Bayaqkı görüş gözləri önündən getmirdi. Son dəbə uyğun geyinmiş boylu-buxunlu, yaraşıqlı Abbasın yanında necə acınacaqlı göründüyünü təsəvvür edəndə xəcalət çəkdi. Birdən daxilindən qalxan bir hiss üsyan etdi: «Niyə xəcalət çəkirsən? Sənin kimi qızları gözü yolda qoyan oğlanlar xəcalət çəksinlər. O oğlanlar ki, valideynlərinə sahib çıxmırlar, o oğlanlar ki, sevgilərinə sadiq qalmırlar… Sən başını uca tut, Ayişə. Qardaşlarının əvəzinə ata-anana oğulluq edirsən».
Ayişə qapqara qaralmış əllərinə indi qürurla baxdı. «Bu, zəhmətdən qaralmış əllərdir. Yoxsa Abbasın ağappaq, yupyumşaq əlləri kimi? Doğru deyiblər ki, ağ gün ağardar, qara gün qaraldar. Mənim kimi qızların qara gündən qaralmağının, evdə qalıb qarımağının nə əhəmiyyəti var ki… Təki onlar ağca xanımlarla ağ gün görsünlər». Acı-acı güldü.
Ayağa qalxıb güzgünün qabağında fırlandı. Diqqətlə özünə baxdı. Paltar əynində torba kimi qalırdı. Arıqlayıb dümdüz olmuş sinəsinə baxıb hirsləndi. Təzəlikcə görüşdüyü sinif yoldaşı Mirvari yadına düşdü. Məktəbdə ən cılız, ən çirkin qız idi. Onuncunu qurtaran kimi qonşu rayona ərə getmişdi. O vaxtdan onu görməmişdi. Bir həftə əvvəl kənddə rastlaşanda Ayişə heyrətdən yerindəcə donub qalmışdı. Əvvəlki Mirvaridən əsər-əlamət qalmamışdı. O, ətə-qana dolmuş, gözəlləşmişdi. Analıq səadəti, ailə xoşbəxtliyi üz-gözündən oxunurdu.
– Ölmüş, ərə getmək sənə nə yaman düşüb? – deyə Ayişə özünü saxlaya bilməmişdi.
– Eh, Ayişə, Allah insaf versin cavanlara, hamısı kənddənkəsəkdən qaçaq düşüb… Öz evi, ailəsi olmaq ayrı şeydi. Allah qismətini yetirsin! – demişdi Mirvari.
Güzgünün qabağından çəkilib yatağına uzandı. Nə edəcək, necə yaşayacaq, kim üçün yaşayacaq bundan sonra? Bu da sevgisinin ona gətirdiyi yolun sonu…
Birdən ata-anası gəlib gözləri önündə canlandı. Sualından utandı. «Bəs bunlar? Mən ailə qursaydım, bu zavallılara kim baxacaqdı?» Qocalıb əldən düşmüş bu iki əziz adamını bir gün itirə biləcəyini fikirləşib dəhşətə gəldi, dörd divar arasında tək-tənha qalacağından qorxdu. İnnən belə qardaşlarından nə Məmmədşah, nə də Əlişah şəhərdən kəndə qayıtmayacaq. O, bu evdə yalquzaq kimi ömür sürməyə məhkum olacaq…
Ayişənin havası çatmadı. Pəncərəni taybatay açıb qabağında dayandı. Amma bu halı keçmədi. Ona nə olmuşdu? Bəlkə olan-qalan qətiyyətini Abbas əlindən almışdı? Bəlkə bu, ilk məhəbbətin əzabı idi? Yox, məhəbbətdən, sevgidən ona acı nisgildən başqa bir xatirə qalmamışdı. Ürəyini darıxdıran, onun bütün olan-qalan səbrini əlindən alan başqa şey idi. Sevillə Dilbəri xatırladı. Sevil yaşıdı idi, Dilbər isə onlardan iki yaş böyük idi. Onlar da Ayişə kimi ailə qura bilməmişdilər. Təkcə onlar deyildi. Kənddə yaşı otuzu ötmüş yeddi subay qız vardı. Həmin qızları bircə-bircə gözləri önündə canlandırdı. O qızların xoşbəxt olmamaları, ailə qura bilməmələri fikri ona rahatlıq gətirmədi. Nədənsə təsəlli tapdığı vaxtlar arxada qaldı. İndi o, ayrı adam idi. Ümidsiz, mənasız, sevgisiz ömür sürən bir zavallı idi. Artıq o, aldadılmış, heysiyyəti tapdanmış, tənhalığa məhkum edilmiş, qarımış bir qızdı. Pərinin taleyini yaşayanlardandı.
