Литмир - Электронная Библиотека
A
A

Вецер сцiхнуў на некалькi хвiлiн, i дым, якi хуткiмi парывамi гойсаў па прычале, памiж нагрувашчвання жалезных канструкцый, на iмгненне супакоiўся. Нерухомыя вялiзныя шматкi дыму здавалiся Майету шэрымi намётамi качэўнiкаў, калi ён iшоў па слоце. Ён забыўся на тое, што яго замшавыя чаравiкi зусiм сапсавалiся, што нахабны афiцэр мытнi прычапiўся да дзвюх яго шаўковых пiжам. Ад нахабства гэтага афiцэра, ад яго пагарды, ад здзеклiвых шэптаў: "Juif, juif"*, ён хаваўся ў засенi тых вялiзных намётаў. Тут на момант ён адчуў сябе нiбыта дома: цяпер, каб падтрымаць бадзёрасць духу, яму ўжо не трэба было думаць нi пра сваё дарагое футра, нi пра модны гарнiтур, пашыты на Сэвiл-роўд, нi пра свае грошы, нi пра высокае становiшча ў фiрме. Але калi ён наблiзiўся да цягнiка, вецер iзноў узняўся, намёты з дыму паразвейвалiся, i ён апынуўся зноў у самым цэнтры варожага свету.

* Жыд, жыд (фр.).

Аднак Майет з удзячнасцю падумаў, што за грошы можна шмат чаго купiць. Праўда, за iх не заўсёды купiш ветлiвасць i далiкатнасць, але ж хуткасць яны яму ўсё-такi забяспечылi. Ён першы прайшоў агляд на мытнi i да прыходу астатнiх пасажыраў паспеў дамовiцца з кандуктарам наконт асобнага купэ. Ён цярпець не мог распранацца пры чужых людзях, хоць i разумеў, што дамоўленасць наконт асобнага купэ будзе каштаваць яму болей, чым iншым, бо ён быў жыд: тут не абыдзешся проста просьбай i невялiкiмi чаявымi. Ён мiнуў асветленыя вокны вагона-рэстарана, дзе невялiкiя лямпы пад ружавата-лiловымi абажурамi блiшчалi на свежых абрусах, засланых для абеду. "Остэндэ-Кёльн-Вена-Белград-Стамбул". Ён прайшоў паўз гэты рад назваў, нават не глянуўшы на iх: маршрут быў яму добра вядомы - назвы праплылi на ўзроўнi яго вачэй, нагадаўшы яму шпiлi мiнарэтаў, купалы цэркваў цi саборы ў гэтых гарадах, дзе чалавеку яго нацыянальнасцi цяжка было ўладкавацца на сталае жыхарства.

Кандуктар, як ён i меркаваў, быў няветлiвы. "Цягнiк перапоўнены", пахмурна буркнуў ён, хоць Майет ведаў, што той гаворыць няпраўду. Яшчэ не сезон - у красавiку заўсёды ёсць шмат свабодных месцаў, i на пароме ён заўважыў толькi некалькi пасажыраў першага класа. Пакуль ён спрачаўся з кандуктарам, у калiдор вагона працiснулася зграя турыстаў: пажылыя лэдзi трымалi ў руках шалi, пледы i прыгожа аформленыя даведнiкi, стары святар скардзiўся, што некуды засунуў i не можа знайсцi "Уайд Уорлд Мэгэзiн": "Калi падярожнiчаю, я заўсёды чытаю "Уайд Уорлд Мэгэзiн"; а замыкаў натоўп турыстаў спатнелы i звыклы з усялякiмi перыпетыямi падарожжа гiд са значком турысцкага агенцтва. "Volia"*, - сказаў кандуктар i жэстам паказаў, што ў цягнiку надзвычайная колькасць пасажыраў. Аднак Майета нельга было так лёгка абвесцi вакол пальца - ён добра ведаў гэты маршрут. Кампанiя турыстаў, мяркуючы па iх узбуджаным выглядзе, пройдзе ў наступны вагон, якi накiроўваецца ў Афiны. Калi Майет павялiчыў чаявыя ўдвая, кандуктар здаўся i наляпiў на дзверы купэ паперку: "Месца занятае". Уздыхнуўшы з палёгкi, Майет нарэшце застаўся адзiн.

* Вось бачыце (фр.).

