F8. Гісторыі бясхмарнага дзяцінства. Пра пасланьні
Пасьля сьмерці сэньёра Рунаса нам у спадчыну засталося мноства найцікавешых прадметаў. Вярнуўшыся ў школу, мы расьселіся на дыване ў настаўніцкай і высыпалі зьмесьціва шуфлядаў ягонай камоды і пісьмовага стала ў вялікую агульную гурбу. Спачатку мы ня рухаліся і проста разглядалі тое, што апынулася на паверхні: вадзяны компас, чорны паяльнік з загнутым джалам, набор радыёаматарскіх адвёртак, балён з газам для запальніцаў, калода эратычных ігральных картаў, велізарнае павелічальнае шкло, бляшаная скрынка з-пад ледзянцоў з выпуклымі аленямі, аптычны кабель са мноствам дзіўных вузельчыкаў, рознакаляровы веер з узорамі акрылу, добры кавалак гаспадарчага мыла, шпрыц з тэрмапастай і разрозьненыя касэты з польскім джазам. Потым мы пачалі шукаць канцы ды куты, што тырчалі з гурбы, і цягнуць наўздагад: будаўнічая грунтвага з бурбалкамі ў шкляных капсулях, кардонную тубу з доўгай люлькай, зьвязак ключоў зь бірулькай у выглядзе рэвальвэра, пакунак сандалавых араматычных палачак, тонкую жоўтую тэчку на матузках. У тэчцы хавалася нечаканае: аказваецца, сэньёр Рунас на працягу многіх гадоў пісаў пасланьні самому сабе, з тагачаснасьці ў будучыню. Адчуваючы козыт цікаўнасьці ў жываце, мы сталі гартаць і чытаць.
***
Мне ў 15ць гадоў. Раней не адчыняць.
Ну што? Ты ўжо... гэта? Не, сапраўды? Як яно??...
Мы ўзраўнавалі: чаму ён пытаўся пра патаемнае нейкага мітычнага будучага сябе, а ня нас, сваіх верных вучняў? Зрэшты, нягледзячы на інтрыгу першага запісу, далей пайшлі такія маркотныя банальнасьці, што мы хутка кінулі і раўнаваць, і смуткаваць, і гарталі ўжо па дзесяць старонак за раз.
***
Калі ты ўжо забыўся, як гэта пакутліва, дык прачытай і павер: трэба трымацца з усіх сілаў, каб не закахацца.
***
Калі табе яшчэ не 25ць, дык не чытай!
Дык што? Ты ўжо ажаніўся? Не магу ўявіць цябе ў вясельным гарнітуры!
***
Ну, дык што?
***
Такім чынам, ты ўжо абзавёўся джыпам і жыватом, самаздаволены запанелы ханжа? Хацеў бы я паглядзець на цябе, як ты пацееш у фраку ды пэнснэ на сходзе якіх-небудзь заснавальнікаў. Ад душы жадаю, каб у час прамовы твой кляпан ня вытрымаў напору газаў!
***
Добры дзень. Не ўчыняй зь дзецьмі тое, што мой бацька ўчыняў са мной. Ты ж ужо ажаніўся? Не сячы іх, не адбірай юнацкія пяшчоты, не палі вершы, ня бі па вуснах, не прымушай бясконца клянчыць і кланяцца, не высмоктвай сокі, не выплюхвай быдляцтва. Будзь здаровы.
***
Не зазірайся на выпускніцаў, май годнасьць. Май павагу да жонкі. Яна ў цябе ўжо ёсьць? Гэта ганебна, калі станісты пэнсіянэр вядзе пад руку вяртлявую студэнтку. Гэта жудасна! Яна ж на абцасах ледзь трымаецца. Ты пра гэта пашкадуеш! Яна будзе цябе падманваць з інструктарамі ў балёньневых куртках. Посьпехаў.
***
Калі будзеш паміраць, пляшывы старэча, успомні пра мяне. Я – гэта ня ты. Я жывы, а ты выгарэў. Мне цябе зусім не шкада. Бывай.
***
Калі будзеш паміраць, не забудзься падгаліць бровы, каб не выглядаць па-дурному. Бывай.
