Одамлар кулиб қотиб ётибдилар.Айниқса ёш болалар.

Отам б╝лса, бироз ╝зига келиб, к╝зларини аранг очиб одамларга қараркан: -Ҳа, фалонимга кулишяпсанми а?!Очиб қ╝йибдими нах! -дерди, қуруқшаб, ёрилган, қовуннинг п╝стидай т╝рлаган лабларини ялқовларча ялаб.Кейин бир боланинг кетига қаратиб тепган эди, оёғидаги бир пой батинкаси ечилиб, ҳавога учаркан, бир икки айланиб, ерга тап этиб тушди.Одамлар яна қоринларини силкитиб, узоқ кулдилар.Айниқса болалар.Бир куни ундан ҳам қизиқ воқеа содир б╝лди.Отам раҳматли қовоқхонада ичкилик ичиб, маст б╝либ қолгач, к╝чага чиқиб, кийимларини ечдида, уларни ╝раб, турмаклаб, анхорга отаркан, узун ч╝пак билан туртиб, кийимларини сувга ч╝ктирди.Кейин т╝планган тумонат тамошаталаб одамларга қарата: -Эй халойиқ!Мен ҳозир мана бу электр симлари устидан у ёқдан бу ёққа лангарсиз югириб, сизларга ажойиб тамоша к╝рсатаман! -деди.Кейин симёғочга тирмашиб чиқиб кетаётиб, чанг т╝зон к╝тарганларича гурсиллаб ерга қуладилар.Шу пайт масжиддан номоз ╝қиб қайтаётган чолларни к╝риб қолдилару уларга: -Ҳа, келаверларинг, аблахлар!Ниқоб кийиб, соқол м╝йлаб ёпиштириб олган ёвуз нинзаларнинг вахший отряди!Қ╝лларингдаги хасса ичида ╝ткир япон қиличлар борлигини мен жуда яхши биламан!Қани, келаверларинг яккама якка!Қоратэминан уриб, тайквандо билан тевиб тейлайман, ҳаммангди! -деб бақирди.Отам раҳматлининг бу гапларини эшитиб, қ╝рқиб, ╝такаси ёрилган чоллар ортга, масжидга қараб тумтарақай қочвордилар.Отам раҳматли чолларни гузаргача тизғиратиб қувиб борди.Яхши, дегин, бечаралар масжидга кириб, дорвозани беркитиб, тамбалаб олдилар.Эртасига ╝зларига келгач, онам отамнинг кечаги к╝рсатган "кароматлари"ни айтиб йиғлаётсалар, отам: -Ахир, ҳар замонда бир шунақа жиннилик қилиб турмасам, менга к╝з тегиб кетадида -деди.Шунақа ажойиб инсон эдида, менинг отам.Раҳматли кейинчалик бир одамни чавақлаб қ╝йиб, ╝н йилга қамалиб кетдилар.Сенга ╝хшаган бир гавмуш сигиримизни сотиб, пулини адвокатга олиб бориб бердик.Адвокат ╝ртага тушиб, жиноят пичоқ ёрдамида эмас, искана билан амалга оширилган дея малакаласа ҳам барибир ҳукм ╝згармади.Онам иккимиз отам ётган қамоқхонага ╝н йил ж╝натқи ташиганмиз.Бир гал қамоқхонага учрашувга борсак, озиб, т╝зғиб, таглаб қирилган сочлари оқариб кетган отамни аранг танидик.Тишлари тушиб кетган.