Литмир - Электронная Библиотека
A
A

Грин Грэм

Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке)

Грэм Грын

Стамбульскi экспрэс

Раман

Вiвьен Кэндэйс ад шчырага сэрца

Усё ў прыродзе - лiрычнае па iдэальнай задуме,

трагiчнае па лёсе i камiчнае ў рэальным увасабленнi.

Джордж Сантаяна

Частка першая

ОСТЭНДЭ

1

Памочнiк капiтана трымаў у руцэ апошнi пасадачны бiлет i назiраў, як пасажыры перасякалi змрочны, мокры прычал, пераходзячы цераз безлiч чыгуначных пуцей i стрэлак, абгiнаючы кiнутыя багажныя цялежкi. Яны цягнулiся, наставiўшы каўняры палiто i ўнурыўшы галовы ў плечы. У доўгiх спальных вагонах на столiках ужо запалiлi лямпы, якiя свяцiлiся праз дажджавую заслону чарадой блакiтных пацерак. Страла гiганцкага пад'ёмнага крана скранулася з месца, паплыла i апусцiлася, i жалезны скрыгат лябёдкi на нейкае iмгненне заглушыў шум вады - вады, якая лiлася з агорнутага хмарамi неба, вады, якая бiлася аб прычал i плёскалася ўздоўж бартоў парома. Была палова пятай папоўднi.

- Божухна, ну i вясеннi дзянёк! - уголас вымавiў памочнiк капiтана, iмкнучыся як найхутчэй пазбавiцца непрыемных уражанняў, назапашаных за апошнiя некалькi гадзiн марскога падарожжа цераз Ла-Манш, - прамоклай палубы, пахаў пары i нафты, затхлага смуроду нясвежага пiва ў бары, шамацення чорнага шоўку сцюардэс, што сноўдалi туды-сюды з алавянымi падносамi. Ён зiрнуў уверх на сталёвыя фермы пад'ёмнага крана, на платформу i на маленькую фiгурку ў сiнiм камбiнезоне, якая круцiла рулявое кола, i адчуў нязвыклую зайздрасць: там, наверсе, кранаўшчык быў аддзелены трыццаццю футамi смугi i дажджу ад памочнiка капiтана, ад пасажыраў, ад доўгага, залiтага святлом экспрэса. "Мне няма куды дзецца ад гэтых абрыдлых фiзiяномiй", - падумаў памочнiк капiтана, згадаўшы маладога жыда ў цяжкiм футры, якi ўвесь час скардзiўся, што яму дасталася каюта на дваiх - не мог ужо вытрываць якiх-небудзь там дзвюх гадзiн!

- Вам не туды, мiс, - папярэдзiў ён апошнюю пасажырку другога класа. Зала мытнi вунь там.

Настрой у яго крыху палепшыўся, калi ён убачыў ветлiвы твар юнай незнаёмай - хоць яна нi на што не скардзiлася.

- Вам трэба насiльшчык, мiс, паднесцi ваш сакваяж.

- Не, нiчога, - адказала яна. - Дый не разумею я iхняй мовы. А сакваяж у мяне зусiм не цяжкi. - Вусны ў яе расквiтнелi ўсмешкай над узнятым каўнерыкам таннага белага плашчыка. - Вось калi б вы дапамаглi мне... капiтан.

Яе нахабства пазабавiла яго.

- Калi б я быў крыху маладзейшы, вядома, вам бы не спатрэбiўся зараз нiякi насiльшчык. Не разумею, куды гэта толькi глядзяць сённяшнiя маладыя людзi! - ён кiўнуў галавой на маладога жыда ў чорных замшавых чаравiках, якi выходзiў з мытнi, а за iм цягнулiся два нагружаныя багажом насiльшчыкi.

- Вам далёка?

- Да самага канца, - адказала яна, кiнуўшы журботны позiрк на рэйкi, на кучу багажу, на асветленыя вокны вагона-рэстарана i цёмныя абрысы экспрэса.

- У вас спальнае месца?

- Не.

- Вам трэба было абавязкова ўзяць месца ў спальным вагоне, - сказаў ён, - калi вы едзеце да канца. Тры ночы ў дарозе. Гэта не жарты. А што вы збiраецеся рабiць у Канстанцiнопалi, калi не сакрэт? Выйсцi замуж?

- Калi б я ведала. - Яна крыва ўсмiхнулася, агорнутая сумам ростанi i страхам перад невядомасцю. - Хто ведае, што мяне там чакае.

- Працаваць?

