Падалося, што, у рэшце рэшт, ніхто нікога есці не збіраецца. Арліны ўладар і чараўнік, відавочна, ведалі адзін аднога, і нават размаўлялі па-сяброўску. Рэч у тым, што Гэндальф, які па справах сваіх даволі часта трапляў у горы, аднойчы дапамог арлам і вылечыў іх падстрэленага Уладара. Таму, як бачыце, «палонныя» значыла толькі «палонныя гоблінаў», і не больш затое. Більба прыслухаўся і пачаў разумець, што нарэшце атрымалася ў іх добра і цудоўна ўцячы з жудасных гор. Гэндальф абмяркоўваў з Уладаром, куды несці ўсю кампанію, і дзе пакінуць на раўнінах унізе.

Гаспадар не згаджаўся ляцець да якога б там ні было жытла людзей.

— Яны стрэляць па нас з вялізных лукаў, — казаў ён, — бо падумаюць, што мы прыляцелі па баранаў. Другі раз не памыляцца. Не! Нашкодзіць гоблінам мы заўсёды згодныя, і табе дапамагчы, але за гномаў мы жыццём на паўднёвых раўнінах рызыкаваць не жадаем.

— Добра! — сказаў Гэндальф. — У такім выпадку нясіце нас, куды здольныя! Мы і цяпер усё роўна шчыра ўдзячныя вам. Але, між іншьш трэба дадаць, што мы ледзь не паміраем з голаду.

— Я ўжо памёр, — сказаў Більба так ціхенька ды квёла, што ніхто і не пачуў.

— Ну, гэтаму можна дапамагчы, — сказаў Гаспадар Арлоў.

Крыху пазней на пляцоўцы запалала добрае яркае вогнішча, гномы мітусіліся вакол яго, гатуючы, і пах ішоў — ад зайдрасці памерці можна. Арлы прынеслі сухога вецця для вогнішча, зайцоў, трусікаў і нават невялікую авечку. Гномы ўсё зрабілі самі. Більба адчуваў сябе надта квёлым, і, наагул, дапамагчы здзіраць скуры або рэзаць мяса наўрад ці здолеў бы. Мяса яму звычайна прыносілі ўжо апрацаваным і гатовым для смажання. Гэндальф таксама толькі ляжаў ды адпачываў пасля таго, як дапамог гномам з вогнішчам, бо Ойн і Глойн свае скрыначкі з крамянямі ды крэсівам згубілі (а запалкі гномы, на жаль, яшчэ не вынайшлі…).

Так і скончылася прыгода ў Туманных Гарах. Хутка Більбаў страўнік адчуў сябе паўнюткш, а сам Більба — задаволеным і сонным, хоць, па праўдзе кажучы, лусту хлеба з маслам ён з'еў бы з большай ахвотай, чым засмажанае на прутах мяса. А спаў наш хобіт на мулкіх камянях значна глыбей ды здаравей, чым за ўвесь час дома на мяккай, утульнай, набітай пер'ем пярыне ў сваёй норцы. Але ўсю ноч ён марыў пра дом і ў сне бадзяўся з пакоя ў пакой, нешта шукаючы, і не мог ані знайсці, ані ўспомніць, што ж такое вышуквае.

Наступным ранкам Більба прачнуўся ад яркага сонца, якое 'ззяла якраз у вочы. Ён падскочыў, каб зірнуць на гадзіннік ды пайсці паставіць чайнік на пліту, — і раптам зразумеў, што ён зусім не ў сваёй утульнай норцы. Таму сеў Більба на камень і падумаў з горыччу пра цёплую ванну ды чыстую вопратку. Зразу-мела, анічога гэткага яму не дасталося, а таксама ані гарбаты, ані вяндліны з падсмажаным хлебцам — толькі халодныя бараніна ды трусяціна. А пасля такога сняданку адразу ж давялося зноў выпраўляцца ў падарожжа.

Цяпер яму дазволілі ўскараскацца на арлову спіну ды ўсесціся паміж крылаў. Вецер свістаў увушшу, і хобіт заплюшчыў вочы. Гномы выкрыквалі добрыя пажаданні і абяцанні вечнай удзяч-насці Гаспадару Арлоў. Пятнаццаць агромністых птушак узняліся з пляцоўкі. Сонца яшчэ вісела на ўсходнім даляглядзе. Халодная выдалася раніца, у далінах і лагчынах ляжаў туман, віўся вакол горных вяршынь і ўцёсаў. Більба крышачку расплюшчыў вочы і ўбачыў, што ўзняліся яны ўжо высока-высока, увесь свет праваліўся некуды ўніз, а горы засталіся далёка ззаду. Ён зноў заплюшчыў вочы і ўчапіўся мацней.

— Не шчыпайся! — сказаў арол. — Не трэба палохацца, быццам трусік, нават калі ты і падобны да яго. