Маруся зiрнула на Анатоля, i той адмоўна закiваў галавою.

Галя ўбачыла гэта i засмяялася:

- Ён жа з сузор'я Панны! А ўсе Панны - сарамлiвыя i нiколi ў каханнi не прызнаюцца, хаваюць свае пачуццi. Маёй сяброўцы муж сказаў "кахаю" толькi на трэцiм годзе сямейнага жыцця!

- Не спадзявайся на гэта, - уздыхнула Маруся. - Калi чалавек маўчыць, значыць, яму ёсць чаго маўчаць. "Не бойся крыклiвага, а бойся маўклiвага", недарэмна так кажуць у народзе.

Маруся падышла да акна, адхiлiла фiранкi. Вечар апускаўся на горад. Сонца садзiлася ў хмары, вялiкiя, чырвона-барвовыя. Мацнеў вецер, тужлiва хiсталiся верхавiны дрэў...

Галя прытулiлася да Анатоля, але той адхiлiўся ад яе, шыкнуў, маўляў, не час для абдымкаў. "Калi ты хмуры мiзантроп альбо эгаiстычны бурчун, - падумала Маруся, - шлюб не выправiць цябе. Шлюб нiкога не зменьвае - ён толькi зрывае маскi..."

- Якi ў цябе сакрэт? - раззлавана глядзеў на Наташу Мiкола. - Навошта тэлефанавала? Прыпёрся, як дурань, у твой iнтэрнат, цяпер на мяне ўсе тут пяляцца!

- А ты не звяртай нi на каго ўвагi! - засмяялася Наташа i ўсунула яму ў рукi выварку з бялiзнай. - Нясi на кухню!

- Я табе не грузчык!

- Тады сакрэту не скажу! - загадкава ўсмiхнулася яна.

Мiкола паслухаўся. Калi вярнуўся з кухнi ў яе пакойчык, Наташа рыхтавала на стол. Побач, на ложку, сядзелi з цiкаўнымi тварамi яе сяброўкi.

- Агледзiны ўстроiла? - буркнуў Мiкола, але за стол сеў.

Сяброўкi прымасцiлiся ля яго. Ён падмiргнуў iм, калупнуў вiдэльцам сардэльку, адкусiў, пачаў умiнаць рыс з чырвонай падлiвай.

Наташа перамiгнулася з дзяўчатамi i пачала:

- Мiколачка, пайшлi з намi ў Дом мэблi! Трэба нешта купiць, а мы саромеемся. Мужчыне спрытней! На грошы i пайшлi!

- Вы што, прэзерватывы там купляць будзеце? - незадаволена падняўся з-за стала Мiкола. - Што там, у мэблевым, можа быць такое, чаго можна саромецца?

Дзяўчаты захiхiкалi i пацягнулi Мiколу на вулiцу.

...У салоне дзiцячай мэблi Наташа пашапталася з прадаўшчыцай, павiляла з таемнай усмешкай ля Мiколы i загадала яму iсцi ў касу выбiць чэк. Калi ён падышоў з чэкам да прадаўшчыцы, тая ветлiва падкацiла да яго дзiцячую каляску. Мiкола раздражнёна ўздыхнуў, моўчкi выкацiў каляску з салона i на вулiцы развiтаўся з дзяўчатамi, сказаўшы iм, што ў гэтым жарце няма нiчога смешнага.

Ля свайго iнтэрната сутыкнуўся з Аленкай.

- Заявiлася! - буркнуў сабе пад нос.

- Мiколачка, мне трэба табе сказаць нешта сур'ёзнае, - пачырванеўшы, мовiла Аленка.

- Што, табе таксама каляску купiць? - са злосцю кiнуў Мiкола.

- Мiколачка! - заззяла Аленка. - Як ты здагадаўся? Я такая шчаслiвая! Яна кiнулася яму на шыю. - Мне доктар сказаў, што нельга рабiць першы аборт, i вось ты не супраць нашага дзiцяцi... Дзякую! Я так кахаю цябе!

- Якiя кнiжныя словы! - узяўся за ручку дзвярэй Мiкола. - Яны не адгукаюцца ў маёй душы. Ну што мне рабiць, Аленка, каб пакахаць цябе, што?

- Давай пажэнiмся, а тады прывыкнеш, - папрасiла Аленка i дакранулася да ягонай рукi. - Можа, i каханне прыйдзе. Кажуць, калi ў сексе абаiм добра, то i ўсё будзе добра.

- А душа, Аленка? - узмалiўся Мiкола. -Зачараванне сексам пройдзе, а што рабiць душы потым, калi мы духоўна чужыя?..

