«Нам ніколі не памерці
ні у якім горы.
Застануцца для бяссмерця
назвамі азёры.
Тая ж Нарач або Свіцязь...
Хіба выпаліш, растопчаш
неўміручых гукаў віцце,
слоў - вякоў праточын.
Нам ніколі не памерці, -
гэта ўжо бясспрэчна...
Прападуць азёры ў свеце,
застануцца рэчкі.
Тая ж Ясельда ці Шчара,
Свіслач або Нёман...
Калі ёсць на свеце чары -
ў назвах ўпамянёных.
Нам ніколі не памерці?
бо - зямля такая,
дзе народ у шчасце верыць,
дзе жыццё народу мерыць
крыніца жывая.»[150]
Шлях да сужыцьця між народамі, ня вылучаючы й расейскага народу, да супрацоўніцтва між імі можа быць іншы, прыкладам, такі, які сяньня склаўся ў Заходняй Эўропе. Без згаданых вышэй пачварных праяваў, на аснове роўнасьці й павагі нацыянальнае годнасьці ўсіх народаў. Такі шлях судзеіў бы шчыраму сужыцьцю і супрацоўніцтву між Беларусяй і Расеяй, між беларускім і расейскім народамі. Інакш даводзіцца выступаць ня толькі ў абарону гістарычных правоў беларускага народу, але і ў абарону звычайнае чалавечнасьці.
КРЫНІЦЫ І ЛІТАРАТУРА
1. Аўтар брашуры сваё прозьвішча піша разнастайна: Абецадарскі, як гэта бачым на вокладцы брашуры, або Абецедарский - у расейскай транскрыпцыі. Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (т.1, б.48) называе яго Абэцэдарскім, што запраўды адпавядае асаблівасьцям беларускай мовы. Мы таксама будзем карыстацца гэтым варыянтам.
2. Л.Абецадарскі. У святле неабвержных фактаў. Бібліятэчка газэты «Голас Радзімы», Менск, 1969.
3. В.Москаленко. Достойная отповедь. «Советская Белоруссия», 12.7.1969. Пазьней далучылі таксама свой «аўтарытэтны голас» студэнт БДУ на імя Хазянін («Полымя», 1970, No.2) і Г.Караткевіч ў даволі «саліднай» газэціне «Голос Родины» (1970, No.62). Аднак паважнай рэцэнзіі паважнага навукоўца на брашуру Л.Абэцэдарскага так і не зьявілася.
4. «Советская Белоруссия», 19.6.1968.
5. И.Б.Греков. Очерки по истории международных отношений Восточной Европы ХІV-ХVІ вв. Изд-во восточной литературы, Москва, 1963.
6. «Международные отношения в Центральной и Восточной Европе и их историография». Ответственный редактор В.Д.Королюк. Изд-во «Наука», Москва, 1966, б.211.
7. В.Люкевич, Я.Трещенок. Истине вопреки. «Советская Белоруссия», 22.2.1966.
8. Мікола Алексютовіч. А дзе ж ісціна аб'ектыўная? Полымя, 1966, No.5, б.179-185.
9. Вадзім Круталевіч. Першы беларускі ўрад. Полымя, 1966, No.1, б.132-141; Яго ж. Пасля абвяшчэння рэспублікі. Полымя, 1966, No.9, б.129-145; Яго ж. Абвяшчэнне рэспублікі. Полымя, 1968, No.9, б.168-210; Яго ж. Организация и деятельность Белорусского национального комиссариата. История СССР, 1963, No.6, б.115-126; Яго ж. К истории образования БССР. Вопросы истории, 1964, No.7, б.33-46; Яго ж. У гады, калі жыў Ленін. Полымя, 1970, No.10, б.241-246, ды іншыя.
10. В.В.Седов. К происхождению белорусов. Советская этнография, 1967, No.2, б.112-129; Яго ж. Еще раз о происхождении белорусов. Советская этнография, 1969, No.1, б.105-121.
11. Л.В.Алексеев. Полоцкая земля. Очерки истории Северной Белоруссии в ІХ-ХІІІ вв. Изд-во «Наука», Москва, 1966; Яго ж. Происхождение народов Восточной Европы. Изд-во «Наука», Москва, 1969; М.Ю.Брайчевський. Походження Русі. Вид. «Наукова думка», Київ, 1968; И.И.Ляпушкин. Славяне Восточной Европы накануне образования Древнерусского государства. Изд-во «Наука», Ленинград, 1968.
12. В.А.Жучкевич. К вопросу о балтийском субстрате в этногенезе белорусов. Советская этнография, 1968, No.1, б.107-113; М.Я.Гринблат. К происхождению белорусской народности. Советская этнография, 1968, No.5, б.79-92.