F9. Змрочныя засьценкі. Гэта чэсны бой
Чарада жорсткіх няўдач і паражэньняў пакінула глыбокі шнар на маёй далікатнай самасьвядомасьці, і без таго пакурчанай, і быццам прыціснула цяжкім матрацам, і быццам высмактала ўвесь мой сок. Ня маючы болей сілаў супрацьстаяць фатуму, я не падымаўся з ложку і бяздумна глядзеў тэлефільмы. Асабліва мне падабаліся гісторыі на тэму каратэ і самба: як зграбныя героі сам-адзін ці зь верным сябрам ішлі насустрач несправядлівасьцям, дужаліся, змагаліся, балянсавалі на мяжы гібелі й нязьменна перамагалі. У той жа вечар я перамог роспач і немач і прыступіўся да трэніровак. Я падцягваўся на пальцах, адціскаўся на костачках, па паўгадзіны запар стаяў на галаве, трымаў пудовую гіру на ўзроўні плячэй і рабіў расьцяжку на двух табурэтах. Адмысловую ўвагу я надаваў брушному прэсу: у паставе лежачы напружваў квадрацікі і ўціраў у іх эўкаліпт – дзеля адценьня і асьвяжэньня. Я набыў сабе прасторныя баксёрскія трусы, сінія, атлясна-пералівістыя, з двума ліловымі лямпасамі, і скрутак элястычнага бінта, каб эфэктна закруціць кулакі. Гэта будзе адкрыты, чэсны бой! Роўна апоўдні я папрасіў вартаўніка Трафіма ўдарыць у гонг. Ён, нязьменна ласкавы і прыязны, пагладзіў мяне па сьпіне і прапанаваў некалькі гонгаў на выбар: сычуаньскі, ганконскі і тайляндзкі, і я на імгненьне зьбянтэжыўся, але потым адважна абраў самы буйны, з выпуклым сьветлым саском пасярэдзіне. ДОНН – задрыжала і згусьцілася паветра, завібравалі таўшчэзныя муры Вучылішча. Я ішоў, амаль плыў у гуле гонгу да фізкультурнае залі, дзе ўладарыў Галоўны Праграмар, дзе панаваў жывёльны культ мускулаў. Было брудна, душна, наплёвана, патыхала сырым мясам і мускусам, і сьвежы міртавы струменьчык, які цягнуўся за мною, амаль адчуваўся, амаль сьвяціўся. Бамбізы-праграмары прагульваліся ўкруг рысталішча, палёпваючы сябе па літым дэльтам, перасмыкваючы цягліцамі грудзей, падражніваючы адзін аднаго рыкам і хрыплай лаянкай. Убачыўшы мяне, яны люта ашчэрыліся: адны пачалі круціць мажнымі лапамі, быццам скручваючы мяне ў бараноў рог, а іншыя высоўвалі сінюшныя языкі і закачвалі вочы, малюючы мой хуткі лёс. Высока падняўшы галаву, я ўскочыў на рынг і абвёў вачыма натоўп. Бурболіла піва, узьляталі банкноты і блянкі ставак, разяўленыя раты гарлапанілі й рагаталі, і адна толькі Лена глядзела шэрымі вачыма і заўзела за мяне, але я ведаў: зусім ня праз сымпатыю, а каб выказаць абыякавасьць. Тым часам журы, пагардзіўшы жэрабем, выставіла супраць мяне сама зачахлага, сама бездапаможнага кодэра, але нават гэтая бледная нікчэмнасьць, што з гігіканьнем падымалася на дашчаны памост, выглядала ў параўнаньні са мною Мядзьведзь-гарой. Толькі раунд, паўтараў я сабе, адзін раунд, пратрымацца раунд – нават гэта будзе тытанічнай перамогай для мяне і катастрофай для іх. Каб раззлавацца, разьюшыцца і набыць лютасьць бэрсэрка, я балюча ўкусіў сябе за мезенец і пагрозьліва закрычаў: сьцеражыся! У адказ ён паўторна гігікнуў і наблізіў да мяне велізарны палец з абкусаным пазногцем, складзены для пстрычкі. Я падскочыў, гнутка выварочваючыся на ляту і рыхтуючыся да кідку кобры, але позна: шырокі пазногаць ужо нагнаў мяне і пругка нападдаў, ды так моцна, што я паляцеў спачатку кулём, а потым наўпрост дагары нагамі – і даволі далёка – і прызямліўся на гурбу рознакаляровага рызьзя дзесьці ў куце буфэту. І бамбізы, і публіка адразу ж забыліся на мяне і заняліся сваімі справамі – хто ваксаваў пантофлі, хто распальваў люльку, хто абналічваў чэкі; Лена глядзелася ў люстэрка й фарбавала вусны, то выпінаючы іх, то падгінаючы й расьціраючы адно аб адно, каб разраўнаваць памаду.
Заставалася зьмірыцца?
FA. Уцёкі ды туляньні. У купэ
У суботу Белы Паляўнік нанава абмацаў мяне і знайшоў нататнік. Ён чытаў, закінуўшы нагу на нагу, і рытмічна торгаў пальцамі, праз што заднік тапкі адсоўваўся ад пяткі і зноў змыкаўся зь ёй, нібы рот. Ён чытаў і хрумсьцеў салёнай саломкай, сёрбаў гарбату, а я бездапаможна выгінаўся й выцягваўся пад прасьцінай. Захапіўшыся чытаньнем, ён зьлёгку рухаў вуснамі, шырока расстаўляў ногі і паціраў пахвіну рубам далоні. Ён мачаў саломку ў гарбату:
– Вось бачыш! Усе твае гісторыі супярэчаць адна адной. Сам памяркуй, – ён аблізваў саломку і кусаў.
– Хлусьня.
– Ды кінь, кожны можа прыхварэць. Галоўнае, што зараз ты ў добрых руках. Бачыш, ты прапусьціў коску, – ён нахіляў да мяне нататнік.
– Хлусьня!
– А з больніцы навошта зьбег?
– Гэта ня больніца!
– Ляжаў-ляжаў, узяў і зьбег. Бягунок! Ну дый што казаць, што было тое было. Але годзе – зараз спакой і харчаваньне. Ніякіх турботаў. Павер мне, бо я – твой лекар. Дай-ка руку.