- Навошта ж тады ты прыняў маё каханне?

- Я прыняў тваё цела, каб не загубiць адмовай у каханнi тваю душу.

- Ты ўжо яе загубiў! - заплакала Аленка.

- Мне трэба было цябе адхiлiць, так? - абняў ён дзяўчыну. - Каб адхiлiў, ты ўсё роўна пакутавала б. А цяпер хоць добры ўспамiн застанецца пра каханне. Не трэба табе цяпер дзiця, Аленка! - папрасiў Мiкола. - Удасканальвайся, рабi кар'еру. З тваiмi знешнiмi дадзенымi ты можаш дасягнуць многага, трэба толькi стаць трошкi камунiкабельнай, дзелавiтаю, смелаю. Ты - меланхолiк, саромеешся ў кампанii. А ведаеш, трэба проста ў кампанii звярнуць на сябе ўвагу, стаць у цэнтры ўвагi, паглядзiш, тады ўсё будзе добра i ўсё ў цябе атрымаецца. Ты наiўная, добрая, у цябе ёсць будучыня - ты станеш зоркаю. Паслухайся мяне, калi ласка!..

Мiкола закусiў вусны i моцна прыцiснуў дзяўчыну да сябе. Яна вырвалася i пабегла да аўтобуснага прыпынку.

- Ну, што ты стаiш самотная? - усмiхнулася чараўнiца Iлона. - Я твайго бацьку не адбiвала, сам прыйшоў да такога рашэння. Я марожанае заказала, зараз прынясуць, i "Фанты", любiш?

Iрэна згодна кiўнула i прысела за столiк.

- Я ведаю, што ён кахаў цябе, але пакiнуў, - з болем выгаварыла Iрэна.

- Пакiдаюць розных, а вяртаюцца да самых каханых, - удумлiва мовiла Iлона.

- Вiдаць, добрая была, што ад цябе пайшоў муж твой? - засмяялася Iрэна. Альбо выгнала?

- Настае дзень, калi быццам прачынаешся ад доўгага сну, - сур'ёзна мовiла Iлона, - i разумееш, што ляжыць ля цябе зусiм чужы чалавек. I робiцца страшна, што вось з гэтым чужым табе прыйдзецца жыць да старасцi...

- Iшла за роднага, а аказаўся чужым? - ухмыльнулася Iрэна.

- За незнаёмца iшла, - уздыхнула Iлона, - зусiм мала ведала яго, амаль дзве ночы.

- А бацьку майго ты за колькi начэй закахала ў сябе?

- Начэй у нас не было, - усмiхнулася Iлона. - Мы даўно ведалi адно аднаго, часта размаўлялi, на турзлётах былi - твая ж мацi грэбавала турзлётамi, паходамi, а дарэмна! А чалавек раскрываецца менавiта ў паходах, у сумесных вылазках на прыроду, а не ў сексе i не ў экскурсiях у суседнi кiнатэатр. Калi хочаш больш даведацца пра чалавека, зразумець, падыходзiць ён табе цi не, больш размаўляй з iм.

Iрэна ўздыхнула i даверлiва паспавядалася:

- Я таксама размаўляла i ў паходы хадзiла са сваiм сябрам. Заўважала, што ён жорсткi з бадзячымi катамi, сабакамi i ўсё хвалiцца, што ягоная аўчарка лепшая. Калi iшла цяжарная жанчына, ён крывiўся, што яму не падабаецца такая постаць, i казаў, што калi я буду цяжарная, то буду выглядаць лепш. Ён быў эстэт, любiў толькi прыгожае, i я разумела, што ён здрадзiць мне ў любую хвiлiну. Ён нерваваўся, калi я выпацкала ягоны iмпартны спартовы касцюм, i я зразумела, што ён сквапны i жорсткi. Але ў той час ужо прывыкла да яго i не магла пакiнуць яго першая. Да ўсяго ж ён мне падабаўся ў сексе. Калi б у мяне хапiла смеласцi ў той час парваць з iм, не было б той ганьбы, якую ён зрабiў мне. Яго звалi Янка. Я ненавiджу яго цяпер i сябе за сваё маладушша...

Iлона дакранулася да рукi Iрэны.

- Не крыўдуй на мяне, калi ласка, - цiха сказала яна. - Мяне таксама жыццё бiла, а цяпер я знайшла сябра, заступнiка, я знайшла роднасную душу. Калi ты выйдзеш замуж, пасталееш, то зразумееш мяне i свайго бацьку.