«Kənddə yeddi Pəri var», – deyə Ayişə fikirləşdi və bu fikirdən dəhşətə gəlib, yenidən güzgünün önünə keçdi. Diqqətlə tamaşa edəndə ona elə gəldi ki, güzgüdən baxan Pəridi, dünyada ən çox qorxduğu, xatirəsindən belə çəkindiyi, ehtiyat etdiyi Pəri. Uşaqlıqdan Pəri onun yaddaşında təklik, soyuqluq, yalqızlıq rəmzi kimi qalmışdı. Onun üz-gözündən, görkəmindən, hətta səsindən soyuqluq yağırdı. İndi Pərinin halına daha çox acıdı. Onun təkliyinə səbəb olanları qınadı ürəyində. Özünə acığı tutdu: «O yazığa niyə nifrət edirdim? Onu duymaq üçün onun halına düşməkmi lazım idi?»
Ayişə özünü qocalmış, əldən-ayaqdan düşmüş vəziyyətdə təsəvvüründə canlandırdı. Bu halda özünü Pəridən başqa heç kəsə oxşada bilmədi. Alnında dərin qırışlar, üzündə yad bir ifadə olan qoca Ayişə Pərinin soyuq baxışları ilə güzgüdən ona baxırdı. O, Abbasın böyürtkənlikdə Ayişəni öpdüyü gün onlara baxdığı kimi baxırdı güzgüdən. Pəri kimi kirpiklərini qırpmadan, biganəlik və təəssüf qarışmış qəribə bir ifadə ilə baxırdı. Bu baxış Ayişənin bədəninə üşütmə saldı. O, var gücü ilə güzgüyə yumruq ilişdirdi.
Anası qonşu otaqdan səsə gələndə Ayişənin çilik-çilik olmuş güzgünün qabağında oturub, əlindən döşəməyə axan qana fikir vermədən harasa, naməlum bir nöqtəyə baxdığını gördü… «Tərəkəmə»nin oynaq sədaları gecənin səssizliyində daha aydın eşidilirdi.
…Səhərisi Ayişə həyətlərindən topladığı güllərlə qəbiristanlığa – Pərinin məzarını ziyarətə getdi. Orada kiminsə olduğu uzaqdan gözünə dəydi. Yaxınlaşanda Abbasın vaxtilə səbəbini bilmədən nifrət etdikləri Pərinin məzar daşını sildiyini gördü… Bu ziyarət səbəbsiz nifrətin bağışlanması üçün idimi, yoxsa birinin məhkum etdiyi, o birinin məhkum olunduğu bir həyat tarixçəsinin acı bir sonluğunun qaçılmaz nəticəsinə baxmaq istəyi idimi? Kim bilir…
OĞURLUQ
Yasəmənin bihuşedici ətri dörd tərəfi bürümüşdü. Yaz axşamının könül oxşayan, ürəyin ən incə tellərini titrədən sərin mehi yasəmən ağacının budaqlarını yelləndirir, onun yarpaqlarına, çiçək qomlarına sığal çəkir, ətrini ətrafa yayırdı.
Mehriban yasəmən ağacının bu qədər çiçək açdığını görməmişdi. Bəlkə də neçə il idi ki, Fatma xalanın yasəmənlərini görmürdü deyə ona belə gəlirdi. O, bu güllərin həsrətini çox çəkmişdi… Evlərinə gələn kimi tez Fatma xalanın evinin qarşısına, yasəmən ağacının kölgəsinə gəlmişdi.
