— Трэба адшукаць, — вырашыла яна і дадала: — Адчуваю сябе такой гадаўкай, папраўдзе. Нельга было так, нельга.

— Хай пабудзе адзін, — запярэчыў я. — Знойдзецца. На вялікім перапынку ў сталоўку, есці захоча...

— Не прыйдзе...

На другім перапынку да нашага з Ядвісяй стала падышла Віялета, грэбліва зірнула на Ядвісю, капрызліва працягнула:

— Кірыла, дзе Уладзечка? У мяне алгебра нязробленая.

— Не ведаю, — нечакана весела, бо зараз мне гэта прыносіла задавальненне, адказаў я і дадаў з яшчэ большай весялосцю: — Будзеш цяпер сама рабіць, рыхтуйся!

— Што? — Віялета насамрэч здзівілася, больш, магчыма, з маёй нахабнасці.

— Штонікі!

Яна грэбліва фыркнула і пайшла да свайго стала.

На вялікім перапынку Уладзя не з'явіўся. Мы — я, Ядвіся і Юрась — пачакалі ля сталовай, по­тым рушылі на апошні паверх. Было ўсяго адно месца, дзе мог бавіць час наш Уладзя, калі ён яшчэ застаўся ў школе. Некалі раней мы часцяком там былі — на даху. То было ў 7-8 класах. Выхад на дах замкнулі, але былі такія дні, калі туды можна было патрапіць: плоскі школьны дах бясконца рамантавалі то ў адным, то ў іншым месцы, увесну дык зазвычай штодзень на даху былі рабочыя.

Навяснога замка на дзвярах, якія вялі туды, не было. Мо пасля лета (зноў жа недзе дзіркі лапілі) забыліся замкнуць, а цяпер не спяшаліся, бо не вясна — той парой, пакінь незамкнёнымі дзверы, школьнікі лезуць на дах катамі, у якіх вяселлі пачаліся.

Уладзя сядзеў там, дзе мы раней упадабалі сабе месца: табе прастора растуляецца, а знізу ніяк не відаць. Ён знайшоў дошку, якую, відаць, пакінулі будаўнікі, некалькі цаглін (то рамантавалі вентыляцыю) і зрабіў лаўку.

Ён азірнуўся на шоргат ног, падскочыў:

— Чаго вы прыйшлі?

У яго адчайным выкрыку гучалі слёзы. Мне раптоўна ўспомнілася наша дзяцінства — так крычаў ён некалі, калі да яго чапляліся старэйшыя хлапчукі. Я адчуў сябе поскуддзю.

— Уладзя, прабач, калі ласка! Я вінаватая! — Ядвіся казала з неўдаваным болем у голасе, потым зрабіла крок наперад.

— Ідзіце адгэтуль! Якая вам справа да мяне? Чаго вы лезеце не ў сваё жыццё?

А голас дрыжэў, дрыжэў на нейкай апошняй нітачцы трывання, і мажліва, скажы Уладзя ці паспрабуй сказаць яшчэ хоць слова, ён бы расплакаўся. Мы ўсе адчувалі гэта, і гэта адчуваў сам Уладзя, і яму, апрача ўсіх іншых пачуццяў, пра якія можна было толькі здагадвацца, было яшчэ вельмі сорамна. Хай сабе мы і сябры, але што можа быць больш зневажальным для цябе за твае ж слёзы?

Уладзя прабег паўз нас. Ніхто не памкнуўся затрымаць яго хоць словам.

— Я сука.

Ядвіся кусала вусны, яны чырванелі і рабіліся большыя.

— Усё будзе добра, — нечакана вырвалася ў мяне, і я паўтарыў, як мантру: — Вось пабачыце, усё будзе добра.

— Хадзем, званок зараз, — незадаволена нагадаў Юрась, быццам мы тут займаліся нейкай дзіцячай гульнёй і маглі прапусціць нешта надта значнае.

Уладзя быў у класе — сядзеў на сваім месцы, таропка, нізка-нізка схіліўшыся над сшыткам, пісаў. Віялета стаяла над ім, заглядвала ў сшытак, нахіліўшыся так, што яе белыя кудзеркі краналіся галавы і шыі хлопца. Яна азірнулася на нас, і ў яе позірку была не перавага, не. Яна глядзела так, як можна было глядзець на якую здохлую мыш пад нагамі, — грэбліва, з гідлівасцю. Я раптам зразумеў, што гэта гідлівасць і грэблівасць імгненна могуць перарасці ў нянавісць. Усё будзе залежаць ад Уладзі...

Ён да канца тыдня хадзіў, бы пад зямлёй. І так не актыўнічаў у класных рухах, а цяпер і не размаўляў ні з кім. І на занятках яго не было чуваць. Хатнія заданні рабіў сяк-так, паспеў адхапіць дзве «пары». Але я бачыў — ён па-ранейшаму рабіў хатнія заданні для Віялеты. Мы з Юрасём хадзілі ў школу без яго — ён не чакаў нас, выходзіў раней, мы бачылі яго за сотню крокаў наперадзе, і самотная постаць у рэдкім ланцужку людзей на тратуары выклікала ў мяне сорам — я ж пом­ню, што абяцаў яго маці: ніколі не кідаць сябра. У суботу ўвечары я не вытрымаў, патэлефанаваў. Ён адказаў на выклік.

— Уладзь, ты як?

