Ён ужо быў унiзе, калi ўбачыў ля самых парадных дзвярэй дзверы ў нейкую каморку. Шкло ў гэтых дзвярах было пабiта. Паплаўскi схаваў пашпарт у кiшэню, азiрнуўся, каб угледзець свае рэчы, але iх i след прастыў. Паплаўскi здзiвiўся, што гэта яго амаль не засмуцiла. Iм валодала другая цiкавая i спакуслiвая думка - праверыць на маленькiм чалавечку яшчэ раз гэтую праклятую кватэру. На самай справе: калi ён пытаўся, дзе яна знаходзiцца, значыць, iшоў у яе ўпершыню. Выходзiць, зараз ён прастуе ў кiпцюры да тае кампанii, якая засела ў кватэры No 50. Нешта падказвала Паплаўскаму, што чалавечак гэты вельмi хутка выйдзе з кватэры. Нi на якое пахаванне нiякага пляменнiка Максiмiлiян Андрэевiч, вядома, ужо не збiраўся, а да цягнiка на Кiеў часу хапала. Эканамiст азiрнуўся навокал i нырнуў у каморку. У гэты час далёка наверсе грукнулi дзверы. "Гэта ён увайшоў!" - падумаў Паплаўскi, i сэрца ў яго замёрла. У каморцы было халаднавата, пахла мышамi i ботамi. Максiмiлiян Андрэевiч усеўся на нейкай драўлянай калодзе i пачаў чакаць. Пазiцыя зручная, з каморкi вiдаць былi парадныя дзверы шостага пад'езда.
Аднак чакаць давялося даўжэй, чым меркаваў кiяўлянiн. Лесвiца ўвесь час чамусьцi пуставала. Чуваць было добра, i нарэшце на шостым паверсе грукнулi дзверы. Паплаўскi замёр. Ага, яго крокi. Iдзе ўнiз. Адчынiлiся дзверы нiжэйшага паверха. Жаночы голас. Голас сумнага чалавека... сапраўды, яго голас... Прамовiў нешта падобнае на "адчапiся, богам прашу...". Вуха Паплаўскага тырчала ў пабiтым шкле. Гэтае вуха ўлавiла жаночы смех. Хуткiя i бойкiя крокi ўнiз, i вось прамiльгнула жаночая спiна. Гэтая жанчына з цыратавай зялёнаю сумкаю выйшла з пад'езда ў двор. А крокi таго чалавечка пачулiся зноў. "Дзiўна, ён назад вяртаецца ў кватэру. Вось зноў наверсе дзверы адчынiлiся. Ну што ж, пачакаем яшчэ".
На гэты раз чакаць давялося нядоўга. Грукат дзвярэй. Крокi сцiхлi. Адчайны крык. Кацiнае мяўканне. Крокi хуценькiя, дробненькiя, унiз, унiз, унiз!
Паплаўскi дачакаўся. Хрысцячыся i штосьцi мармычучы, праiмчаў журботны чалавек, без капелюша, з вар'яцкiм тварам, паабдзiранаю лысiнаю i ў зусiм мокрых штанах. Ён пачаў тузаць ручку выхадных дзвярэй, ад страху забыўся, у якi бок дзверы адчыняюцца - вонкi цi ўсярэдзiну, - нарэшце справiўся з дзвярыма i вылецеў пад сонца на двор.
Кватэра была праверана. Максiмiлiян Андрэевiч не думаў болей нi пра нябожчыка пляменнiка, нi пра кватэру, шаптаў толькi два словы: "Усё зразумела! Усё зразумела!", вылецеў на двор, сцiнаючыся ўвесь ад аднае толькi думкi пра тую небяспеку, якая яму пагражала. Праз некалькi хвiлiн тралейбус iмчаў эканамiста-планавiка на Кiеўскi вакзал.
З маленькiм чалавечкам, пакуль эканамiст сядзеў унiзе ў каморцы, адбылася надзiва непрыемная гiсторыя. Чалавек гэты быў буфетчык у Вар'етэ i звалi яго Андрэй Фокавiч Сакаў. Пакуль iшло следства ў Вар'етэ, Андрэй Фокавiч трымаўся збоч ад усяго, што дзеелася, можна было толькi прыкмецiць, што з выгляду зрабiўся ён яшчэ больш сумным, чым быў звычайна, i, акрамя ўсяго, ён пацiкавiўся ў кур'ера Карпава пра тое, дзе спынiўся прыезджы маг.
Такiм чынам, пасля таго як развiтаўся на пляцоўцы з эканамiстам, буфетчык дабраўся да пятага паверха i пазванiў у кватэру No 50.
Яму адразу ж адчынiлi, але буфетчык скалануўся, адступiў назад i ўвайшоў не адразу. Гэта зразумела. Адамкнула дзверы дзявуля, на якой нiчога не было, акрамя какетлiвага карункавага фартушка i белае наколкi на галаве. Ды на нагах яшчэ былi залатыя туфлi. Сама сабою дзявуля была - нi да чога не прыдзярэшся, усё як след, калi не лiчыць барвовага шрама на шыi.
- Ну што ж, заходзьце, калi званiлi! - сказала дзявуля, гледзячы на буфетчыка зялёнымi распуснымi вачыма.
Андрэй Фокавiч толькi вохкнуў, замiргаў вачыма, ступiў у пярэднi пакой i зняў капялюш. У гэты момант у пярэдняй зазванiў тэлефон. Бессаромная пакаёўка паставiла адну нагу на крэсла, зняла слухаўку з рычага i сказала ў яе:
- Алё!