Çiçək salxımlarının sayı-hesabı yox idi. Onlar o qədər gözəl, o qədər təravətli idilər ki, Mehriban gözlərini çiçəklərdən ayıra bilmirdi. Yasəmənləri qoxlamaqdan doymurdu. Son illər yaz gəlib yasəmənlər açanda o, Bakıda yolunu tez-tez bazardan salar, böyük bir yasəmən dəstəsi alıb evə gətirərdi. Lakin onların ətri rayondakına bənzəmirdi. Özünə söz vermişdi ki, bu il yasəmən çiçəkləyəndə mütləq rayona gedəcək, doyunca onları qoxlayacaq…
O, gözünü açandan qonşuları Fatma xalanın həyətindəki yasəmən ağacını belə görmüşdü: eyni hündürlükdə, eyni yaraşıqda. Səliqə ilə rənglənmiş hündür taxta hasarın arxasından görünən üstü çiçək salxımları ilə dolu yasəmən ağacı həmişə hər kəsin diqqətini cəlb edərdi. Çəpərdən küçəyə sallanan bu salxımlar ötüb-keçənləri öz gözəlliyi ilə heyran edərdi. Mehriban heç yerdə, heç zaman belə iri ləçəkləri olan yasəmən çiçəkləri görməmişdi.
Fatma xalanın bağı əsl möcüzə idi. Bu qadının çiçəklərə olan sevgisi heç nə ilə müqayisə oluna bilməzdi. Əri çoxdan vəfat etmiş, övladı olmamış Fatma xala hər çiçəklə, hər yarpaqla uşaq kimi danışar, onlara nəvaziş göstərər, qulluq edərdi. İl on iki ay əlindən bel, dırmıq düşməzdi. Bu bağda Mehribanın tanıdığı, eləcə də ömründə ilk dəfə gördüyü o qədər gül bitirdi ki, onlara heyran olmamaq mümkün deyildi.
Gözəllik aşiqi olan Fatma xala simicliyi ilə də ad-san qazanmışdı. O, heç vaxt heç kəsə çiçək toxumu, gül şitili verməzdi. Yazda budayıb atdığı gül budaqlarını belə kimsəyə qıymazdı, «Gül vermək mənə düşmür», – deyərdi. Əslində isə düşüb-düşməməyin onun üçün elə bir əhəmiyyəti yox idi. O, güllərini başqalarına qısqanırdı. Əlləri ilə yaratdığı bu qeyri-adi gözəlliyin başqa yerdə təkrar olunmasını istəmirdi. Gül-çiçəyin bol vaxtında belə bircə çiçəyi kimsəyə pulsuz verməzdi. Səhərlər adəti üzrə dərdiyi gül-çiçəkləri səliqə ilə böyük zənbilə yığıb bazara satmağa aparardı. Bazarda onun gülü necə ustalıqla satdığını görəndə Mehriban düşünərdi:
«Görəsən, bu qədər pul onun nəyinə gərəkdir?»
Mehriban məktəbə gedəndə də, məktəbdən qayıdanda da adəti üzrə Fatma xalanın həyəti qarşısında ayaq saxlayıb, çəpərin arxasından buradakı gözəllikləri seyr edərdi. Hər dəfə də bağın tuşuna çatanda məktəbdə onunla paralel sinifdə oxuyan qonşuları İlhamı öz qapılarının ağzındakı skamyada oturmuş görərdi. Bəstəboy, qaraşın olduğuna görə hamı onu Kişmiş çağırardı. Qış-yay Kişmişi burda görməyə adət edən Mehriban təsadüfən onu skamyalarında görməyəndə təəccüblənərdi. Sanki Fatma xalanın bağının çiçəklərinin keşiyini çəkirdi Kişmiş. O, özünü elə aparırdı ki, guya Mehriban onu qətiyyən maraqlandırmır. Qız küçədə görünən kimi, özünü görməzliyə vuraraq ya mahnı zümzümə edər, ya da fit çalardı. Lakin Kişmişlə üzbəüz evdə yaşayan Sara Mehribana xəbər vermişdi ki, o, küçəyə Mehribana görə çıxır. Uzaqdan onu görən kimi tez küçəyə qaçır, amma özünü elə göstərir ki, elə bil çoxdan orada oturub.