13. В.В.Седов. Славяне Верхнего Поднепровья и Подвинья. Изд-во «Наука», Москва, 1970, б.185-186.
14. Там жа, б.91-124; Яго ж. Кривичи. Советская археология, 1960, No.1, б.47-62.
15. А.Г.Кузьмин. «Варяги» и «Русь» на Балтийском море. Вопросы истории, 1970, No.10, б.54-55.
16. Гельмольд. Славянская хроника. Изд-во АН СССР, Москва 1963, б.103 (гл. таксама б.269-270, заўвагу 2).
17. «Очерки истории СССР. Кризис рабовладельческой системы и зарождение феодализма на территории СССР ІІІ-ІX веков». Изд-во АН СССР, Москва, 1958, б.733-878; «История СССР с древнейших времен до наших дней». Изд-во «Наука», т.1, Москва, 1966, б.476-491 ды іншыя; Б.А.Рыбаков. Первые века русской истории. Изд-во «Наука», Москва, 1964.
18. А.Г.Кузьмин. Цыт. артыкул, б.28-55.
19. П.Н.Третьяков. У истоков древнерусской народности. Изд-во «Наука», Ленинград, 1970, б.110.
20. Там жа, б.66.
21. Л.В.Алексеев. Полоцкая земля. Очерки истории Северной Белоруссии в ІX-XІІІ вв., б.290-291.
22. Мікола Ўлашчык. Кніга пра Полацкую зямлю. Полымя, 1967, No.4, б.242.
23. А.Г.Кузьмин. К вопросу о «полочанах» начальной летописи, у зборніку: «Древние славяне и их соседи». Изд-во «Наука», Москва, 1970, б.127.
24. Л.В.Алексеев. Полоцкая земля, б.291.
25. В.Л.Янин, М.X.Алешковский. Происхождение Новгорода (К постановке проблемы). История СССР, 1971, No.2, стр.48.
26. Іrene Sorlin. Les traites de Byzance aves la Russie au Xe siecle (I), Cahiers du monde russe et sovietique, vol.II, 1961 (Paris - La Haye), no.3, pp.329-331, 336-350.
27. А.Н.Насонов. «Руская земля» и образование территории Древнерусского государства. Изд-во АН СССР, Москва, 1951, б.30.
28. В.А.Кучкин. Ростово-Суздальская земля в Х - первой трети XІІІ веков. История СССР, 1969, No.2, б.63-65.
29. А.Н.Насонов. Цыт. праца; М.И.Артамонов. История хазар. Изд-во Гос. Эрмитажа, Ленинград, 1962; В.Т.Пашуто. Особенности структуры Древнерусского государства, у кнізе: «Древнерусское государство и его международное значение». Изд-во «Наука», Москва 1965, б.77-127.
30. Henryk Paszkiewicz. The Making of the Russian Nation. Darton, Longman & Todd, London, 1963, pp.151-177; Irene Sorlin. Opus cit., pp.316-321; Idem. Le temoignage de Constantin VII Porphyrogenete sur l'etat ethnique et politique de la Russie au debut du Xe siecle, Cahiers du monde russe et sovietique, vol.VI, 1965, no.2, pp.180-183; А.П.Новосельцев. Восточные источники о восточных славянах и Руси VІ-ІХ вв., у кнізе: «Древнерусское государство и его международное значение». Москва, 1965, б.355-419.
31. А.А.Шахматов. Разыскания о древнейших русских летописных сводах. С.-Петербург, 1908, б.173-175.
32. В.Н.Татищев. История Российская. Изд-во АН СССР, т.І, Москва-Ленинград, 1962, б.111.
33. Jan Jakubowski. Mapa Wielkiego Ksiestwa Litewskiego w polowie XVI wieku. Nakladem Polskiej Akademji Umiejetnosci, Krakow, 1928.
34. "Scriptores Rerum Prussicarum". Herausgegeben von Dr. Theodor Hirsch, Dr. Max Toeppen und Dr. Ernst Strehlke, Band I, Leipzig, 1861, p.133.
35. Adami Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum. Edito altera, Hannoverae, 1876, pp. 165-166.
36. В.Т.Пашуто. Образование Литовского государства. Изд-во АН СССР, Москва, 1959, б.400.
37. А.Н.Насонов. История русского летописания ХІ - начала ХVІІІ века. Изд-во «Наука», Москва, 1969, б.78.
38. Між іншага, у БССР зьявілася спэцыяльная праца (Я.Карнейчык. Беларуская нацыя. Гістарычны нарыс. Выдавецтва «Навука і тэхніка», Менск, 1969), у якой трактуецца й праблема гэтае «старажытнарускае народнасці». Канцэпцыя ейнага аўтара зьбліжаецца з канцэпцыяй Абэцэдарскага.
