I вось цяпер iзноў той самы Лiхтэнштайн, як заўсёды нахабны й усьмехнены. I йзноў немагчыма спагнаць на iм злосьць: абодва - паслы, i абодва ў чужой краiне.

- Маё ўшанаваньне! - прывiтаўся Лiхтэнштайн. - Вось мы й спаткалiся йзноў...

- Спадзяюся, не ў апошнi раз! - адказаў Фёдар. - Думаю, што ў другi раз спаткаемся на вузейшай дарожцы...

- Так, так! - падхапiў у тон Лiхтэнштайн. - Каб не было як разьмiнуцца!

Фёдар больш нiчога не адказаў. Моўчкi падыйшоў да сталу й замовiў карчмару падсiлак для сябе й сваiх людзей.

Крыжакi, ужо адпачнуўшы, выбiралiся ў дарогу, на Кракаў.

З надворку данесься iх гучны рогат. Фёдар здагадаўся, што гэта Лiхтэнштайн разпавядае аб здарэньнi ў Жамойцi. Кроў закiпела ў грудзях Фёдара, рукi самi пачалi шукаць зброю, аднак стрымаўся, навучаны горкiм досьведам. Ведаў, што й тут Лiхтэнштайн выкруцiцца. Лепей пачакаць...

Пачулася тупаценьне коней, i за мутным сьлюдзяным вакном прамiльгнуў чырвоны гэрб Лiхтэнштайна, за iм чорна-белы Дзiтэнгаймэра й жоўты Газэндорфа. Некалькi ўзброеных служкаў Ордэну маўклiва выехалi ўсьлед.

Ваявода Фёдар пераначаваў у Люблiне, i зь першым сьвятлом выехаў на Берасьцейскi гасьцiнец. Адпачнуўшыя конi йшлi лёкка, умiнаючы за адзiн перагон вялiзарныя кавалкi дарогi, i праз два днi аддзел з радасьцю ўехаў у браму Берасьця. Як толькi харугва Ваяводы Грозаўскага паказалася на вулiцы з-за цытадэльных муроў, з паблiзу ляжачай карчмы "Залаты рог" выйшаў чалавек, апрануты ў скураную паддзеўку ды зь лёккiм мячом пры баку. На выгляд ён нагадваў Лiтоўскага шляхцюка з засьценку[27], якiя якраз у той час пачалi паўставаць у Беларусi, у вынiку прыняцьця Ягайлам польскае кароны. Быў гэта Лазiнскi. Ён уважна прыгледзеўся да Ваяводы i, зь цяжкасьцю пералiчыўшы пачот, узмахнуў рукой. Зараз-жа з суседняга двара яму падалi асядланага каня. Лазiнскi лёкка ўскочыў у сядло, сьвiснуў батагом, i галёпам скрыўся на бакавой вулачцы.

Фёдар, тым часам, пад'ехаў да дому Берасьцейскага Пасаднiка[28]. Сам стары Пасаднiк выйшаў сустракаць госьця.

- Ну як справiўся, сынку? - пацiкавiўся ён. - Чым парадуеш?

- Няма чым пахвалiцца - адказаў Фёдар. - Пацяшальнага амаль нiчога няма, а й сумнага таксама.

- Так, так... Кароль, ён заўзяты! Цяжка зь iм зладзiць, але й уступаць яму нельга, з ног саб'е. Ну ды лiха зь iм, ты, сынку, разьмяшчайся як удома. Адпачнеш з дарогi дзянькоў колькi, а там i далей рушыш...

- Не, не! Заўтра ледзь сьвятло, у дарогу. Сьпяшаюся.

- А як-жа гасьцяваць?... Пачакай! Нiяк i напраўду заўтра ад'едзеш? скрыўдзiўся стары. - Можа такi пабудзеш? Рады я цябе бачыць...

- Некалi iншым разам. Весткi сьпешныя, а пакуль да Полацка дабяруся, то дарогi гатоў i размокнуць.

- У Полацак табе няма чаго ехаць! - з крыўдай у голасе прамовiў Пасаднiк. - Гаспадар Вялiкi Князь у Троках, туды табе й шлях трымаць! Бачу, як сьпяшаесься, калi ў Полацак iрвесься... Напэўна да Келябовiчанкi?...

Ранiцай, Пасаднiк Берасьцейскi правёў Фёдара за гарадзкiя заставы й, моцна пацiскаючы яму руку, прамовiў:

- Сьцеражыся, сынку, як праз пушчу будзеш праяжджаць. Апрышкi завялiся. Людзей рануюць, жанчын гвалцяць, вёскi паляць. Хто супрацiў iм чынiць - жыўцом пад лёд пускаюць. I нiяк не злавiць праклятых... Пачакай! Я - стары дурань не падумаў аб гэтым адразу, можна-ж конную сотню прыставiць да цябе для бясьпекi. Але ты ўчора скрыўдзiў мяне моцна, а я й забыўся...

- Ня трэба! - усьмiхнуўся Фёдар. - Я не баюся. У мяне свае малайцы як на падбор, любому супрацiў паставяць! - I ён акiнуў ласкавым паглядам сваiх вояў.

- Эх, сынку... - уздыхнуў стары Пасаднiк. - Дарэмна адмаўляесься, у iх сiла. Людзi кажуць, каля сотнi будзе. А не давядзi Гасподзь, што станецца з табою, дык не прабачу я сабе нiколi. Да сьмерцi пакутаваць буду. Ды й Вiтаўт Кейстутавiч не прабачыць, строгi ён... А, можа, сапраўды клiкнуць хоць паўсотнi?... Пачакай! Ня доўга затрымаесься, а ўсё бясьпечней будзе!

- Ня трэба! Дзякую за гасьцiннасьць i клопаты.

- Ведаю цябе, Фёдар, яшчэ з калыскi. Заўсёды ты быў такi ўпарты - як вырашыў, так i павiнна быць. Дарма мяне старога ня слухаеш, дабра табе жадаю! Калiсь зь нябожчыкам бацькам тваiм, царства яму нябеснае, разам у бiтву хадзiлi, разам спалi, елi, адным плашчом прыкрывалiся, як браты былi... Паслухайся, Фёдар, каб не шкадаваць потым, ня каяцца!

Аднак Фёдар адмовiўся йзноў. Махнуўшы на разьвiтаньне рукой, прышпорыў каня й пусьцiўся наўскач к чарнеючаму лесу.

Стары Пасаднiк усьлед перахрысьцiў яго й пасьпяшаўся назад да дому, з моцным намерам выслаць наўздагон узброены аддзел.

Глуха шапоча гушчар. Дуднiць убiтая дарога пад капытамi, грукатае зброя, трапятаюцца плашчы й сьцяжкi на дзiдах. Фёдар поўнымi грудзямi ўдыхае мяккае вiльготнае паветра. Як радасна вось так скакаць па роднай зямельцы, дыхаць i ўпiвацца родным вясёлым ветрыкам, любавацца суровым хараством роднага краю. Здаецца, i нядоўга прыйшлося прабыць на чужыне, аднак моцна засумавала душа за чароўнымi краявiдамi Бацькаўшчыны. Прастор i прывольле хмелем напаўняюць галаву маладога Ваяводы. Вобраз каханае дзяўчыны, салодкiм марывам маячыць перад вачамi. Хутка вясна. Зямля ўкрываецца зеляньню. Прачнецца заснуўшая пушча й напоўнiцца клапатлiвымi, таямнiчымi гукамi ды шорахамi. Але ў сэрцы Фёдара ўжо вясна, яно ўзбуджана б'ецца ў грудзях, як-бы стараючыся вырвацца з-пад сталёвага панцыра й птушкай ляцець, ляцець...

- Ану, песьню! - абарочваецца ён на скаку. - Павесялей!

Конi пераходзяць на рысь. Разчырванеўшыяся воi ўсьмiхаюцца. Некаторы час едуць моўчкi. I вось, нарэшце, як-бы прабуючы голас, нясьмела чуецца знаёмы, але прызабыты Фёдару напеў. Конi, падпарадкуючыся такту мэлёдыi, зладжана адбiваюць дробат на дарозе.

Песьня мацнее. Набiрае сiлу. Адгалосак разносiць яе далёка па пушчы:

...Ой падносiць дзевiца

Кубак мёду малайцу:

Выпей, усё да донышка!

Меч падпаяшу. Э-э-эх

Кубак мёду малайцу

Пас сама я выткала,

Конь капытам б'е.

Шчыт Ярылу славячы,

Моцны пры сядле. Э-э-э-х

Конь капытам б'е.

Плашч расшыты золатам.

Дзiду сьцiсьнеш доўгую,

Грудзь, плячо шырокае

У поле чыста выедзеш. Э-э-эх

Дзiду сьцiсьнеш доўгую.

Шырокiм разьлiвам разьцякаецца над пушчай удалая песьня. Магутны напеў, хваляй узьнiмаецца насустрач ранiшняму сонцу. Звонкiя галасы, бурлiвымi пералiвамi перакатваюцца над засьнежанымi абшарамi.

Конi йдуць лёкка й упэўнена. Мiльгаюць просекi, паляны, масткi. Бязконцая дарога, вычварна выгiнаючыся, вядзе на поўнач.

Фёдар з задавальненьнем прыслухоўваецца да песьнi. А яна грымiць i трапечыцца, зьзяючы гераiчнымi прыгодамi - песьня адвагi, славы, каханьня й радасьцi.

Кiрым аж рот раскрыў, увесь абярнуўшыся ў слых. Мейсцамi, ён аж прыцмоквае языком ад захапленьня, i падскоквае ў сядле:

- О-о-о! Ай-яй песьня! Што за песьня! - ускрыквае ён i здымае шолам, каб ясьней было чуваць.

...Вернесься са славаю,

Сонцу, ветру брат.

Выйду я сустрэну,

Князем буду зваць! Э-э-эх

Сонцу, ветру брат.

Нiколi яшчэ Кiрым ня чуў такога сьпеву. Нi ў сябе на бацькаўшчыне, нi ў Маскоўшчыне. Нiдзе не сьпявалi так удала й прыгожа. Ён з захапленьнем паўтарае:

- Князь зваць буду! - i ўзмахвае рукамi. Шолам высьлiзгаецца з пальцаў i з глухiм звонам падае на дарогу. Кiрым з праклёнамi спыняе свайго Гнедка й пасьпешна саскоквае зь сядла. Воi зь песьняй на вуснах, усьмiхаючыся, скачуць мiма. Адзiн зь iх гукае:

- Пасьпяшайся, Кiрым! Бо не здагонiш аж да Трокаў!

- Такi, як ты, не далёка даганяй, - бурчыць угневаны Кiрым i паддае нагой па шоламу. Той адкацiўся на некалькi крокаў убок, ды, грукнуўшы на выбаю, падскочыў i адляцеў у мяккi прыдарожны сьнег.

- Каб ты, сабачы кроў, век так скакаў! - шыпiць Кiрым, выграбаючы яго адтуль дзiдай.

..........................

Сват шаноўны ўвойдзе,

На покуць усаджу

Рушнiкамi накрыж...