Қ╝ллари татуировкалардан к╝кариб кетибди.Озғин к╝крагида одам калла чаноғидан ╝рмалаб чиқаётган илоннинг сурати бор экан.Отам менга қараб:-Ҳа, ╝ғлим, юрибсанми? -деб кулишга ҳаракат қилувдилар, қ╝рқиб кетдим.Онам иккимиз уйга йиғлаб қайтганмиз ╝ша куни. Энди қамоқдан озод б╝либ, уйимизга қайтадилар деб юрсак, қамоқхонадан шум хабар келди.Отам қамоқхонадан қочаман деб, девордан ошолмай, запретка тиконли симларига ╝ралашиб қолгач, аристон қ╝риқлаётган солдат бола уни автомат билан отиб ташлабди.Бу к╝ргиликларга чидолмаган онам бечора, отамни қаттиқ севар эканларми, ҳайтовур, икки ой деганда у ҳам оламдан ╝тди.Мен бутунлай етим б╝либ, ёлғиз қолдим.Мени маҳалла ахли етимлар уйига топширмоқчи б╝лганида, энам раҳматли: -Ахир, мен борманку.То мен тирик эканман, неварамни ҳеч кимга бермай, ╝зим тарбиялайман дея мени қарамоғига олдилар.Энам раҳматлининг айвонсиз, бир хонали лой том кулбаси б╝ларди.Биз ╝ша кулбада бирга яшай бошладик.Кулба шифтига б╝з қадалган б╝либ, йиллар ╝тиши билан у мато осилиб, жинчироқнинг тутунидан қорайиб, худди булутли осмонга ╝хшаб қолган эди.Назаримда ╝ша булутларга ╝хшаш кулранг б╝з хозир жумбушга келадию, чақмоқлар чақиб момақалдироқлардан шифт ёрилиб, гумбирақаср б╝либ кетадигандай туюлаверар эди менга. Баҳор келса, томида қуртена, лолақизғалдоқлар гуллайдиган у айвонсиз, бир хонали кулба, Арабистоннинг Макка шаҳридаги т╝ртбурчак Каъбани эслатарди менга.Сен, мол унақа нарсаларни билмайсан.Лекин сен ташвиш чекма.╬тлайвер.Ҳуллас, десанг, Энам кечалари бамбукка ╝хшаш қоқсуяк бармоқлари билан эски сандиғини очар ва ╝лимликлари орасидан, оппоқ кафанини олиб, менга мақтанар эдилар.Мен эса энажонимнинг соддалигидан кулар эдим.Бекорга кулган эканман.Энди билсам, одамзод ҳатто молу дунёси бехисоб миллиардер бой б╝лса ҳам, ҳукмдор подшох б╝лса ҳам бу дунёдан ╝ша энам мақтаган беш қулоч матони, кафаннигина олиб кетар экан ҳалос!Воҳ, менинг юпунгина кийинган камтаргина донишманд энамма!Меҳрибоним энаммаааа -аахх -хахх-хахахахааааа!Энаммооооо!Энаммо!..Ғойиб тракторчи шу тариқа ╝т ╝ланлар орасида ётганича узоқ йиғлади.Унга раҳмим келиб, к╝зларимдан ёш чиқиб кетди.Шу воқеадан кейин ичкилик ва бошқа инсон бошига кулфат ёғдирувчи иллатларда узоқ юришга қарор қилдим -дея қайғули ҳикоясини якунлади Холб╝ри.

