- I мы ад сябе дадамо. Ад паноў здабыча багатая засталася! - прамовiў Сыч, адыходзячы. - Ты, Францiшак, каб не забыўся прыпамянуць пра гэта Цiмоху!

- Што то за ён? - пацiкавiўся дзед.

- Гэта наш Ваявода, Яснавяльможны пан Сыч! - пажартаваў Францiшак.

- Ах ты Божа-ж мой! - замiтусiўся дзед. - А я нават i не пакланiўся яму, Яснавельможнаму... - i стары, пакiнуўшы свайго суразмоўцу, кiнуўся даганяць Сыча.

Але яму не ўдалося пакланiцца атаману. Сыч, ускочыўшы на каня, галёпам панёсься ў Маркулiчы, а за iм некалькi ягоных хлопцаў. Сьледам кiнуўся й Францiшак.

Дзед скiнуў шапку й перахрысьцiў аддаляючыхся коньнiкаў:

- Хай Бог беражэ вас, дзеткi мае, i пасылае вам ласкi й шчадроты свае!

* * *

Па дарозе зь Лiды, рысьсю пасоўваўся невялiкi аддзел коньнiкаў у белых плашчах ды ўзброеных цяжкiмi дзiдамi й галябардамi[18]. Уперадзе, на буланым каню, скача чалавек у Рыцарскiм панцыры. Белы плашч на лiсей падбiўцы, трапечацца з тылу, адкрываючы блiскучыя дасьпехi Мiланскай работы. На шоламе Рыцара кутая галава зубра. Дзяржальна мяча зiхацiць дарагiмi каменьнямi. На правай руцэ, вышэй локця, абвязаны жоўты едвабны шаль.

Кароткi зiмовы дзень ужо падыходзiў да канцу, калi коньнiкi, выехаўшы зь лесу, убачылi ўмацаваны маёнтак Несьцяровiча.

- Тут i заначуем! - указаў Рыцар на маёнтак i, прышпорыўшы каня, паскакаў па дарозе к браме. Сустрэчныя з жахам кiдалiся ўбок з дарогi, яшчэ здалёк убачыўшы зьнявiдныя белыя плашчы.

Несьцяровiч сам выйшаў насустрач нечаканым гасьцям, але браму не адчынiў. Прыглядаючыся праз бойнiцу, запытаў:

- Каго маю гонар вiтаць?

- Кжыжаноўскi! Ваявода! - пачулася ў адказ. - Еду зь Лiды. Хачу ў пана пераначаваць.

Несьцяровiч яшчэ раз акiнуў вокам Рыцара й ягоны пачот. У галаву прыйшла думка: "Сыч абяцаў сёньня завiтаць у госьцi, дык лiшнiх два дзясяткi вояў, на чале з дасьвечаным Рыцарам, напэўна прыдадуцца". I ён гукнуў:

- Адчыняй браму! Хутка! - а зварочваючыся да госьця, прамовiў. - Прабачце, Яснавяльможны Пане, што так доўга не ўпускаў, але тут па суседзтву стаяць апрышкi, дык трэба быць асьцярожным.

- Няўжо пан iх баiцца? - прамовiў з пагардай у голасе Ваявода, уяжджаючы ўва ўмацаваны падворак.

Праз кароткi час гаспадар, госьць i некалькi ягоных спадарожнiкаў-шляхцiцаў, разьмясьцiлiся за сталом, устаўленым ежай i выпiўкай.

Рэшта Ваяводавага пачоту, зьмяшаўшыся з гайдукамi, прыглядалiся да ўмацаваньняў i знаёмiлiся з абаронцамi. Прыехаўшыя зь вялiкiм задавальненьнем падкрэсьлiвалi перавышаючую якасьць свайго ўзбраеньня. Гайдукi-ж, са свайго боку, з зайздрасьцю прыглядалiся да панцыраў, тонкiх, але моцных кальчугаў, доўгiх i цяжкiх двуручных мячоў, дзiдаў, адпалiраваных да бляску, галябардаў, лукаў i наагул усяго рыштунку й польскiх вояў, каторыя, ня ў крыўду iм будзе сказана, размаўлялi чысьцейшай Лiтоўскай мовай. Такою мовай, якою размаўляюць у Полацку, Слуцку, Вiльнi, Смаленску, Тураве. Карацей сказаўшы, так, як яны гутараць у Вялiкiм Княстве Лiтоўскiм ад Прыпяцi да Пскова, i ад Белавежы да Вязьмы. Але гэта нiкога не бянтэжыла, бо нават у самiм Кракаве лiчылася за добры тон гутарыць па Лiтоўску. I сам Ваявода Кжыжаноўскi - толькi час ад часу ўжываў польскiя словы й звароты. Пагэтаму ён, адказваючы на тост, запрапанаваны Несьцяровiчам, прамовiў:

- Так! Вып'ем за Караля! I я магу з пэўнасьцю сказаць, што хутка дачакаесься свайго, пане Несьцяровiч! Запэўняю ў гэтым!

- О! Пане Ваявода! Слухаць пана - проста мёд пiць! Хутчэй-бы той час ужо, i Ясьнейшы Кароль запанаваў у нас...

- Дык вып'ем, пане Несьцяровiч! Каб хутчэй пан дачакаўся свайго! Кжыжаноўскi падняў свой кубак i ў два заходы асушыў яго.

Несьцяровiч не адставаў ад госьця й яго спадарожнiкаў, але зь людзьмi вайсковымi супернiчаць было цяжка, i ён хутка п'янеў.

