Прэднізалон Скараход прымае кожны дзень – без гармонаў ён ужо не жыток. Чаго і дамогся, калі даведаўся, што гэта за трасца такая, дык гэта аднаго – споўз, паступова скарачаючы дозу, з некалькі пілюлек да адной. Бо сам адчуў: трэба пазбаўляцца ад прэднізалону, а то не атрымліваецца шнуркі завязаць – жывот перашкаджае. Зноў жа – сэрца... Праўду кажуць: адно лечыш, другое калечыш.

Лежачы пад кропільніцай, Скараход успамінаў Узбекістан, дзе жыў пэўны час пасля арміі і адкуль паспеў з’ехаць да распаду СССР. Чым ганарыўся, хваліў сябе за дальнабачнасць: пакуль гляджу наперад – не прападу і сам, не дам прапасці і сваім скараходзікам.

Сёння яны, дарэчы, павінны прыехаць да яго. Святлана і Паўлік. Верка не зможа – у яе на першым плане малады муж, а не бацька. Мядовы месяц. Святлана вучыцца ў тэхнікуме, цяпер у яе канікулы. Паўлік, падскрэбыш, у чацвёртым класе. «Добра, што дзеці прыедуць», – разважае Скараход, расплюшчвае вочы, глядзіць на дзверы. Ціха. Пакуль няма. Толькі сусед Пятровіч, як і ён раней, пяць гадоў назад, чмякае ротам: прэднізалон, халера!

Ага, вось і дзеці. Яны вітаюцца з бацькам, Скараход ледзь прыкметна ўсміхаецца: задаволены. Не забываюць. Малайцы.

– Сядайце, – прапаноўвае ён.

– Сядзем, – кажа Святлана, а сама мітусіцца: напакоўвае тумбачку харчамі, паклала зверху, на ўскрайчык, некалькі сістэм (кропельніц), свежыя газеты.

І таксама сядае побач з Паўлікам на падстаўлены ім стул.

– Што там, дома? – вытрымаўшы паўзу, глядзіць на дзяцей Скараход.

– Нармальна, – ківае Паўлік.

– Дома добра, – усміхаецца Святлана.

Маўчаць. Скараход, відаць, успомніў дом, які стаіць амаль у самым цэнтры райгарадка; ад Гомеля, дзе ён цяпер ляжыць у пульманалогіі, паўгадзіны язды на аўтобусе.

– Сена ўсцягнулі на гарышча? – Скараход паглядзеў на кропельніцу, на дзяцей.

– Ага. Зацягнулі. І адразу да цябе. – Адказала Святлана.

– Адны ўсцягвалі? Ці Верка са сваім памаглі?

– Адны... – зноў адказала Святлана.

Скараход незадаволены, хмыкае:

– А яны, бач, запанелі. Толькі грошай дай, бацька. А дулю! Хопіць! Усяму калі-небудзь бывае канец. Вяселле ім зрабі, яшчэ якую-небудзь трасцу прыдумаюць. Я гэта ім ўспомню. Спаць яны будуць мне ў абдымку! А... а торфакрошку ў хлеў яны не перакінулі? Каля брамы ляжала куча. Я іх прасіў.

– Не бачыла я, – нясмела варухнула плечуком дачка.

– І я не бачыў, – схлусіў Паўлік, бо тая торфакрошка як ляжала, так і ляжыць.

– Паслеплі, бачу, усе, – буркліва вымавіў Скараход. – Лячыцца трэба. Акуляры купляць.

– Тата, – пастаралася ўсміхнуцца Святлана, – табе ж нельга хвалявацца. У цябе ж сэрца хворае.

Быццам паслухаўся. Але праз хвіліну пацікавіўся:

– Ліпу на дровы папілілі? Ці так і ляжыць?

– Ясна, – зноў скрывіўся, бы ад болю, ён. – Як дзень ясна. Вам бы толькі ўсім цягнуць з мяне апошнія жылы. Толькі б есці ды піць. Адчуваю, без мяне там і трусы падохнуць. Павел, трусоў корміш?

– Кармлю... – Паўлік апусціў галаву.

– «Кармлю...» Бурак, пэўна, кінеш адзін на ўсіх – і гуляць. Глядзі, за кожнага адкажаш. За кожнага! Спытаю! Тачанку, матка ўчора гаварыла, зламалі. Хто зламаў? Маўчыце. А што тут скажаш? Ламаць не будаваць, маць вашу!.. Вы хоць печ не разваліце, пакуль я тут. Света!

– Ну, што? – на вачах дачкі ўспыхнулі слёзы.

– Ты не плач, не плач. Масква слязам не верыць, а я што – павінен верыць? Не плач. Памагай матцы. Хопіць гуляць, хопіць!

– Памагаю... – дачка выцерла насоўкай вільгаць на вачах.

– Ведаю, як ты памагаеш. У адрозненне ад вас, я не сляпы. Ведаю-ю... Р...работнічкі, маць вашу!..

Святлана і Паўлік сядзелі перад бацькам і румзалі. Не сароміліся нават вусатага дзядзьку, Пятровіча, які спярша корпаўся ў пакунках з ежай, а тады, захапіўшыся, разінуў рот і сачыў, чырванеючы, за Скараходам.

Дзеці моўчкі ўзняліся. Моўчкі падаліся да дзвярэй. Скараход выцягнуў з вены іголку, прыдавіў кроў кавалачкам ваты. Хацеў было дагнаць іх, але не змог: закружылася галава, пацяжэла цела.

– Су... сусед... Пятровіч, – кволым голасам паклікаў ён.

Але Скараход не заўважыў, як Пятровіч выслізнуў з палаты ўслед за яго дзецьмі і, затрымаўшы тых у калідоры, быццам апраўдваўся за бацьку:

– Вы яму даруйце. Гэта хвароба ўсё... Ды і вы ж... і вы ж трохі разумнейшымі будзьце. «Папілілі ліпу на дровы?» – «Так точна!» – «Крошку занеслі?» – «А як жа!» Разумнейшымі, ага, будзьце. А пакуль бацька вернецца – папілуеце і занясеце. Яго прэднізалон тут надоўга затрымае. Тым больш пасля вашага наведвання...

Пятровіч думаў так да таго часу, пакуль не вярнуўся ў палату. І ўжо мёртваму Скараходу сказаў:

– Дурань!

РЭБА

Ледзь прачнуўшыся, Рэба глянуў на маці, якая тапталася каля печы, і сказаў пагрозліва:

– Пахмяляй, іначай спалю хату!

– Палі, будзеш у пуні жыць,– абыякава мовіла маці, стаўляючы вілачнікам у печ чыгунок. – Мне ўжо і жыць... Мо не пералетаю. Палі, палі, сынок, хату. Запалкі даць?

Рэба рычэў, бы паранены мядзведзь, ускокваў, піхаў нагамі ўсё, што траплялася на шляху, рассыпаў мацюкі, бы трос паміж пальцамі камякі сухой зямлі:

– Пахмяляй, сказаў!

– Каб ты хутчэй здох, – ціха, не пачуў бы сын, сказала старая і перахрысцілася.—Паплакала б раз, ды і забылася. Колькі жыву, столькі і мучаюся. Гэта немец пракляты, ірад!.. Гэта ён, гад лупаты! Лепш бы забіў тады яго!.. Я б і не ведала, што будзе на аднаго чалавека столькі мучэнняў...

Старая выходзіла ў сенцы, неўзабаве вярталася з пачатай пляшкай, налівала трошкі ў кубак, – каб адвязаўся Рэба, не надакучаў, – і зноў хавала самагон. Рэба ж, пракаўтнуўшы пададзенае маткай пітво, цёгся на вуліцу, пэўны час аглядаўся па баках, а тады валокся да крамы, хоць тая была яшчэ зачынена, але, ведаў, на ганку месца ёсць: можна пасядзець, пачакаць. Ён і сядзеў. Іншы раз да яго падыходзіў Сцёпка, жыве якраз насупраць крамы, і тады яны сядзелі ўдвух, курылі і пільнавалі, каго б зачапіць каго, каб сарваць на пляшку. Калі не ў краме, дык ёсць у вёсцы кропкі, дзе прадаюць лепшы самагон, чым крамная гарэлка.

Сёння Рэба сядзіць адзін, Сцёпкі нешта не відаць. Хоць гукні – вунь ягоныя вокны, зусім блізка. Аднак Рэба не рашаецца, баіцца, што высуне галаву з акна Сцёпкавага жонка, і тады не здабраваць: гвалту будзе на ўсю вёску. «Спіць, гад!» – думае Рэба і шкадуе, што сёння Сцёпка, відаць, яшчэ не пасварыўся з жонкай, а то быў бы тут як тут.

Рэба прыхінуўся спіной да дзвярэй крамы і неўпрыкмет задрамаў. Яму прысніўся сон, быццам ён збіраў грыбы, і было іх столькі, нібы бульбы пасля трусілкі на калгасным полі. Доўга ён драмаў ці не – сказаць не можа, але сон пра грыбы яму спадабаўся, і ён пашкадаваў, што яго раскатурхаў нарэшце Сцёпка.

– Нічога няма? – вісела яго лахматая галава над лысай Рэбавай.

– Няма, – адказаў без асаблівай ахвоты Рэба.

– І ў мяне,– уздыхнуў Сцёпка і сеў побач. – А пенсію тваю матка што, усю адбірае?

– Хай бярэ,– цвяроза меркаваў Рэба. – Я ж прап’ю з табой, а жэрці што? Але яна мяне пахмяляе. Прыпугну, што хату падпалю,– дык і налье.

Сцёпка зажмурыў вочы, а тады мовіў асцярожна, нібы між іншым:

– Перад табой, Рэба, немцы ў вялікім даўгу. Таму што ты доўга не мог навучыца гаварыць слова «рыба». Ён жа цябе, немец, агрэў па макацёру прыкладам.

– Здох той немец даўно. Калі не забілі ў вайну.

– А за таго немца павінен адказаць той, які сёння жыве. Ці не так? Яго сын, брат, га?

– Можа,– Рэба пазяхнуў. – Але не ўспамінай вайну. Не трэба.

– Я б, можа, і не ўспамінаў, але ж яны, немцы, самі пра сябе нагадалі. Сёння ў нашу вёску прыязджаюць германцы.

– То ж без зброі... – уцягнуў галаву ў плечы Рэба. – То добрыя немцы. Іх любіць трэба.

– Любі. Тваё дзела. Але ж могуць яны раскашэліцца хоць раз перад табой? На маркі? Хаця – навошта нам маркі? За іх у нас не возьмеш... Няхай хоць пару пляшак шнапсу дадуць – і ніякіх фокусаў. Вунь, вунь аўтобус... і легкавікі. Едуць, едуць немцы. – Сцёпка ўсхапіўся, падцягнуўся ажно на мысках ботаў, каб пабачыць, куды паруліла нямецкая дэлегацыя. – У кантору. Але нічога, нічога, грамадзяне! Знойдзем і там! Знойдзем! Пайшлі, пайшлі, Рэба, за кампенсацыяй!