Uxlashdan ham koʻra tezroq ovqatlansam, derdim. Oʻn ikki yoʻlakli uyimiz uzoqdan koʻzimga kattakon boʻlka non boʻlib koʻrinardi. Xayolan ustiga ikki parrak Yusupov pamildoridan qoʻyib, tuz separdim.
Ishdan ertaroq chiqsam, trolleybusda ketib, keyin yana ikki bekat piyoda yurardim. Maktabning yonidan shoshmasdan oʻtardim, lekin panjara tugab, qabriston devori boshlanganda yugurishga tushardim – atrof vahimali, qop-qorongʻi, salgina shitirlagan tovushdan yuragim yorilay deydi. Yugurganim yaxshi.
Oyim qornimni toʻydirish uchun ishdan kelishimni albatta poylab oʻtirardilar. Ikki xonali uyda olti kishi – adam, oyim, buvim, ikki singlim va men yashardik.
Biz – bolalar buvim bilan bitta xonada, yerga koʻrpacha toʻshab uxlar edik. Buvim menga duo qilishni oʻrgatganlar. Har kuni uxlashdan oldin qiladigan duolari xotiramga qattiq oʻrnashib qolgan. Maʼnosini tushunmasdim-u, baribir qandaydir xotirjam boʻlib qolardim. Keyin esa oʻz bilganimcha, derazaga, yulduzlarga qarab duo qilardim. Xudo eng yorugʻ yulduz tomonda, u meni aniq koʻrib turibdi, menga yordam beryapti, yaqinda boy, mashhur va baxtli boʻlib ketaman, deb qattiq ishonardim…
Lekin hozircha har kuni ertalab MTRK eshigida sargʻayib, kimdir meni oʻzi bilan olib kirib ketishini poylardim. Menga hatto ichkariga kirish uchun ruxsatnoma ham berilmagan, shuning uchun doim kimningdir etagiga osilib olardim. Sabrim chidamay, ichkariga qoʻngʻiroq qilsam, «Davr»ning masʼul kotibi Dilshod aka menga bobillab berardi: «Qoʻngʻiroq qilaverma! Hammaning joniga tegib ketding! Oʻshatta kutib oʻtir!» Mayli, umri uzoq boʻlsin. Lekin shu gaplarni oʻqisin, bir paytlar meni hatto ruxsatnomagayam loyiq koʻrmagan edi. Haligacha alam qiladi. Undanam yomoni, maosh beriladigan kuni «Davr»ning hamma xodimlari yetmish ming, yuz ming soʻmlab olib, choʻntagini toʻldirib ketishar, menga esa bir yarim-ikki ming soʻm tegardi. Direktorimiz, agar iloji boʻlganida, telestudiyaning tabarruk polini oyoqosti qilganim uchun yonimdan toʻlattirarmidi, deb oʻylab qolaman.
Keyin meni FVV matbuot xizmatiga ishga chaqirishdi. Bu hayotimdagi birinchi haqiqiy omad edi. FVV binosi shaharning qoq markazida, hozirgi Senatning oʻrnida joylashgandi. Bu vazirlikka kirish ham xuddi MTRK binosiga kirishdek qiyin boʻlgan. Ochigʻi, men «Davr»dan hecham ikkilanmay, jon deb ketdim. FVVdan guvohnoma, forma berishdi, bosh mutaxassis lavozimiga tayinlashdi. Qanchalik omadim kelganini xayolga ham keltirish qiyin – men oʻsha paytda oʻzboshimchalik bilan «zachyotka»ga baho qoʻyganim uchun institutdan haydalgandim.
MTRK apparat studiyasida «Soliq xizmati» koʻrsatuvini yozib olish jarayoni.
Men oʻqimoqchi boʻlgan OʻzMU jurnalistika fakultetiga kirish qiyin, konkurs katta edi. Kirishimga koʻzim yetmadi, tinchgina Sanʼat institutining rejissorlik fakultetiga hujjat topshira qoldim. Rejam oddiy edi – bir yil oʻqib, keyin jurfakka «perevod» qilaman. Oʻqishga kirishdan koʻra koʻchirish osonroq. Rektorning menga munosabati juda yaxshi edi, ammo ikkita fandan kuzga qoldim. Bittasini-ku, kursdoshim Dilmurod bilan amalladik – baho qoʻyib berishga domlani koʻndirdik. Buyam lekin oson boʻlmadi, chunki xuddi shu odam meni deb dekan oʻrinbosari lavozimidan olib tashlangan va oddiy oʻqituvchi qilib qoʻyilgan edi. Men uning ichib yurishini rektorga chaqib berganman. Shunda ham domla menga yordam berdi. Sahna nutqi fanini esa «yopolmay» qol-dim. Oʻqituvchi opaxon dam olishga ketibdi. Shu fandan baho olmasam, oʻqishni koʻchirib boʻlmas ekan.
Somsaxonada oʻrtogʻim bilan «zachyotka»larimizga birpas qarab oʻtirdik. Men somsadan bir tishlab, daftarchaga «uch» bahoni oʻxshatib chizdim. Somsaga qoʻshib insofniyam yevorganim yoʻq, «besh» emas, «uch» qoʻydim, xolos. Keyin oʻrtogʻimga ham boplab chizib berdim. Oʻzimizcha, bu ayolning ham bolalari bordir, bizni toʻgʻri tushunsa kerak, taqdirimiz hal boʻlyapti-ku, kelganida hammasini ochiq aytib beramiz, u bizni kechiradi, debmiz. Hujjatlarni topshirdik. Buyogʻiga buyruqni kutish qoldi.
