Илтижо к╝зи т╝ла жиққа ёш билан аччиқ аччиқ ютинар, бир оғиз ҳам гапиролмас, фақат к╝з ёшлари аро жилмаярди. Холб╝ри қ╝лидаги гулдастани тумбочка устига қ╝яркан, шартта тиз ч╝киб, Илтижонинг ёнига тиззалари билан юриб борди.С╝нг унинг ҳолсиз, нозик қ╝лини ╝пиб, юзига босганича: -Мен сизга гул олиб келдим -деди.С╝нг давом этди: -Й╝лда келаётсам денг, бир т╝п одамлар оркестр садолари остида 'Дуп -поп - поп! Дуп -поп -поп!' деб вальс мусиқасини чалиб, қандайдир ҳайкал пойига гуллар қ╝йишаётган экан.Улардан бири бақириб, чақириб: -У халқимиз миллий мустақиллиги й╝лида бошини жаллод кундасига қ╝йган, тирикилигида чет элларда саргардон б╝либ, сургунда яшаб, с╝нг қамалиб, ╝з бармоғини ╝зи тишлаб узиб, қони билан қамоқхона деворига шеърлар битди!Кейинчалик лагерларга этап қилингач, баракларда бит босиб, каналарга ем б╝либ, охири силга чалиниб, ╝лай ╝лай деганда озод этилган ╝ртамиёнадан ҳам пастроқ одми оддий шохер б╝лишига қарамай, руҳий касалликлар б╝лимида ╝зини ╝зи чойшаб билан осиб бу телба дунёни тарк этди!Тупроғинг пардай енгил б╝лсин!Палон -пистон! - дея шовқин к╝таришди. Бошларидан яғир д╝ппиларини олиб, марҳум ҳотирасини ёд этиб, бир минут сукут сақладилар.С╝нг д╝ппиларини манглайларига қайта бостириб кийиб, шахдам қадамлар билан қайтиб кетишди.Мен секин у ёқ бу ёққа алангладимда, ҳайкал пойига қ╝йилган гулдасталардан бирини олиб, шу ёққа келавердим -деди у.

Илтижо ҳамон севинч ёшлари аро жилмаяр, бир с╝з деёлмасди.Анчадан кейин у бироз ╝зига келаркан, гапира бошлади.

-Й╝қлаб келганингиз учун раҳмат, Холб╝ри ака... Мен сизни келмаса керак деб ╝йловдим.Сиз ҳалиям ╝ша -╝ша, қувноқ, ҳазилкаш, қалби беғубор, яхши одамлигингизча қолибсиз.Бундай одамларни ғам -қайғу енголмайди.Мен сизни к╝рмай ╝либ керамиканман деб қ╝рқаётган эдим.Мана, Худога шукр, яна к╝ришдик.Бундай ╝йлаб қаралса, сиздай ажойиб инсоннинг дилини ранжитганим, ташлаб кетганим учун мен ╝з жазомни олдим шекилли.Кейинги пайтларда сизни бир бора к╝риб, сиздан кечирим с╝раб, сизнинг азиз қ╝лларингизни тутиб, жон таслим қилишни Худодан кечаю кундуз с╝рар эдим.Нийятимга етдим... Эшитдим, ойим айтдилар.Нортожи деган г╝зал қизга уйланибсиз.Бахтли б╝линглар.Сизни нега уйландингиз дейишга эса менинг заррача ҳаққим й╝қ.Чунки, ҳамма айб ╝зимда...Мени кечиринг, Холб╝ри ака -деди Илтижо оғир -оғир нафас олиб.

-Ҳая, Нортожи деганингизга бир нарса ёдимга тушди.Кеча денг, туш к╝рибман.Тушимда Нортожи менга: -Сиз ҳам бошқаларнинг эрларига ╝хшаб, Россияга бориб ишлаб, беш - т╝рт с╝м топиб, Вестрен Юнион орқали менга пул ж╝натмайсизми?Манабу бостирмага ╝хшаган уйларимизни ╝нглаб, мошина -пошийна олмаймизми?Далама дала расм чизиб юраверасизми?Б╝лмаса сиз уйда ╝тиринг, мен Россияга бориб, ишлаб, пул топиб келай! -деди.

