Литмир - Электронная Библиотека
A
A

А калi прыйшоў да яе, чамусьцi ня мог пра ўсё гэта гаварыць з ёй. Не хацеў яе нiчым трывожыць, парушаць зраўнаважанасьцi яе душы. Я падумаў, што такой гаворкай я спужаю яе i азмрочацца нашы дасюль нiчым неазмрочаныя дачыненьнi. Я нiчым не хачу парушаць гармонii, што ўстанавiлася памiж намi, у нашым з ёй сужыцьцi. Тым больш, што Дуся надзвычайна чуткая да самага найменшага зруху мае душы, ловiць, пераймае кожны мой ўздых. Яна можа, напрыклад сказаць, што ў мяне сэрца сёньня б'ецца ня так, як учора. Або што я пацалаваў яе не з такой жарсьцяй, з якой, на ейную думку, я мог-бы.

Не, я адкладу сваю гутарку з ёй на пазьней. Стаiўшыся, ляжу ў яе пад бокам. Яна пытаецца:

- Юзiк, ты ня сьпiш? Чаму? Ты думаеш? Я чую - ты думаеш. Ты незадаволены мною? Нешта ў цябе няпрыемнае? Па духу тваiм чую. Скажы мне, Юзiк, што з табой? Ня хочаш гаварыць? Я паслухаю тваё сэрца. Можа яно мне нешта скажа. Не, маўчыць. Б'ецца няроўна. Юзiк, ты ня любiш мяне?

Абдала духмяным прыбоем сваiх валос. Цалуе.

- Юзiк...

Я цiха тулю яе. Прыпадаю да яе, сустрэты ейным энэргiчным захопам мяне.

Дуся ўжо нi пра вошта ня пытаецца ў мяне. Сьцiшна ляжыць, абняўшы мяне за шыю:

- Я сплю, Юзiк...

Ранiцою мы йдзём да яе ў хату. У хаце стаiць куродым. Хiма нешта пячэ на сьняданьне. Нас сустракае прыветлiва:

- Позна-ж вы, дзеткi мае, спiцё. Хоць, праўда, сёньня сьвята. Спас. На работу ня пойдзем. Умывайцеся. Нечым пачастую вас.

Дуся, рашчэсваючы свае косы, углядаецца ў люстэрка, задаволеная сабою. Я гляджу на яе, зграбную, i мной апаноўвае нейкая асаблiвая радасьць, гордасьць за яе такую.

Пiлiп прыводзiць з поля каня. "Наеўся. Няхай пастаiць у стайнi, а то зловяць партызаны. Завязуць куды сваю якую паклажу i кiнуць. Тады шукай!"

За сьнеданьнем Дуся нi каплi не саромiцца маёй прысутнасьцяй за сваiм сямейным сталом. Уся сьвецiцца, радасная, упэўненая ў сваёй годнасьцi.

Па сьнеданьнi зайшлi ў ейную Святлiцу. Я й шапчу ёй на вуха: "Вяду цябе сёньня да сябе ў хату. Прадстаўлю бацькам". Дуся спужалася, гаворыць, можа iншым разам, але ўрэшце пагадзiлася. Сказала мацi пра маё запрашэньне. Хiма ўсхадзiлася прыбiраць Дусю. Я-ж сказаў, што Дуся мае яшчэ час. Пасьпее сабрацца. Прыйду па яе толькi па абедзе.

З гэтым я накiроўваюся дахаты. Ня лёгка мне пераступаць парог свае хаты, усьведамляючы што ты вiнаваты, што твае паводзiны ненармальныя, што ўсё гэта мусiла-б быць iначай, ня так як яно ёсьць. Адзiнае, што нiбыта апраўдвала мяне перад бацькамi - гэта маё цяперашняе становiшча - становiшча, што змушае мяне не начаваць у хаце, хавацца, калi я ня хочу папасца ў рукi людзей з лесу. I з гэтым мае бацькi як-бы згодныя, усьведамляючы, што iншага выйсьця ў мяне няма, што трапiць у рукi партызанаў для мяне небясьпечна. Ды ўсё-ж для мяне няма большай пакуты, як моўчкi пераступаць ранiцою парог, не гаворачы, дзе ты быў, адкуль прыйшоў.

