* Добры вечар (ням.).
Ёзеф выцер пот з iлба рукой, не здымаючы пальчаткi, якая зрабiлася адразу вiльготная. "Так нельга, - падумаў ён. - Нельга нервавацца, мне, пэўна, здаўся гэты крык". Ён сабраўся быў ужо сесцi i дапiць каву, як раптам iзноў пачуў гэты крык. Дзiўна, але ў кавярнi нiхто не звярнуў на крык нiякай увагi. "Колькi пройдзе часу, перш чым яна адчынiць акно, - разважаў ён. Тады яны пачуюць". Ён адышоў ад столiка i ўжо на вулiцы выразна пачуў крыкi, аднак мiма з гудзеннем праносiлiся таксi, некалькi насiльшычыкаў, хiстаючыся, цягнулi з гатэля багаж па склiзкiм тратуары, нiхто не спынiўся, нiхто нiчога не пачуў.
Раптам пачуўся металiчны звон, нешта ўпала на тратуар. Ёзеф паглядзеў унiз. Гэта была медная манета. "Цiкава, - падумаў ён. - Добрая прыкмета". Аднак калi ён нахiлiўся над манетай, дык убачыў, што ўздоўж усёй дарогi ад кавярнi, на некаторай адлегласцi адна ад адной, пасярод тратуара былi параскiданы медныя i срэбныя манеты. Сунуўшы руку ў кiшэню штаноў, ён не знайшоў там нiчога, акрамя дзiрачкi. "Божухна, няўжо гэта я губляў iх ад самай кватэры?" - падумаў ён. I ўявiў сабе, што стаiць у канцы дакладна акрэсленага шляху, якi вёў ад адной плiты тратуара да другой, потым ад адной прыступкi лесвiцы да другой, напрамкi да дзвярэй кабiнета гера Кольбера. Хутка крочачы назад па тратуары, ён падбiраў манеты i запiхваў iх у кiшэню палiто, але не паспеў ён дайсцi да кавярнi, як высока над яго галавой разбiлася шкло i жаночы голас закрычаў: "Zu Нilfе! Zu Нilfе!"* З кавярнi выбег афiцыянт, якi пачаў углядацца ўверх, таксiст нацiснуў на тормаз i спынiў машыну каля краю тратуара, двое мужчын, якiя гулялi ў шахматы, усхапiлiся з месца i выбеглi на дарогу. Раней Ёзефу Грунлiху здавалася, што наўкол вельмi цiха ад снегападу, але толькi цяпер зразумеў, што такое сапраўдная цiшыня: таксi спынiлiся, у кавярнi змоўклi размовы, а жанчына працягвала крычаць: "Zu Нilfе! Zu Нilfе!". Нехта сказаў: "Diе Роlizеi"**, па вулiцы беглi двое палiцэйскiх, кабуры ў iх гучна ляпалi па баках. Потым iзноў усё зрабiлася як звычайна, толькi кучка разявак скупiлася ля ўвахода ў будынак. Два шахматысты вярнулiся да сваёй гульнi, таксiст уключыў быў стартэр, але холад ужо паспеў скаваць рухавiк, i ён вылез з машыны пакруцiць ручку. Ёзеф Грунлiх няспешна пайшоў да вакзала, а газетчык пачаў збiраць манеты, пакiнутыя Ёзефам на тратуары. "Вядома, мне нельга чакаць цягнiка на Пасаў, - думаў Ёзеф. - Але не варта i iсцi на рызыку: раптам затрымаюць за безбiлетны праезд, - прыйшло яму ў галаву. - А грошай на другi бiлет у мяне няма, нават дробязь я згубiў. Ёзеф, Ёзеф, - супакойваў ён сябе, - не стварай залiшнiх цяжкасцей. Табе трэба здабыць грошы, ты ж не збiраешся здавацца: Ёзеф Грунлiх за пяць гадоў яшчэ нi разу не трапiў за краты. Ты забiў чалавека. Вядома, ты майстра ў сваёй справе, хiба табе не па сiле здзейснiць тое, што не цяжка дробнаму зладзюжку, - сцягнуць дамскую сумачку".