Мiма праплывалi твары, ад якiх яго аддзяляла выратавальная браня шкла. Нават тоўстае футра не баранiла яго ад холаду i сырасцi, а калi ён павярнуў ручку ацяплення, шыба акна затуманiлася ад яго дыхання, i неўзабаве ён мог распазнаваць невыразныя рысы тых, хто праходзiў па пероне за вагонным акном: сярдзiты позiрк вока, ружавата-лiловая шаўковая сукенка, каўнер святара. Толькi аднойчы ў яго з'явiлася жаданне развеяць сваю адзiноту - ён працёр шыбу далоняй i ўбачыў зграбную постаць дзяўчыны ў белым плашчы, якая прайшла па калiдоры да вагона другога класа. Адзiн раз дзверы адчынiлiся, i ў купэ заглянуў пажылы мужчына. У яго былi сiвыя вусы, акуляры i пацёрты мяккi капялюш. Майет сказаў яму па-французску, што купэ занятае.

- Адно месца, - сказаў мужчына.

- Вiдаць, вам трэба купэ другога класа? - спытаў Майет, але мужчына адмоўна пакруцiў галавой i пайшоў далей.

Мiстэр Оўпi выгодна ўладкаваўся ў сваiм кутку i пачаў з цiкаўнасцю, хоць i з некаторым расчараваннем, разглядваць невялiкага бледнага мужчыну, якi сядзеў насупраць. Знешне сусед быў надзвычай непрыкметны, колер яго твару выдаваў нейкую хваробу. "Нервы", - падумаў мiстэр Оўпi, заўважыўшы, як пацепваюцца яго пальцы, аднак у iх не было нiякiх знешнiх адзнак павышанай чуллiвасцi - яны былi кароткiя, грубаватыя i тоўстыя.

- Я заўсёды лiчу, - сказаў мiстэр Оўпi, спрабуючы пераканацца, што яму так не пашанцавала са спадарожнiкам, - калi вам удалося дастаць месца ў спальным купэ, зусiм няма нiякай патрэбы ехаць у першым класе. Вагоны другога класа даволi камфартабельныя.

- Так... вы маеце рацыю... так, - жыва адгукнуўся сусед. - Аднак адкуль вы даведалiся, што я ангелец?

- У мяне такi звычай, - адказаў мiстэр Оўпi з усмешкай, - заўсёды думаць пра людзей лепшае.

- Вядома, - сказаў бледны мужчына, - вы як святар...

Звонку пачулiся галасы хлапчукоў-газетчыкаў, i мiстэр Оўпi высунуўся з акна.

- "Lе Теmрs dе Lоndrеs". Qu'еst quе с'еst que (a? Riеn du tout? "Lе Маtin" et un "Dаilу Маil". С'еst bоn. Меrсi*.

* Лонданскую "Таймс". Што такое? Няма нiчога? "Матэн" i "Дэйлi Мейл". Добра. Дзякуй (фр.).

Яго французская мова здавалася iншым перапоўненай фразамi з школьных падручнiкаў - вымаўляў ён iх з яўнай асалодай, аднак не зусiм правiльна.

- Соmbiеn est сеlа? Тrоis frаnсе. Оh lа-lа*.

* Колькi каштуе? Тры франкi. Ну i ну! (фр.).

- Можа, вам патрэбна мая дапамога? - прапанаваў ён чалавеку з бледным тварам. - Якую газету вы хочаце? Пэўна, "Lа Viе"*.

* "Жыццё" (фр.).

- Не, не трэба мне нiякай газеты, дзякуй. У мяне ёсць кнiга.

Мiстэр Оўпi глянуў на гадзiннiк.

- У нас засталося яшчэ тры хвiлiны.

Некалькi хвiлiн дзяўчына баялася, што ён распачне гаворку цi, пэўна, гэтая высокая хударлявая жанчына, яго жонка. Крышку памаўчаць - вось чаго ёй зараз хацелася болей за ўсё на свеце. "Калi б я магла дазволiць сабе спальны вагон, - разважала яна, - цiкава, цi была б я там у купэ адна?" У цёмным купэ запалiлi лямпачкi, i мажны мужчына зазначыў:

- Ну, цяпер ужо хутка паедзем.

Паветра ў купэ было напоўнена пылам i вiльгаццю. Мiгаценне святла звонку нагадала ёй на iмгненне штосьцi знаёмае i звыклае: электрычныя агнi рэкламы, што загаралiся i змянялiся над уваходам у тэатр на Хай-стрыт у Нотынгеме. Мiтусня натоўпу на пероне, беганiна хлапчукоў-газетчыкаў i i насiльшчыкаў нагадалi ёй "гусiны кiрмаш", i яна засяродзiлася на ўспамiне пра рынак, намагаючыся ўзнавiць яго цагляныя будынкi, драўляныя лаўкi ў дэталях, каб ён стаў такiм самым рэальным, як i сцюдзёная, абмытая дажджом прыстань i зменлiвыя агнi святлафораў. З утульнага свету фантазii ў рэчаiснасць яе вярнуў мужчына, якi загаварыў з ёй, i дзяўчына мусiла надзець на сябе маску зычлiвасцi i весялосцi.

2
{"b":"76187","o":1}