-Ндааа! -деди Исканақул Каркидоновнинг хотини Бибисувайдо, х╝рсиниб.Кейин қувноқ жилмайганича деди: -Э, қ╝йинг ╝шанақа қайғули гапларни.Ғойибнинг отаси меъёрни билмаганда.Ичкиликни меъёрида, оз оздан ичиб турилса зарар қилмайди.Ҳамма нарсанинг ҳам меъёрдан ортиғи заҳар.Ози эса дори.Худди илоннинг заҳари каби.К╝пи ╝лдиради, ози даволайди.Ҳа, айтгандай, мен сизга бир нарса демоқчийдим.Ҳа, ╝ла, нима демоқчийдим.Ҳозиргина тилимнинг учида турувдия...Ҳа, эсимга тушди.Холб╝ри, сиз одамларнинг портретларини ҳам чизар эмишсиз, шу ростми?

-Ҳа, нима эди? - деди Холб╝ри, гарчанд Бибисувайдо хонимнинг мақсадини олдиндан англаб турган б╝лса ҳам, ╝смоқчилаб.

-Шу, десангиз, Исканақул Каркидонувуч билан музейларга борганда аслзода маликаларнинг қадимий портретларини к╝риб, уларга ҳавасим келарди.Нийят қилса етади деганлари т╝ғри экан.Қаранг, бугун тақдир мени сиздай истеъдодли рассом билан учраштириб турибди.Агар й╝қ демай, менинг портретимни ишлаб берсангиз, қ╝шимча ҳақ т╝лардим.Сиз бунга нима дейсиз? -деди Бибисувайдо, Холб╝рига суқланиб қараб.

-Майли -деди Холб╝ри, девордаги ╝рмон манзарасига ишлов беришда давом этиб.

-Вой, раҳмат!Айланиб кетай ╝зимнинг рассом укамдан!Сизни танлаб т╝ғри қилган эканаман.Исканақул Каркидонувуч Маматкарим деган наққошни ёллаймиз дегандилар, мен унамай, Холб╝ри билан шартнома қиламиз деб туриб олдим.Вой, сабрсизликдан юрагим тошиб кетяпти.Қачон бошлаймиз ишни?Мен ҳозир сочларимни тартибга келтириб, қимматбаҳо кийимларимни кийиб олай -деди тараддудланиб Бибисувайдо.

-Й╝қ, келин ая, ҳозир эмас.Бугун манзарани тугатишим керак.Эрта -пертага.Майлими? -деди Холб╝ри.

-Х╝п, укажон, сиз нима десангиз шу.Эртага б╝лса, қайтага яхши.Исканақул Каркидонувуч ҳам какраз ишга кетадилар... -деди Бибисувайдо хоним, Холб╝рининг таклифини мақуллаб.

6 боб

Яхшилик

Холб╝ри ёлланма ишни давом этдириш учун Исканақул Каркидоновлар уйига ҳар кунгидан ҳам барвақтроқ етиб келди.У келган маҳал Исканақул Каркидонов девордаги битмаган ╝рмон манзарасини тамошо қилиб турарди.Холб╝рини к╝рган раис қувониб кетди.

-Э, келдингизми, устаси?!Қ╝лингиз дард к╝рмасин, санъатингизга тасанно!╬рмонлару дарёларни қаранг!Ҳув узоқларда кийиклар ╝тлаб юрибди!Қойил!Сизни ишга таклиф қилиб т╝ғри й╝л тутган эканмиз.Бугун садоқат бобида тенги й╝қ, вафодор хотиним Бибисувайдонинг дидига яна бир бор беш кетдим.У одам танлашни биларкан.Мен Маматкарим наққошни ёллаймиз десам, у: -й╝қ, ╝ламан саттор, Холб╝рини ёллаймиз -деб туриб олди.Хотиндан менга Худо берганда ╝зиямче.Мен бахтиёрман -деди у семизликдан пишиллаб нафас олиб.

-Ишим сизга маъқул б╝лганидан хурсандман, раис бува -деди мақтовлар учун миннатдорчилик билдириб, одоб билан камтарона қ╝л қовуштирганича Холб╝ри.

-Яшанг, ука. Ҳали бу уйларга казо казо улфатларим келишади.Бу манзарани к╝ришса, ким чизди бу асарни, бизга ҳам адресини айтинг дейишиб, клиентларингиз к╝пайиб кетади ҳали, Худо ҳохласа.У шундай дея хотинига ╝гриларкан, давом этди: - Биби, устани яхшилаб боққин.Нонуштага ҳалиги ╝зим тоғдан олиб келган ёввойи асаларининг асалидан ва бехи, анжир қиёмларни дастурхонга торт.Э, асалмисан асалда ╝зиямче, есанг иситма чиқарворади -деди Исканақул Каркидонов, тамшаниб.