Буфетчык не ведаў, куды глядзець, пераступаў з нагi на нагу i думаў: "Ну i пакаёўка ў чужаземца! Цьфу ты, брыдота якая!" I каб уратавацца ад брыдоты, глядзеў па баках. Увесь вялiкi i прыцемны пярэднi пакой быў завалены нязвыклымi прадметамi i адзеннем. Напрыклад, на спiнку крэсла быў накiнуты жалобны плашч з вогненнай чырвонаю падкладкаю, на падлюстравым столiку ляжала доўгая шпага з блiскучым залатым тронкам. Тры шпагi з тронкамi срэбнымi стаялi ў кутку гэтак жа звычайна, як нейкiя парасоны альбо кавенькi. А на аленевых рагах вiселi берэты з арлiным пер'ем.
- Так, - гаварыла пакаёўка ў тэлефон, - як? Барон Майгель? Слухаю. А! Пан артыст сёння дома. Ага, будзе рады сустрэцца з вамi. Ага, госцi... Фрак цi чорны гарнiтур. Што? А дванаццатай ночы. - Пакаёўка скончыла размову i сказала буфетчыку: - Што вам трэба?
- Мне трэба бачыць пана артыста.
- Што? Усяго толькi яго самога?
- Яго, - сумна адказаў буфетчык.
- Спытаюся, - сказала няўпэўнена пакаёўка, прачынiла дзверы ў пакой нябожчыка Берлiёза i паведамiла: - Рыцар, тут з'явiўся маленькi чалавек, якi гаворыць, што яму патрэбен месiр.
- А няхай заходзiць, - пачуўся з кабiнета голас Кароўева.
- Заходзьце ў гасцёўню, - сказала дзявуля звычайна, быццам была адзета па-чалавечы, прачынiла дзверы ў гасцёўню, а сама выйшла з пярэдняга пакоя.
Увайшоўшы туды, куды яго запрасiлi, буфетчык забыўся, дзеля чаго ён сюды прыйшоў, гэтак уразiла яго ўбачанае. Праз каляровыя шкельцы ў вялiкiх вокнах (фантазii ювелiршы, якая знiкла бясследна) наплывала незвычайнае, падобнае на царкоўнае, святло. У старадаўнiм вялiзным камiне, хоць быў гарачы вясновы дзень, палалi дровы. А ў пакоi не было нi кроплi гарачынi, наадварот нават, чалавека ахоплiвала нейкая падвальная вiльготнасць. Перад камiнам на тыгравай шкуры сядзеў i дабрадушна прыплюшчваўся на агонь чорны кацiла. Быў стол, на якi набожны буфетчык зiрнуў i аж скалануўся - стол засланы царкоўнаю парчою. На парчовым настольнiку стаяла мноства бутэлек - пузатых, зацвiлых i запыленых. Мiж бутэлькамi паблiсквала блюда, i было вiдаць, што блюда гэтае з чыстага золата. Ля камiна маленькi рыжанькi на доўгай сталёвай шпазе пёк на агнi кавалкi мяса, сок капаў на агонь, i дым вывiваўся ў комiн. Пахла не толькi смажаным, але яшчэ i нейкiм моцным адэкалонам i ладанам, ад чаго ў буфетчыка, якi ўжо ведаў пра гiбель Берлiёза i пра месца яго пражывання, мiльганула думка, цi не служылi, чаго добрага, царкоўную панiхiду, i ад думкi гэтае ён адмахнуўся адразу ж, як ад недарэчнае.
Ашаломлены буфетчык нечакана пачуў цяжкi бас:
- Ну, што вам трэба ад мяне?
Тут буфетчык i заўважыў у цянi таго, хто быў яму патрэбен.
Чорны маг развалiўся на нейкай вялiзнай канапе з раскiданымi на ёй падушкамi. Буфетчыку здалося, што на артысце была адна толькi чорная бялiзна i чорныя вастраносыя туфлi.
- Я, - горка сказаў буфетчык, - з'яўляюся загадчыкам буфета ў Вар'етэ...
Артыст працягнуў руку, на пальцах якой ззялi каштоўныя камянi, быццам затыкаў буфетчыку рот, i загаварыў палымяна:
- Не, не, не! Нi слова болей! Нiзашто i нiколi! У рот нiчога болей не вазьму ў вашым буфеце! Я, шаноўны, праходзiў учора паўз вашу стойку i да гэтага часу не магу забыць нi пра асятрыну, нi пра брынзу. Залаты мой! Брынза не бывае зялёнага колеру, гэта нехта абмануў вас. Яна павiнна быць белая. Ага, а гарбата? Ды гэта ж памыi! Я сваiмi вачыма бачыў, як нейкая неахайная дзявуля падлiвала з вядра ў ваш вялiзарны самавар негатаваную ваду, а гарбату працягвалi прадаваць. Не, дарагi мой, гэтак нельга!
- Я перапрашаю, - загаварыў ашаломлены гэтым нечаканым нападам Андрэй Фокавiч, - я не з-за гэтага, i асятрына тут нi пры чым.
- Як гэта - нi пры чым, калi яна сапсаваная!
- Асятрыну прывезлi другое свежасцi, - паведамiў буфетчык.
- Галубок, глупства кажаш!
- Што - глупства?
- Другая свежасць - вось што глупства! Свежасць бывае толькi адна першая, яна i апошняя. А калi асятрына другое свежасцi, то гэта абазначае, што яна прытухлая!