- Танцаваць. У вар'етэ.

Яна развiталася з iм i пайшла далей. Плашч падкрэслiваў яе тонкую статную постаць. Дзяўчына трымалася прама, нават тады, калi, спатыкаючыся, iшла памiж рэйкамi ўздоўж спальных вагонаў. Агеньчык святлафора змянiўся з чырвонага на зялёны, i з выхлапной трубы цягнiка вырваўся тонкi струмень адпрацаванай пары. Яе твар, такi звычайны, але пiкантны, яе манеры, абуральныя i адначасова сцiплыя i далiкатныя, - затрымалiся на момант у яго свядомасцi. "Помнi пра мяне, - у думках звярнуўся ён да дзяўчыны. - Праз месяц-другi мы зноў з табой сустрэнемся". Аднак ён добра разумеў, што сам ён яе не ўтрымае ў памяцi, бо надта многа твараў мiльгае перад iм у акенцы яго канторы, звяртаючыся з просьбамi пакiнуць асобную каюту, цi размяняць грошы, цi заказаць спальнае месца, каб ён мог запомнiць кожную асобу - дый нiчога прыкметнага ў ёй i не было.

Калi ён падняўся на борт, палубы ўжо былi вымытыя, i паром быў падрыхтаваны да рэйсу. Настрой у яго значна палепшыўся, бо на судне ўжо нiкога чужога не было. Вось так бы i заўсёды: некалькi матросаў-iншаземцаў, што балбочуць мiж сабой на сваёй мове, знаёмая сцюардэса, з якой прыемна прапусцiць шклянку-другую пiва. Ён крыху пабурчаў на матросаў па-французску, а тыя лагодна ўсмiхнулiся яму ў адказ, праспяваўшы непрыстойную песеньку пра ашуканага мужа i яго няверную жонку.

- Цяжкi выдаўся рэйс, - сказаў ён па-ангельску галоўнаму сцюарду. Некалi той працаваў афiцыянтам у Лондане i ведаў ангельскую мову, а без пiльнай патрэбы памочнiк капiтана не гаварыў па-французску. - А той жыд, цi шмат ён даў табе зверху?

- Нiколi не здагадаецеся! Цэлых шэсць франкаў!

- Яго не загайдала?

- Не. Але той стары з вусамi - ён ванiтаваў увесь час. Дарэчы, аддайце мае дзесяць франкаў. Я выйграў заклад. Ён - ангелец.

- Не можа быць. У яго такi выразны акцэнт.

- Мне ўдалося зазiрнуць у яго пашпарт. Рычард Джон. Школьны настаўнiк.

- Дзiўна, - сказаў памочнiк капiтана. "Сапраўды, дзiўна", - зноў падумаў ён, неахвотна адлiчваючы сцюарду дзесяць франкаў, i прыгадаў, як той стомлены сiвы чалавек у плашчы адышоў ад парэнчаў парахода, калi былi ўзняты сходкi i карабельныя сiрэны выдыхнулi пару ў напрамку расколiны памiж хмарамi. Ён папрасiў газету, якую-небудзь вячэрнюю газету. "Вячэрнiя газеты не выходзяць так рана ў Лондане", - адказаў яму памочнiк капiтана. Пачуўшы адказ, той пастаяў крыху ў задуменнасцi, кранаючы пальцамi кончыкi доўгiх сiвых вусаў. Налiваючы шклянку пiва сцюардэсе, перад тым як прагледзець каштарыс, памочнiк капiтана зноў падумаў пра таго школьнага настаўнiка, i ў галаве ў яго стрэльнула думка, што, вiдаць, сутыкнуўся з чалавекам, якi зазнаў шмат пакут, знясiленым, заблытаным у цёмныя справы. Гэты чалавек таксама не выказваў нiякiх скаргаў, i таму яго можна было забыць лягчэй, чым, скажам, маладога жыда, цi чараду турыстаў агенцтва Кука, цi хворую жанчыну ў ружова-зялёным адзеннi, якая згубiла колца, цi таго дзiвака старога, якi двойчы заплацiў за спальнае месца. Дзяўчыну ён забыў з паўгадзiны таму. Якраз гэтая акалiчнасць i аб'яднала яе з Рычардам Джонам. Тупат ног, пах нафты, мiгценне сiгнальных агеньчыкаў, заклапочаныя твары пасажыраў, звон шклянак, шэраг лiчбаў, - усё гэта прымусiла iх згiнуць у цемры свядомасцi памочнiка капiтана.

1
{"b":"76187","o":1}