Карабах, издавна включавший в себя и низменную, и верхнюю части, сложился как единый регион с неразрывными экономическими, социальными, административно-политическими связями и исконно был органически связан со всем остальным Азербайджаном. Трудящееся крестьянство НК, составляющее основную массу населения области, получало благоприятные возможности разрешения земельного вопроса, поскольку Азербайджан, в отличие от Армении, располагал значительными плодородными земельными площадями. Отметим, что благодаря наличию крупнейшего индустриального центра Баку, немало выходцев из Нагорного Карабаха трудились на нефтяных промыслах и в строительстве. Тем временем, на протяжение всех десятилетий всякий раз, когда в политической жизни страны начинались перемены (1945-1977г.), армяне направляли в Москву петиции, требуя воссоединить Нагорный Карабах с Советской Арменией.
Новым поворотом в истории Нагорного Карабаха становится 1988 год после распада Союза, когда оба новообразованных государства оказались вовлеченными в кровавый вооруженный конфликт с самого момента обретения независимости. Военные действия, унесшие десятки тысяч жизней мирного населения привели к появлению более 800 тыс. беженцев и вынужденных переселенцев – азербайджанцев в своей стране.
В 1992-1994 гг. для азербайджанских властей стала очевидной невозможность военного решения карабахской проблемы, в следствии чего главный упор был сделан на дипломатию. В Баку всерьез рассчитывали на США и Европейский союз по делу возврата Карабаха в рамках формулы «нефть в обмен на Карабах». Но в дальнейшем стало очевидно, что подобные дипломатические маневры оказались безрезультатными, а это в свою очередь, привело к разочарованию в политике США, ЕС в азербайджанском обществе. Тем временем, все попытки выработать взаимоприемлемое мирное решение в ходе переговоров под эгидой Минской группы ОБСЕ также заканчиваются безрезультатно. Азербайджанская власть вынуждена вписать карабахскую проблему в «новую главу» политической жизни страны; возврат «оккупированных территорий» превращается в главную национальную идею, призванную объединить общество. Цель данной политики состоит в том, чтобы заставить армянскую сторону капитулировать путем постоянного давления по всем возможным направлениям. В настоящее время отказ от этой идеи для Баку практически невозможен.
Следует отметить, что по сей день не достигнуто решение конфликта, несмотря на многочисленные усилия, как сторон конфликтующих, так и многочисленных международных посредников. Наименование «Четырехдневная война» 2-5 апреля 2016 г. в зоне карабахского конфликта получило широкое распространение, хотя и не отражает всю суть происходящих событий. Война фактически возобновилась уже много лет назад, продолжилась она и после заключения договоренности о прекращении военных действий. События 2-5 апреля 2016 г. были лишь эпизодом этой многолетней войны, но во многом определяющим будущие перспективы развития карабахского конфликта.
Сегодняшний Азербайджан уже не исключает военное решение карабахской проблемы, о чем свидетельствуют масштабные закупки современного вооружения. Страна также повышает уровень напряженности на линии фронта, демонстрирую военное превосходство над армянской армией. Правительство также ведет активную дипломатическую работу по ослаблению позиций Армении на международной арене. Можно сказать, что Баку удалось использовать в своих целях сотрудничество с Россией в военно-технической области: поставки российского вооружения азербайджанской армии превратились в одну из наиболее болезненных проблем в российско-армянских отношениях. Нашим государством были подписаны соглашения о сотрудничестве в военной области и поставке соответствующих видов российского вооружения.
Под влиянием коммерческой привлекательности сделок с Азербайджаном как для российский, так и для производителей вооружения из других стран, Азербайджан по ряду видов вооружения (танки, артиллерия, тяжелые огнеметные системы, разведывательные и ударные беспилотники и др.), во многом превосходит Армению. Наращивание потенциала азербайджанской армии сопровождается постоянным ростом военной напряженности в зоне конфликта.
Список литературы
1.Алиев И. Г. Нагорный Карабах: история, факты, события. - Баку, 1989.
2.Балаев А. Карабах от периода независимости АДР к советской автономии // Международный Азербайджанский журнал «Irs» - Москва, 2005. - № 2-3 (14-15).
3.Конфликт в Нагорном Карабахе: Сборник статей. - Баку, 1990.
4.Мамедов И., Асадов С. Азербайджанцы А
Firuzə Əliyeva
Qarabağ müharibəsi və milli tarixi yaddaşımız
Tariximiz bizim üçün dərs olmalıdır.