— Зараз я на лецішчы. Вось, раней хацеў вас запрасіць. Калі атрымаецца, наступным разам?

— Ну, канечне, ты адно свісні, як бацькі дабро дадуць! — заспяшаўся я. — А ты сам? Усё норм?

— Ды трохі адпусціла. — Уладзя памаўчаў, загаварыў далей: — Цяжка. Цяжка ўбачыць у тым вобразе, у які закахаўся, жывога чалавека.. Ядвіся. я разумею, што павінен быць ёй удзячны, праўда. Тыцнула носам літаральна ва ўнітаз. Віялета — чалавек. З костак і мяса. А калі незваротна пабачыў, што. каханая — найперш чалавек, дык і ўчынкі яе, і словы, і паводзіны пачаў бачыць, як чалавечыя. Крыўдна, што не бачыў раней. Дурань я. Разумееш, яе словы, дзеянні для мяне існавалі асобна ад яе самой, усё адно гэта не яна казала і рабіла, а нехта іншы. ну, яны не мелі ніякага значэння. для мяне. А калі спакваля сталі звязвацца, дык. характар намаляваўся. І чалавек з характарам, жывы такі чалавек. І зусім непрывабны, хітры, хлуслівы, грэблівы і эгаістычны. Я такі дурань.

— Ніякі ты не дурань! — горача запратэставаў я. — Тут я выпадкам падслухаў, як маці з сяброўкай дзялілася сакрэтам. Ну, там у іх на працы нейкі трыкутнік любоўны, такія жарсці! Дык вось, я слухаў і думаў: ну і дурнота! І дарослыя ж людзі, а такія глупствы вырабляюць! Во, значыць, закаханасць — такая хвароба, што першага-лепшага напаткае.

Падслуханую размову я выдумаў — нічога я не чуў. Фільмы ж розныя глядзіш, дык бачыш, на што закаханыя здольныя. Але ж Уладзю пра фільмы казаць не будзеш, жывыя людзі яны і ёсць жывыя, так больш пераканаўча.

— Ага, цяпер разумею, — весялей адказаў Уладзя. — Некалі давялося прачытаць стары «баян»: тым розніцца геаметрычны трыкутнік ад трыкутніка кахання, што ў геаметрычным толькі адзін кут можа быць тупым.

Я засмяяўся, быццам гэтага «баяна» папраўдзе не чуў раней.

— Знаеш, мая бабуля Марыля ведае адну цудоўную формулу. Думаў — проста словы, а вось калі іх не тое што паўтараць, а мець заўсёдна на ўвазе, дык гучаць зусім не бессэнсоўна. Хочаш, скажу?

— Скажы, — зацікавіўся Уладзя.

— Усё будзе добра.

— Так проста?

— Ну. дык і проста. Але — усё будзе добра, скажы?

— Скажу. Усё будзе добра!

У панядзелак Уладзя чакаў нас з Юрасём. Мы зноў ішлі ўтрох. Ядвісю пабачылі на лаўцы ў двары школы, падышлі і селі, выцягнуўшы ногі, бо лаўка была нізкая. Павіталіся. Маўчалі.

Уладзя сеў ля Ядвісі, крануўся пальцамі яе рукі, якую яна паклала на калені.

— Ты не перажывай, — сказаў ён з кволай усмешкай. — Я. Карацей, нешта адбылося, і я. у суботу, на лецішчы, там. там такая вольніца, дык і я адчуў сябе свабодным. Крутое пачуццё — быць свабодным.

— Прайшла любоў, завялі памідоры? — асцярожна пажартаваў я.

— Ілюзіі прайшлі, казкі больш няма, — выправіў Уладзя. — І неяк пофіг, ужо не баліць. Смешна вось з сябе зараз. Трошкі шкада. Трошкі агідна. Наогул — пуста.

— Усё адно даруй, — Ядвіся павярнула далонь, сціснула сваімі пальцамі пальцы Уладзі, якія ён не спяшаўся ўбіраць. — Я ведаю, як можа быць балюча, калі расплюшчваюцца вочы, — і голас яе ўздрыгнуў.

— Норм, кажу, не перажывай, — рагатнуў нязмушана Уладзя. — Воля таго каштуе, каб трошкі пабалела. Юр, я да цябе сяду!

— Давай, — кіўнуў Юрась, і нешта ў яго вачах мне не спадабалася. Ён, падалося, шкадаваў, што вось Уладзя, магчыма, пазбавіўся сваёй летуценнасці, стане звычайным пацаном без закідонаў. Ці Юрасю даспадобы, каб у ягоным атачэнні былі менавіта такія, як мы з Уладзем: адзін невылечны ў сваёй дзіцячай закаханасці і другі — шэры да невыразнасці?

— Уладзечка, што гэта значыць? — Віялета спыталася і гучна, і насмешліва, ступіла крок з-за стала, калі пабачыла, як Уладзя скіраваўся да Юрася і сеў з ім побач. — Я зараз атрымаю па алгеб­ры кол, ты пашкадуеш...

— Не пашкадую. — Уладзя без аніякай сарамлівасці паглядзеў у яе вочы, спакойна і ціха дадаў: — Даруй, але далей спраўляйся без мяне.

Віялета свідравала яго позіркам, вочы яе звузіліся, твар імкліва мяняўся: вось ён быў разгублены, вось ужо грэблівасць, а вось і сапраўдная нянавісць.