* На дапамогу! На дапамогу! (ням.)
** Палiцыя (ням.).
Падымаючыся па прыступках вакзала, ён насцярожана аглядваўся. Рызыкаваць было нельга. Калi яго возьмуць, дадуць пажыццёвае. Гэта табе не тыдзень у турме. Трэба выбiраць асцярожна. У люднай зале некалькi сумачак самi прасiлiся яму ў рукi, - але гаспадынi сумачак выглядалi цi занадта беднымi, цi вельмi ўжо нагадвалi шлюх. У першых будзе ўсяго некалькi шылiнгаў у танным кашальку, у другiх жа хутчэй за ўсё не знойдзецца нават дробязi, а толькi пухоўка, губная памада, люстэрка i, магчыма, прэзерватывы.
Нарэшце ён напаткаў тое, што трэба - на такую ўдачу ён нават i не разлiчваў. Чужаземка, пэўна, ангелька, з кароткiмi непакрытымi валасамi i чырвонымi вачыма, дужалася з дзвярыма тэлефоннай будкi. Яна ўчапiлася за ручку абедзвюма рукамi, i яе сумачка звалiлася на падлогу. "Яна п'яная, падумаў ён, - а калi ўжо гэта iншаземка - у сумачцы ў яе плойма грошай". Астатняе ўжо было Ёзефу Грунлiху дзiцячая гульня.
Дзверы нарэшце адчынiлiся, i перад Мейбл Уорэн паўстаў той чорны зiхатлiвы апарат, якi вось ужо дзесяць гадоў паглынаў яе лепшыя часiны i лепшыя думкi. Мейбл нахiлiлася па сумачку, але яе нiдзе не было. "Дзiўна, падумала яна, - я ўпэўнена... цi я яе ў вагоне пакiнула?" У цягнiку яна наладзiла развiтальны абед у гонар Джанет Пардаў, яна там выпiла келiх шэры, больш за паўбутэлькi рэйнвейну i два лiкёры з каньяком. З гэтага яна крышку ачмурэла. Джанет заплацiла за абед, а яна вярнула грошы Джанет i рэшту пакiнула сабе. У кiшэнi яе цвiдавага жакета i цяпер было фунты два аўстрыйскай дробязi, але ў сумачцы яшчэ заставалася каля васьмiдзесяцi марак.
З вялiкай цяжкасцю - у яе заплятаўся язык - ёй удалося прымусiць тэлефанiстку мiжгародняй станцыi зразумець, якi нумар ёй патрэбен у Кёльне. Чакаючы размовы, яна злёгку пагойдвалася сваiм мажным целам на маленькiм жалезным сядзеннi i не зводзiла вачэй з бар'ера. Усё меней i меней пасажыраў заставалася на платформе, але доктара Цынера нiдзе не было вiдно. Аднак калi за дваццаць хвiлiн да Вены яна зазiрнула ў яго купэ, - на iм былi ўжо брыль i плашч, i ён сказаў ёй: "Так, я выходжу". Яна тады яму не паверыла, i калi цягнiк спынiўся, пачакала, пакуль ён выйдзе з купэ, бачыла, як ён мацае кiшэнi, шукаючы бiлет. Яна б не выпусцiла яго з вачэй, калi б не гэтая патрэба патэлефанаваць у рэдакцыю. Калi ён сказаў ёй няпраўду, то яна паедзе з iм у Белград i ў яе болей не будзе магчымасцi патэлефанаваць сёння ўвечары. "Няўжо-такi я пакiнула сумку ў вагоне?" - здзiўлена падумала яна, i тут зазванiў тэлефон.
