— Гэта не рыба, — сказаў адзін. — Упэўнены, шпіён. Згасіце паходні! Калі тое дзіўная маленькая пачварка, што прыслугоўвае гномам, то святло больш дапаможа ёй, чым нам.

— Прыслугоўвае, скажыце на ласку! — фыркнуў Більба і адразу ж гучна чхнуў. Эльфы ў момант кінуліся на гук.

— Запаліце святло! — сказаў ён. — Я тут, калі вы мяне жадаеце!

Тут ён зняў пярсцёнак і выйшаў з-за каменя. Эльфы, хоць і здзіўленыя, адразу ж яго схапілі.

— Хто ты такі? Ці ты гномаў хобіт? Што ты тут робіш? Як ты здолеў праслізнуць між нашымі вартавымі? — распытвалі яны наперабой.

— Я — спадар Більба Торбінс, — адказаў хобіт, — кампань-ён Торына, калі вы гэта жадалі ведаць. Я добра ведаю вашага караля, хоць, магчыма, ён і не пазнае майго выгляду. А Бард пазнае, якраз Барда я і хачу пабачыць.

— Ну! — сказалі эльфы. — I з якой жа нагоды?

— Якая б яна ні была, гэта справа мая, даражэнькія эльфы. А калі вы жадаеце хутчэй вярнуцца ў свае лясы з гэтага халод-нага невясёлага месца, — адказаў хобіт, ляскаючы зубамі, — вы хуценька правядзіце мяне да вогнішча, дзе я змагу сагрэцца, высушыць вопратку, а потым паразмаўляць з вашымі правадырамі. У меня толькі гадзіна ці дзве вольныя.

Вось так і здарылася, што праз дзве гадзіны пасля свайго ўцёку з брамы Більба сядзеў пры вогнішчы побач з вялікім шатром. Каля Більба сядзелі і Кароль Эльфаў, і Бард — абодва пазіралі на хобіта з вялікім зацікаўленнем. Хобіт у эльфійскіх латах, загорнуты ў старую коўдру — такое нячаста ўбачыш.

— Сапраўды, вы ведаеце, — казаў Більба найлепшым дзелавым сваім тонам, — справы дайшлі да невыноснага стану. Асабіста я надта стомлены ад гэтага ўсяго. Жадаў бы я апынуцца дома, на Захадзе, дзе народ больш кемлівы. Але я маю пэўнае зацікаўленне тут — больш дакладна, у памеры чатырнаццатай часткі скарбаў, адпаведна лісту, які я нават маю з сабою.

Тут хобіт выцягнуў з кішэні сваёй старой камізэлькі (якую яшчэ насіў над кальчугай) пакамячаны, шмат разоў складзены Торынаў ліст — той самы, які знайшоў пад гадзіннікам на каміннай паліцы травеньскім ранкам!

— Частка прыбыткаў, майце на ўвазе, — казаў хобіт далей. — Я добра гэтае ведаю. Менавіта я цалкам за тое, каб уважліва разгледзець усе вашыя прапановы, і атрымаць сваю частку толькі пасля таго, як т, агульнага будзе сплачана адпаведна з вашымі патрабаваннямі. Аднак вы не так добра ведаеце Торына Дубатарча, як я. Хачу запэўніць вас, ён цалкам згодны памерці з голаду на кучы золата, пакуль вы сядзіце тут.

— Калі ласка! — сказаў Бард. — Такі дурань тое заслужыў.

— Менавіта так, — сказаў Більба, — я бачу, што вы маеце на ўвазе. 3 іншага боку, зіма набліжаецца. Хутка выпадзе снег, і з прыпасамі стане цяжкавата — нават для эльфаў, як мне зда-ецца. I яшчэ: вы чулі пра Дайна і гномаў з Жалезных Стромаў?

— Чулі, шмат часу таму. Але якое гэта мае дачыненне да нас? — спытаў Кароль.

— Я так і думаў. Бачыце, мне вядомыя звесткі, якія да вас яшчэ не дайшлі. Дайн цяпер, хачу сказаць вам, менш чым у двух днях падарожжа, а разам з ім, самае меншае, пяць сотняў гномаў. Значная іх частка прымала ўдзел у жудасных войнах паміж гномамі і гоблінамі, пра якія вы, безумоўна, чулі. Калі гномы з'явяцца сюды, будуць непрыемнасці.

— Чаму ты распавядаеш нам гэта? Ці ты здраджваеш сябрам, ці жадаеш нас напалохаць? — спытаў Бард змрочна.

— Даражэнькі мой Бард! — прапішчэў Більба. — Не спя-шайся! Ніколі я такіх недаверлівых не сустракаў! Я проста спра-бую пазбегнуць дарэмных непрыемнасцяў — для ўсіх удзель-нікаў справы. А зараз я зраблю вам прапанову!

— Мы слухаем! — сказалі яны.

— Лепш зірніце! — сказаў хобіт. — Вось яна!

I тут Більба, выцягнуўшы Аркенстон, разгарнуў анучу. Нават Кароль Эльфаў, чые вочы звыкліся з рэчамі надзвычай цудоўнымі ды прыгожымі, падскочыў у захапленні. Бард пазіраў моўчкі, дзівячыся. Быццам крышталёвы шар напоўнілі месяцо-вым святлом, і падвесілі перад ім у сетцы, вытканай з промняў зімовых зор.

— Вось Аркенстон Трэйна, — сказаў Більба. — Сэрца Гары, а таксама сэрца Торына. Ён каштуе для Торына даражэй за раку золата. Я даю Аркенстон вам. Ён дапаможа вам прыйсці да згоды.

Потым Більба, не без уздыху роспачы ды не без сумнага позірку, працягнуў камень Барду. Той узяў камень у руку і замёр, нібы зачараваны.

— Якое ты маеш права на яго, што аддаеш? — нарэшце, з цяжкасцю вымавіў ён.

— Ну, — сказаў хобіт, адчуваючы сябе крыху няўтульна, — не тое, каб я, калі дакладна, меў права, але я магу дазволіць, каб камень змянялі на ўсю маю частку скарбаў, вось што. Можа, я і ўзломшчык — хоць я амаль ніколі не адчуваў сябе ўзлом-шчыкам — аднак, спадзяюся, больш-менш сумленны. У любым выпадку, зараз я выпраўляюся назад, і няхай гномы зробяць са мною, што пажадаюць. Спадзяюся, камень вам будзе на ка-рысць.

Кароль Эльфаў зноў зірнуў на Більба са здіўленнем.

— Більба Торбінс! — сказаў ён. — Ты больш варты насіць даспехі эльфійскіх прынцаў, чым многія з тых, каму яны пасавалі. Аднак сумьяюся, што Торын Дубатарч таксама так палічыць. Здаецца мне, я значна больш ведаю пра гномаў, чым ты. Я б параіў табе застацца з намі, калі ласка, бо мы ўсе ўдзяч-ныя табе.

— Дзякуй вам вялікі! — сказаў Більба, пакланіўшыся. — Але ж я лічу, што не варта мне пакідаць сяброў вось так пасля ўсяго, што мы прайшлі разам. Ды я паабяцаў пабудзіць Бамбура апоўначы! Па праўдзе, мне трэба ісці, нават паспяшацца.

Што ні казалі Кароль з Бардам, Більба яны пераканаць не здолелі. Так што прызначылі яму эскорт, каб правесці да лепшага броду, ды развіталіся з хобітам з вялікаю пашанай. Калі ішлі праз лагер, нейкі стары, апрануты ў цёмны плашч, падняўся і падышоў да хобіта.

— Добрая справа! — сказаў ён, пляснуўшы Більба па спше. — У табе заўсёды знойдзецца больш, чым ты сам сабе ўяўляеш!

Гэта быў Гэндальф.

Упершыню за доўгі час Більба сапраўды ўзрадаваўся. I адразу ж пажадаў задаць безліч пытанняў — але не было калі.

— Для ўсяго будзе свой час! — сказаў Гэндальф. — Калі не памыляюся, прыгоды набліжаюцца да канца. Непрыемныя хвіліны перад табою, так, але ж не падай духам! Магчыма, усё павернецца да лепшага. Такія тут рэчы заварыліся, што і крумкачы пра іх не чулі. Дабранач!

Збіты з тропу, але ўсцешаны, Більба заспяшаўся прэч. Яго правялі да патрэбнай пераправы і дапамаглі перабрацца сухім. Ён развітаўся з эльфамі ды асцярожна ўскараскаўся назад на браму. Вялікая стома авалодала ім, але ж на сцяну забраўся значна раней за поўнач і вяроўку знайшоў менавіта там, дзе пакінуў. Адвязаў яе, схаваў, потым сеў на сцяну ды задумаўся: што ж адбудзецца далей?

Апоўначы пабудзіў Бамбура. Пасля — скруціўся абаранкам у сваім кутку, нават і не слухаючы падзякаў старога гнома (бо адчуваў, што наўрад ці іх заслужыў). Заснуў хутка і забыўся на ўсе турботы ды клопаты да раніцы. I прысніў Більба яечню з вяндлінай.

Наступным ранкам у лагеры зайгралі трубы. Хутка гномы ўбачылі ганца, які спяшаўся па вузкай сцежцы да брамы. На нейкай адлегласці ганец спыніўся, заклікаў да ўвагі й спытаў, ці будуць яны размаўляць з новым пасольствам, бо прыйшлі свежыя весткі, і шмат што змянілася.

— Дайн, хутчэй за ўсё, — сказаў Торын, выслухаўшы. — А-а, як даведаліся пра ягонае набліжэнне, адразу і настрой змяніўся. Такя і думаў!

— Запрасі іх падысці, але каб не шмат і без зброі, — крыкнуў ён да ганца.

Ганец сышоў, а апоўдні гномы і хобіт зноў убачылі сцягі эльфаў і людзей з Возера. Паслоў было дзесяткі два. На пачатку вузкай сцежкі, што вяла да брамы, яны паклалі дзіды з мячамі й рушыпі наперад. Здзіўленыя гномы заўважылі паміж імі і Караля Эльфаў, і Барда, а перад імі — нейкага старога, які цалкам загарнуўся ў плашч ды нёс з сабою ладную драўляную скрыню, акаваную жалезам.

— Прывітанне, Торын! — сказаў Бард. — Ці не змяніў ты яшчэ свайго рашэння?

— Мае рашэнні не мяняюцца ад таго, што некалькі разоў узышло ці села сонца, — адказаў Торын. — Ці ж вы з'явіліся, каб задаваць дарэмныя пытанні? Яшчэ эльфійскія харугвы не скіраваліся дахаты, як я запрашаў! Без гэтага дарэмна вам пры-ходзіць размаўляць са мною.