I я адважыўся - сказаў бацькам, што запрасiў Пiлiпаву дачку сёньня дахаты.

- Няхай прыходзiць. Вядзi. Гэта лепш, чым хавацца, - сказаў бацька, ня ўзьнiмаючы на мяне сваiх вачэй.

Мацi прамоўчыла, а сястра сказала, што гэта трэба было мне даўно зрабiць.

I гэтак я йду па Дусю. Дуся доўга чакала мяне й хвалявалася. Ведала, што йдзе на паказ. Яна была адзета прыгожа i з густам. Хiма выпраўляе нас, як малых дзяцей, настаўляючы i жадаючы нам добрага прыёму.

Выходзiм з хаты на вулiцу, а насустрач - Манька з сваёю братавай, бляндынкай, што заводзiла мяне ў клець да свае швагеркi.

Дуся ўся зьбялела, убачыўшы iх. Ня менш быў зьбянтэжаны i я. Але тыя, на момант спынiўшыся, толькi акiнулi нас зьнiшчальным паглядам i пайшлi, некалькi раз азiрнуўшыся, быццам пасылаючы нам пракляцьце.

- Я баюся iх, Юзiк. Яны адпомсьцяць табе. Манькiн-жа брат у лесе.

Я супакойваю Дусю, а ў самога прайшоў мароз па скуры ад пагляду бляндынкi.

Па дарозе на мост сустракаем убраных па сьвяточнаму сваiх вяскоўцаў. Яны вiтаюцца, усьмiхаюцца нам, такой, як яны думаюць, прыгожай пары. Пераходзiм наш мост. Уваходзiм у маё Мокрае. Стрэчныя вiтаюцца, глядзяць, дзiвяцца - вяду ў сваю хату нявесту.

На парозе нас радасна сустрэла сястра. Прывiталiся, як належыцца, i бацькi, ветлiва, хоць i стрымана. Дуся ня ведае, як ёй быць - саромiцца, чырванее, i знайшлася толькi тады, калi мацi пачала гаманiць з ёю, унiклiва распытваючы ў яе пра самыя розныя рэчы. У Дусi завязалася з мацi душэўная гаворка, i я быў рады такому iхнаму зблiжэньню. Дуся прыйшла да сябе, i сваёй нявымушанасьцяй, з немалой доляй наiўнасьцi, змагла здабыць павагу да сябе. За пачастункам, якi падрыхтавала мацi, гаворка пайшла яшчэ болей свабодна. Асаблiва была дружнай з Дусяй сястра. Адзiн толькi бацька быў ня надта гаваркi. Найболей слухаў. Ужо калi гаворка пачала сыходзiць, калi трэба было ўжо вылазiць з застольля, бацька, як нi ў чым не бывала, зьвярнуўся да нас:

- Ну дык а як-жа вы будзеце жыць? Усё так хаваючыся? Гэта-ж ня жарты вам.

Бацькава пытаньне, хоць i не такое нечаканае, застала мяне зьнянацку. Сваёю жыцьцёвай няўхiльнасьцяй яно аглушыла мяне. Дуся заклапочана зiрнула на мяне, як-бы ў чым папаўшыся. Калi мы ўжо вылазiлi з-за стала, мацi зiрнула ў вакно - у коўраты ўяжджаюць партызаны. Сястра крыкнула:

- Да нас!

Выходзiць з хаты, уцякаць нам ужо няма як. Мне ўсё роўна. Няхай заходзяць. У зьмярцьвеньнi прайшла некая часiна. Аж бачым - з гармонiкам i бубнам, п'яныя, з песьняй, партызаны мiнаюць нашую хату.

Бацька выйшаў на вулiцу i хутка вярнуўся назад. Гаворыць:

- Спынiлiся ў самым канцы вёскi. Кыла Сьцепанiдзiнай хаты. Паедуць далей цi вернуцца назад - нiзьвесна.