Шундан кейин мен нарсаларимни қопга солиб, самолётга миниб, Россияга учдим.Танишларим мени Ёқутистонга юборишди.У ердан вертолетда Тундрадаги бир шаҳарчага бордик.Вертолётдан тушсам, шунақа изғирин шамол эсяптики, қулоқни учириб кетаман дейди.Увиллаган буюқ товуши бир бирлари билан уришаётган минглаб мушуклар вағиллашини эслатарди.Совуқ минус 50 даража!Қарасам, бош чаноғим ичидаги мийям секин музлаяпти.Яхшиям денг, р╝парадаги томи икки метр қор остида қолган қовоқхонага к╝зим тушиб қолди.Каллама келган фикрдан билдимки, ҳали бош чаноғимдаги мийям батамом музлаб қолмабди.Одам б╝йи чуқурликдаги қор акоплар ичидан югириб бориб, ╝зимни қовоқхонага урдим.Кира солиб, қовоқхоначидан яримта ароқни сотиб олдимда, қопқоғини очиб, бир к╝таришда шишани қоқладим.

Кейин ╝ша ерлик бир буғубоқар ч╝пон билан танишиб қолдим.Исми Нгдуат экан.

-Сен Шимолий муз океанига кит овлагани кетяпсанми? -деди у ингичка узун дастали трубкасини чекканича менга синовчан назар ташлаб.

Мен й╝қ дедим.

-Ҳа, тушунарли.Демак сен ё оқ айиқ ё тюлень овлагани кетяпсан.У ёқларда моржлар ҳам бор.Пингвинларни айтмайсанми.Қушлар бозорини к╝рсанг!Айниқса океанда сузиб юрадиган айсбергларнинг ёрилиб, сувга қулашини кузатиш завқли.Узоқ узоқлардан атом музёрар кемаларининг ҳасратли б╝киргани қулоғинга чалинади.Эҳҳ! -деди у чуқур х╝рсиниб.

Бу орада менинг кайфим ошиб, ароқ хароратидан аъзойи баданим қизиб, исиб кетдим.Қолаверса кашанда ҳамсухбатимнинг трубкасидан чиқаётган бадб╝й тутундан қовоқхонани туман қамрагандай б╝либ кетгач, тоза ҳаводан нафас олиш учун ташқарига чиқдим.Чиқсам, кимдир шимол буғуларига қ╝шилган ченасини симёғочга боғлаб қ╝йибди.

Кайфиятим аъло!Бир маҳал шайтон й╝лдан уриб, мийямга ╝ша шимол буғулари қ╝шилган чанада катайса қилиш ғояси келди.Шундан кейин буғуларнинг симёғочга боғланган арқонларини ечдимда, бир сакраб ченага ╝тирдим.Ченада ётган узун қамчини олиб, уни бошим узра худди вертолёт паррагидай ғувиллатиб айлантирарканман, бир шохи й╝қ буғунинг сағрига қарсиллатиб туширдим.Қ╝рқиб кетган шимол буғулари ╝қдай учиб, мен ╝тирган ченани бошлари оққан тамонга судраб кетишди.Мен қор қоплаган бепоён ва жим жит Тундранинг кимсасиз кенгликлари б╝йлаб кетиб борарканман, зақу шавқ ичра: -Ҳайт!Ҳайт! Хирррр -рриххув!дея ҳайқирганимча, чопиб бораётган буғуларни узун қамчи билан аёвсиз савалардим.Кенгликларда б╝рондай елиб борар эканман, қ╝шиқ хиргойи қила бошладим.