Ikkinchi sentabr kuni opaning oldiga bordik. Gapni uzoqdan boshladim: oilada yolgʻiz oʻgʻilligim, ota-onam meni odam boʻlsin deb, ToshDUga7 kirishimni bir umr orzu qilgani…
– Nima demoqchisan? – soʻradi Xatira opa.
– Biz oʻqishni koʻchirmoqchi edik. Siz dam olishga ketgan ekansiz. Shunga, nomingizdan oʻzimizga «uch» baho qoʻyib… Uzr endi, opa…
Toʻgʻrisini aytsam, Xatira opaning bunchalik jahli chiqishini kutmagandim. Xuddi men «zachyotka»ga baho emas, vasiyatnomasiga qalbaki imzo qoʻygandek, birdaniga portlab ketdi.
– Bu nimasi, Komiljon? Axir bu jinoyat-ku! Noqonuniy ish qilgansiz!
Xatira opa gapirgani sayin nima ish qilib qoʻyganimni, qalbaki «uch» arzimagan narsa emasligini tushunib yeta boshladim. U bizni rektorning yoniga sudrab bordi: «Agar bu ikkovini hoziroq institutdan haydamasangiz, men ketaman!» – deb shart qoʻydi. Qattiq turib oldi. Chunki talabaning, ustiga ustak kelajakda mafkurani belgilaydigan talabalarning yolgʻonini kechirib boʻlmaydi. Shuncha yalinsak ham, opa koʻnmadi. Ikki oyogʻini bir etikka tiqvoldi. Pul ham, tanish-bilish ham yordam bermadi.
Onamni chaqirtirib, shartta: «Oʻgʻlingiz institutdan haydaldi», – deb eʼlon qilishdi. Oʻsha yerning oʻzida hushlaridan ketib qolmasinlar ishqilib, deb qoʻrqib turdim.
Oyim bilan Kosmonavtlar xiyobonidan jimgina yurib ketyapmiz. Kayfiyat rasvo. Sekin gap boshladilar:
– Mayli, Komiljon. Bildim, sendan katta odam chiqmas ekan. Oʻzi rabochiyning bolasi rabochiy boʻlar ekan-da. Hechqisi yoʻq, hozir adangning ishxonalariga boramiz, seni oʻzlariga yordamchi qilib oladilar. Hunarli boʻlish ham yaxshi narsa. Moshina tuzatib non topasan.
Undan koʻra, tarsaki tushirganlari ming marta yaxshi edi. Onamning bor umidlari mendan, menga ishonardilar. Men boʻlsam shuni bilib turib, pand berdim.
2002-yil
Mana endi chalamulla talabani vazirlikka ishga olishyapti. Xatira opadan koʻpam xafa boʻlmadim. Bu voqeadan katta saboq oldim, qaysidir maʼnoda oʻsishimga ham shu sabab boʻldi. Eng asosiysi, yolgʻon ertami-kechmi fosh boʻlishini vaqtida tushunib yetdim. Yolgʻonni ichingda saqlab, qachondir oshkor boʻlishidan qoʻrqib yashagandan koʻra, qilmishingga yarasha oʻsha zahoti jazo olgan yaxshiroq ekan. Boshida FVV formasida, guvohnomamni koʻtarib Xatira opaning oldiga bormoqchi boʻlib yurdim. «Mana, kim boʻlganimni bir koʻrib qoʻying…», – degim kelardi. Vaqt oʻtib, mening kelajagimga aynan Xatira opa turtki berganini tan oldim. U ustozning oldiga anchadan keyin bordim. Nimalarga erishganimni gapirib berdim. Lekin suhbatimiz umuman boshqa ohangda boʻldi.
U vaqtda esa mendan baxtli odam yoʻq edi. Hamma orzularim ushala boshlagan, oldinda meni omadli parvoz kutayotgandek edi.
Bu shiddatli parvoz toʻqqiz yil davom etdi. Shuncha yil har bitta ikir-chikirga eʼtibor beradigan, talabchan perfeksionistning qoʻl ostida jonimni berib, bayram, dam olish nimaligini bilmay ishladim. Yo hammasini qoyil qilib qoʻyasan, yoki umuman keraging yoʻq. Oʻshanda bir narsani sezganman – oʻzimga dushman orttirishga usta ekanman. Bu «fazilatim»dan umr boʻyi qutulolmadim.
FVV matbuot xizmatida. «Qamchiq» maxsus qidiruv-qutqaruv boshqarmasi faoliyati haqida reportaj tasvirga olinyapti.
Bir yil ichida FVVning axborot tizimini yaxshigina oʻzlashtirib oldim. Mendan doim yangi gʻoyalar qaynab chiqar va ular Parpiyevga maʼqul kelardi. Muhimi, men bu gʻoyalarni roʻyobga chiqara olardim. Lekin kimdir ishimga aralashsa chidolmasdim, vazir oʻrinbosarlari bilan tengma-teng gaplashar edim. Bir yilda ishini qoyil qilib bajaradigan mutaxassis deb hisoblay boshladim oʻzimni. Qizigʻi, mening hech kim bilan ishim boʻlmasa ham, atrofdagilar nimagadir nuqul mening ishimga aralashar edi. Bu xuddi osh pishirish uchun oshpaz chaqirib qoʻyib, keyin uning tepasida turib, «guruchini kam sopsan, yogʻni koʻp quyvoribsan», degandek gap. Indamay, oʻziga qoʻyib ber, oldin oshni damlasin, oʻxshata olmasa, ana undan keyin tanqid qil! Yoʻq, men bir ish qilsam, hamma burnini suqishi shart! Bunga chidolmasdim, shuning uchun Komil Allamjonovni betgachopar, oʻjar deb bilishardi. Bir ahmoq yoki tantiq boʻlsam ham mayli ekan, ammo men ishimni qoyillatib bajarardim! Hamma mening «surbetligim» sababini qidira boshladi.