Heydər Əliyev
Bəli, əsrlər boyu ermənilərin Azərbaycana qarşı yeritdiyi soyqırım siyasəti XXI əsrin əvvəllərində özünü büruzə verdi. Əslində biz azərbaycanlılar ermənilərin illər boyu xalqımıza qarşı törətdikləri vəhşilikləri H.Əliyevin qeyd etdiyi kimi tarix boyu unutmamalı və bizə dərs olmalıdır. Belə ki, ermənilər bildiyimiz kimi Rusiyanın Azərbaycana qarşı yeritdiyi işğalçılıq siyasəti nəticəsində Naxçıvanda və Qarabağda ən yaxşı xan-bəy torpaqlarında yerləşdirilməyə başlandılar. Qriboyedov bununla bağlı yazırdı: “Ermənilərin ilk dəfə buraxıldıqları torpaqlara əbədi sahib duracaqlarından müsəlmanlar içərisində yaranan qorxunu aradan qaldırmaq üçün mövcud ağır vəziyyətin uzun sürməyəcəyini bildirməklə onları sakitləşdirmək məqsədlərini dəfələrlə götür-qoy etmişik. Lakin Qarabağ və Naxçıvanda çar hökuməti tərəfindən elə bir siyasət yeridilirdi ki, öz başlarının hayına qalan xalq ermənilərin orada məskunlaşmasını unutmalı oldu”[44] (1,2).
Bəli, əsrin əvvəllərində öz dədə-baba torpaqlarımızda məskunlaşan, bizim ərazimizin hesabına Ermənistan respublikası adlandırılan yerləri artıq biz unutmuşuq. Bu torpaqlar yalnız kağız üzərində qalmışdır. Onlar xəritədən belə Azərbaycan torpaqlarını silmişlər. Ermənilərin əsas ideyası “Böyük Ermənistan” və ya “Dənizdən-dənizə dövlət yaratmaq” olmuş və bu yolda bütün vasitələrdən, o cümlədən kütləvi teerror, soyğunçuluq və s. kimi vəhşiliklərdən istifadə edərək, istədiklərinə nail olmuşlar. Qeyd etdiyimiz kimi əsrin əvvəllərindən Azərbaycan torpaqları işğal olunaraq ermənilərə verilmiş, müxtəlif regionlarda azərbaycanlıların soyqırımını həyata keçirmişlər.
Bildiyimiz kimi ermənilər işğal etdikləri ərazilərdə vəhşiliklər etmiş, qədim mədəni abidələrimizi öz adlarına çıxartmaq üçün məhv etmişlər. Azərbaycanın görkəmli yazıçısı M.S.Ordubadi “Qanlı illər” və M.M.Nəvvab “1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası” kitablarında azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilən soyqırımını ətraflı qələmə almışlar. M.S.Ordubadi yazırdı: “Süni və çoxdan bəri hər iki millətin zatına qondarılmış ixtişaş bombası partladıldı və bütün Qafqaz aləmi bu bombanın təsiri şiddətindən yanıb-yaxıldı. Görəsən, o partlayıcı maddə həqiqətən bomba imiş? Bəli, bu bomba fevralın 6-da baş verən Bakı faciəsidir ki, bütün Qafqaza buradan atəş açıldı”.[45]
M.S. Ordubadinin bu fikirlərini təsdiqləyən ermənilərin “Qnçaq” qəzeti özünün 26 may tarixli sayında yazırdı: “Dünən axşam saat 6-dək biz azərbaycanlılarla atışdıq. Bizə bunun üçün əlavə olaraq 166 müxtəlif tüfənglər paylanıldı, böyük sayda patron verildi, biz təmiz vicdanla şəhərimizi (yəni Naxçıvanı) müdafiə etdik, türkləri layiqincə qırdıq. Qnçaqçılar 2, daşnaklar isə 1 bombadan istifadə etdilər. Çoxlu türk evləri qarət edildi. Bizə silah paylayan adam yenidən silah dalınca getdi”.[46](2,5) Təxminən iki ilə qədər davam edən qanlı toqquşmalar nəticəsində Azərbaycan şəhərlərinə böyük zərər dəymiş 300-dən çox müsəlman kəndi dağıdılmış, 10 min nəfərə qədər insan vəhşiliklə məhv edilmişdir. Bakıda erməni daşnaqları 17 min azərbaycanlını məhv etmiş, A.Mikoyanın “Qızıl qvardiyası” İçərişəhərdə yaralılar yatan xəstəxanaya od vurmuş 2 minədək xəstəni yandırmış, qaçanları isə güllələmişdir.
