго твар не быў такi худы, ён не рабiў бы гэткага агiднага ўражання: пэўна, толькi вечныя клопаты i мiзэрнае харчаванне надавалi яго твару глыбакадумнасць i пэўную адухоўленасць. Нават на смяротным ложы, у мiгатлiвым блакiтным святле скрута з газеты, твар яго здаваўся вельмi сур'ёзным. "Напэўна, у адрозненнi ад большасцi мужчын, у яго нiколi не было дзяўчыны. Калi б ён быў блiзкi з жанчынай, якая хоць крышку пакпiла б з яго, ён не ляжаў бы цяпер тут, не браў бы ў жыццi ўсё так блiзка да сэрца, навучыўся б не злавацца, дазволiў бы падзеям iсцi сваiм парадкам толькi так i трэба было яму жыць". Яна дакранулася да яго доўгiх вусаў. Яны былi смешныя, яны былi кранальныя, i таму знешнi выгляд яго нiколi не быў трагiчны. Потым скрут дагарэў, i для яе доктар быў ужо пахаваны, - ад усяго, што яна прачытала на яго твары, i ад усяго, што яна потым думала пра яго, яе ўвагу адцягнуў няясны гук блiзкай машыны i нечых крокаў. Значыць, яе крык усё-такi пачулi.
Вузкая палоска святла пранiкла праз няшчыльна зачыненыя дзверы. Пачулiся галасы. Нейкая машына ехала па дарозе з цiхiм бурчаннем. Крокi пачалi аддаляцца, недзе адчынiлiся дзверы, i скрозь тонкiя сцены пунi яна пачула, як нехта ходзiць памiж мяхамi ў суседнiм пакоi, паблiзу забурчаў сабака. Ёй прыйшлi на памяць пляскатыя, аднастайныя палi каля Нотынгема, нядзеля, маленькая кампанiя шахцёраў, з якiмi яна некалi пайшла паляваць на пацукоў, сабака па мянушцы Спот. Сабака то забягаў у свiран, то выбягаў адтуль, а яны стаялi ўсе кружком, узброеныя палкамi. Цяпер знадворку пра нешта спрачалiся, але яна не магла пазнаць нiводнага знаёмага голасу. Машына спынiлася, хоць рухавiк працягваў цiха працаваць.
Потым дзверы пунi адчынiлiся, i святло скокнула ўверх на мяхi. Яна прыўзнялася на локцi i ўбачыла скрозь шчылiну ў сваёй барыкадзе бледнага афiцэра ў пенснэ i таго салдата, якi стаяў на варце каля дзвярэй залы чакання. Яны накiравалiся да яе, i тут нервы яе здалi: яна не змагла вытрываць тых пакутлiвых хвiлiн, пакуль яны будуць яе шукаць. Яны былi ўжо зусiм блiзка ад яе, i, калi яна ўсхапiлася i крыкнула: "Я тут!" - афiцэр скокнуў да яе, выхапiўшы рэвальвер. Потым ён убачыў, хто гэта, i задаў ёй нейкае пытанне, застыўшы пасярод пунi з накiраваным на яе рэвальверам. Корал здалося, што яна зразумела яго, i яна сказала:
- Ён памёр.
Афiцэр нешта загадаў - салдат падышоў i пачаў павольна раскiдваць мяхi. Гэта быў той самы салдат, якi спынiў яе па дарозе да вагона-рэстарана, i ў першы момант яна адчула да яго нянавiсць, пакуль ён не ўзняў галавы i не ўсмiхнуўся ёй сарамлiвай усмешкай, нiбыта просячы ў яе прабачэння, у той час як афiцэр, стоячы ззаду, падганяў яго рэзкiмi нецярплiвымi загадамi. Раптам, калi салдат адцягнуў ад выхаду з пячоры апошнi мех, iх твары амаль сутыкнулiся, i ў гэтую секунду ў яе ўзнiкла такое пачуццё, быццам ён збiраецца выдаць ёй нейкую тайну.