-Ота мерос анжирли боғлар,

Оқланган уй, тандир, ╝чоқлар,

Шаҳрихоний тақиб пичоқлар,

Юришади анжанчасига,

Юришади анжанчасига!

Савдогарлар пулни сақа деб,

Юрт кезишар бола чақа деб,

Э, ишаноовринг, бизга ака -деб,

'Кийдиради' анжанчасига,

Кийдиради анжанчасига!

Қ╝шиқ оҳангига мос айланаётган қамчи билан буғуларни саваларканман, буғулар осмонида шимол ёғдуси товланаётган бепоён қорли тундрани туёқлари билан ларзага келтириб, янада шиддатлироқ чопа бошладилар.Бир маҳал б╝риларнинг улигани қулоқларимга чалингандай б╝лдию томирларимда қоним музлаб қолгандай туюлди г╝ё.Қайрилиб қарасам, қордай оппоқ юнгли қутб б╝риларининг дарғазаб галаси чена ортидан изма из қувиб келаётган экан.Қ╝рқувдан жон -поним чиқиб, тик турганимча буғуларни бор кучим билан савалайвердим.Б╝рилар оч б╝лишларига қарамай, чарчаш нелигини билмай, чена ортидан тинимсиз қувиб келишар, мен уларнинг асабий ириллаганини, нафрат билан иржайтирган с╝йлоқ тишларининг такиллаётганини аниқ эшитар эдим.-Э, Худо! Негаям шу ченани олиб қочдима!Наҳотки энди қорли тундрада қутб б╝риларига ем б╝либ кетсам! -дея ╝йлайман нуқул, ╝зимни ╝зим койиб.

Бир маҳал чена музга қоқилиб, осмону фалакка худди денгизда сакраган китдай к╝тарилиб, анча жойгача учиб бораркан, қор -т╝зон к╝тариб, гурсиллаб қулади.К╝зларимни очсам, буғу териси ёпилган конуссимин ╝товда ётибман.Ё пирай! -дейман ╝з к╝зларимга ишонмай.Бир маҳал бундай қарасам, шаҳарчадаги қовоқхонада танишган улфатим Нгдуат ингичка ва узун мундштукли трубкасини тутатиб, бош тамонимда ╝тирибди.Мен олиб қочган чена ╝ша Нгдуатга қарашли экан.

-Тамом, энди Нгдуат мени буғу қ╝шилган ченага чилвирлар билан чирмаб боғлаб, посёлкадаги мелисахонага элтиб берса керак десам, й╝қ у мени қаматмади.

-Яхшиям ортингдан итлар қ╝шилган ченада й╝лга чиққаним.Б╝лмаса қор остида музлаб қолар экансан, оғайни.Буғуларимни қутб б╝рилари еб кетишибди.Энди етказилган моддий зарарни қоплаш учун бир неча йил шу жойда ишлашинга т╝ғри келади.Зарар қоплангач, т╝рт тамонинг қибла.╬збекистонинга кетаверасан -деди у беғамгина трубка тутатиб.

Шундан кейин музлатилган балиқларни болта билан чопиб, Нгдуатнинг итларини боқиб юрдим.Чор тараф қор қоплаган бепоён тундра.У ёғи шимолий муз океани.Мағриб қаёқда, машриқ қаёқда билмайман.Қочиб кетсам, Нгдуат барибир мени тутиб келади.Конуссимон ╝товда телевизорни қ╝йинг, ҳатто компьютер ҳам й╝қ.Теваракда фақат гирдобдай айланиб чопгувчи пода буғуларининг шохлари бир бирларига урилиб тақирлагувчи қор саҳроси.Зерикиб, ақлдан озиб қолмаслик учун теридан т╝қилган арқонни отиб, шимол буғуларни тутаман.Шохларини арра билан арралайман.Шу тариқа неча йил ишладим билмайман, бир маҳал уйғонсам тушим экан -деди Холб╝ри.