Мейбл Уорэн глянула на свой гадзiннiк. "У мяне ёсць яшчэ дзесяць хвiлiн. Калi ён не з'явiцца праз пяць, я вярнуся ў цягнiк. Яму не ўдасца мяне ашукаць".
- Алё! Гэта лонданскi "Кларыён"? Эдвардс? Так. Запiсвай. Не, сябра, гэта не рэпартаж пра Сейвары. Той я перадам праз хвiлiну. Гэта галоўны матэрыял на першую паласу, але табе давядзецца прытрымаць яго на паўгадзiнкi. Калi я болей не пазваню - перадавай. Як паведамiлi нашы вячэрнiя газеты, узброенае паўстанне камунiстаў у Белградзе ў сераду ноччу было задушана, маюцца чалавечыя ахвяры. Яго рыхтаваў вядомы бунтаўшчык доктар Рычард Цынер, якi збег у час судовага працэсу над Камнецам. Не, Камнец. К - Кайзер, А - афера, М - мул, Н - неданосак, не, гэта не тое. Ну, але ўсё адно, лiтара тая самая. Е - еўнух, Ц - цыган. Запiсаў? Суд над Камнецам. Запiшы памочнiку рэдактара: прагледзець газетныя выразкi тысяча дзевяцьсот дваццаць сёмага года. Лiчылася, што доктар Цынер забiты ўрадавымi агентамi, але ён, нягледзячы на ордэр на арышт, знiк. У iнтэрв'ю, дадзеным выключна нашаму карэспандэнту, ён паведамiў пра сваё жыццё ў якасцi школьнага настаўнiка ў Грэйт Берчынгтан-он-Сi. Рэдактару аддзела навiн: не магу яго прымусiць расказаць пра гэта. Атрымайце сакрэтную iнфармацыю ад дырэктара школы. Яго прозвiшча - Джон. Паўстанне ў Белградзе пачалося не ў запланаваны тэрмiн, яго меркавалася пачаць у ноч на суботу, да гэтага часу доктар Цынер, якi выехаў з Ангельшчыны ў сераду вечарам, прыбыў бы ў Белград i ўзяў бы на сябе кiраўнiцтва паўстаннем. Доктар Цынер даведаўся пра паўстанне, пра яго разгром, калi цягнiк прыбыў у Вюрцбург. Ён тут жа вырашыў выйсцi ў Вене. Цынер быў у адчаi i ўвесь час ледзь чутна паўтараў, звяртаючыся да нашага карэспандэнта: "Чаму яны не пачакалi?" Ён перакананы быў бы ён у Белградзе, увесь рабочы клас горада падтрымаў бы паўстанне. На куртатай ангельскай мове ён расказаў нашаму карэспандэнту надзвычайную гiсторыю сваiх уцёкаў з Белграда ў тысяча дзевяцьсот дваццаць сёмым годзе i паведамiў пра планы, якiя так нечакана не здзейснiлiся. Запiсаў? А зараз слухай уважлiва. Калi не атрымаеш астатнюю частку iнфармацыi праз паўгадзiны, выкраслi ўсё пасля слоў "прыбыў у Вюрцбург" i працягвай наступным чынам: ...i пасля доўгiх i пакутлiвых ваганняў вырашыў усё-такi ехаць у Белград. Ён быў у адчаi i ўвесь час цiха паўтараў: "Цудоўныя, смелыя хлопцы! Як я магу кiнуць iх у бядзе!" Крыху ачуняўшы, Цынер заявiў нашаму спецыяльнаму карэспандэнту: ён вырашыў з'явiцца перад судом разам з тымi, хто застаўся жывы, тым самым пацвердзiць сваю рэпутацыю Дон-Кiхота яшчэ пад час суду над Камнецам. Яго папулярнасць сярод рабочага класа цяпер нi для кога не сакрэт, i яго рашэнне можа нарабiць ураду шмат клопату.