Бацька папярэдзiў нас, i мы з Дусяй, не марудзячы, выходзiм з хаты. Хутка перасякаем вулiцу. Спушчаемся на рэчку, у хмызьнякi. Устрывожаная i напалоханая, Дуся трымае мяне пад руку. Просiць мяне хутчэй да iх у хату. Нам трэба перайсьцi рэчку. Падыходзiм да кладкi-бервяна. Дуся просiць мяне пераходзiць першым. I я ўжо на тым баку. Гляджу, як будзе пераходзiць Дуся. Баюся, каб яна ня ўпала ў сваiм убраньнi ў рэчку. Распасьцёршы рукi, яна памалу клыпае па бервяну. Дайшоўшы да сярэдзiны, упэўненая, хутка бяжыць напярэймы, прост мне ў рукi.

- Я цяпер, Юзiк, не баюся iх. Хадзема хутчэй.

Дусiны бацькi былi ўжо дазнаўшыся, што ў нашай вёсцы партызаны i турбавалiся за нас. З Дусяй я дамовiўся, што нанач я да яе ня прыйду. Бацька просiць мяне дапамагчы яму выкапаць на нашым агародзе ямку, абсталяваць яе пад сховiшча. Партызаны рыхтуюцца да зiмы i забiраюць у людзей цёплую вопратку шубы, паўшубкi, ватнiкi, валенкi, шапкi, рукавiцы i iншыя патрэбныя iм рэчы. Ходзяць па хатах i глядзяць, што-б можна ў каго ўзяць. Бацька хоча прыхаваць ад iх гэтыя патрэбныя i сабе рэчы. Надыйдзе зiма, што тады надзенеш, як забяруць. Хоць калi й надзенеш, дык могуць-жа й разьдзець. Ад iх ратунку няма.

Над сховiшчам мы правазiлiся ўсю ноч. Паклалi ў яго ўсё, што магло-б кiнуцца ў вочы партызану. Мацi прынесла некалькi трубак палатна, каб i яго схаваць. Забiраюць-жа i палатно. Iм усё трэба. А з чым сам будзеш? Начэй не дасыпала ўзiмку - прала. Вясной не пакладала рук - ткала, каб было што надзець, прыкрыць сорам.

Справiлiся з работай, калi ўжо пачало сьвiтаць, калi, нарэшце, супакойна стала ў нашай вёсцы. Дый i ў той, што за рэчкай. Як у нас, так i там людзi ня спалi ўсю ноч - разгульвалi партызаны: стралялi, iгралi, сьпявалi, крычэлi, лавiлi дзяўчат.

У ранiшнiм сьвiтанку iду з касой на плячах да свае сястры, што жывець у Красным Вуглу, за якiх два кiлямэтры ад нас. Мужа ейнага змабiлiзавалi, i яна засталася адна з трымя малымi дзецьмi. Мы дапамагаем ёй ува ўсiм. Я йду да яе на цэлы дзень касiць. Дый ня толькi касiць, а й усякую iншую работу спраўляць. Сястра рада, што я ў яе за гаспадара. Я ўжо працую ў яе некалькi дзён узапар. Рана прыходжу да яе i вяртаюся ўвечары. Сястра радзiць, каб ня бiць надарэмна ногi, начаваць у яе, але як я магу заставацца ў яе, калi мяне чакаюць недзе ў iншым мейсцы. Пасёлак Красны Вугал - невялiчкi, шэсьць двароў усяго. Даезду да яго няма нiякага. Чужога чалавека тут не пабачыш. Чужому чалавеку сюды неўзаход. У пасёлку адны бабы, калi ня лiчыць некалькi старыкоў. Тут цiха i ўтульна. Часамi праляцiць нямецкi самалёт - зусiм нiзка: выразна вiдны знакi на iм. Жанчыны доўга глядзяць, як ён, павяртаючыся, цяжка раве, пакiдаючы стужку дыму. Сястрыны дзецi - мае пляменьнiцы - учуўшы скогат самалёту, хаваюцца пад стол, накрываючыся дзяругай.

45
{"b":"124237","o":1}