- Бачыш, пане Ваявода, цяжка стала жыць сумленным людзям, - мармытаў Несьцяровiч. - Свае цурацца пачалi, стараною аб'яжджаюць, а з Польшчы гасьцей мала ў нашых краях... Глуш... А тут хамы й панцырныя баяры з апрышкамi братаюцца... воўкам паглядаюць... Сёньня завiтаць абяцалi, але недачаканьне iхнае!... Гайдукоў маю хвацкiх... Тыдзень, другi вытрымаю, а там...

- А што там?... - хутка зацiкавiўся госьць.

- Выпi, Яснавяльможны Ваявода! Выпi!... - ледзь варочаў языком Несьцяровiч. - Першы раз за за ўсю зiму дазваляю сабе так павесялiцца... Такога госьця Бог паслаў... Выпi!...

- Ну, а што па двух тыднях будзе? - напалягаў рашуча госьць, падлiваючы ў кубкi вiна.

Несьцяровiч зрабiў урачыстую мiну на сваiм п'яным твары й, грукнуўшы кулаком па столу, абвесьцiў:

- Праз два тыднi, а мо й хутчэй, i разпраўлюся з Конеўскiмi валацугамi!... Закатую ўсiх... Да адзiнага...

- А чаму ты, пане, такi пэўны гэтага?

- Бо прыйдзе Ваявода Капыльскi... З войскам!... Во!... Сам Князь Вiтаўт яму грамату даў, каб усiх апрышак вешаць цi мiлаваць ад яго ймя... Як сам захоча...

- А цi вялiкае войска таго Ваяводы? - пацiкавiўся адзiн з гасьцей, твар якога зарос сiвай барадой, але вочы iскрылiся кiпучай маладосьцю.

- О!... Войска вялiкае! Цэлы полк з Княства Слуцкага!... Тады Сычу канец прыйдзе... I Конеўцам разам...

- А як-жа ён знойдзе гэтага Сыча?

- Аб гэтым я паклапацiўся!... - пахвалiўся Несьцяровiч. - Зараз забачыце... - i, сабраўшыся зь сiламi, ён гукнуў: - Гэй! Хто там! Зараз-жа цягнi Дароту сюды!...

За дзьвярыма цэлы час сядзеў гайдук, чакаючы ад свайго пана загадаў. Пагэтаму там адразу-ж пачулiся крокi й бухнулi выхадныя дзьверы.

Госьцi й гаспадар пасьпелi выпiць толькi па адным кубку вiна, калi ў суседнiм пакоi пачулася валтузьня, дзьверы адчынiлiся, i два гайдукi з праклёнамi ўцягнулi ў пакой босую дзяўчыну, гадоў васямнаццацi. Яе ногi, сiнява-чырвоныя й мокрыя, паказвалi, што яе вялi цi цягнулi па сьнягу. Поўныя нямога жаху вочы - затуманеныя сьлязьмi. На палатнянай бруднай кашулi, накiнутай на худыя плечы, сьляды засохлай крывi. Дзяўчына, дрыжучы ад страху й холаду, упала на каленi й, абвёўшы паглядам гасьцей, апусьцiла галаву.

Барадаты госьць рыўком ускочыў з лаўкi.

- Сядзь! - спакойна загадаў Ваявода.

Барадач нехаця падпарадкаваўся й, не спускаючы вачэй з Дашы, выпiў поўны кубак вiна.

Несьцяровiч, чапляючыся за лаўкi й гасьцей, вылез з-за стала й, хiстаючыся, падыйшоў да дзяўчыны. Яна з маленьнем падняла на яго вочы.

- Кажы, сука!... Дзе твой Францiшак?

- Я ня ведаю... - ледзь чутна прагучаў адказ.

- Ты ня ведаеш?... Ты ня ведаеш?... Дык на!... - i Несьцяровiч з размаху ўдарыў нагой. Даша ад болю застагнала, а Несьцяровiч, згубiўшы раўнавагу, бухнуўся на падлогу. Гайдукi кiнулiся яго падымаць.

Барадач з глухiм рыкам ускочыў iзноў.

- Пачакай! - прыкрыкнуў на яго Ваявода. - Прыйдзе яшчэ й твой час...

- А што? Што ён хоча?... - запытаў Несьцяровiч, сiлячыся падняцца, але ногi яго болей ня слухалiся, i ён з п'яным рогатам павалiўся йзноў. Валячыся, схапiўся за Дашына плячо, i кашуля яе з трэскам разадралася. Але дзяўчына была гэтулькi перастрашаная, што нават не адважылася падняць рукi, каб прыкрыць сваю галiзну.

- Ён хоча пану дапамагчы... - адказаў Ваявода.

- Памагчы?... дапаможа... Бо й напраўду я сам ужо не магу.

- Iдзi! I рабi сваю справу! - загадаў Ваявода барадачу. - Але толькi ня тут! Забяры яе куды-небудзь...

Барадач адразу-ж падыйшоў да Дашы. Яна зразумела, што гэта азначае, i зь нямым маленьнем працягнула рукi да Ваяводы, буйныя сьлёзы кацiлiся па яе шчаках. Але Ваявода, грозна на яе зiрнуўшы, адвярнуўся да Несьцяровiча, i загадным тонам прамовiў:

- Пане Несьцяровiч, хадзi-ка за стол, i вып'ем яшчэ!

- Ой не магу... Забi мяне Пярун, не магу болей...

- Выпi! I йдзi спаць! За вартай я дагляджу...

- Ну... добра... вып'ю, толькi ня... злуйся, пане... Ваявода...

Барадач, мiж тым, падняў Дашу на рукi й выйшаў з пакою, пры гэтым так зiрнуўшы на паспрабаваўшых было йсьцi сьледам гайдукоў, што тыя рашылi за лепшае застацца на мейсцы. Але адзiн зь iх прыкметна хваляваўся (гэта быў той, што прыбягаў у Маркулiчы), i, падыйшоўшы да торкаўшага носам Несьцяровiча, прамовiў: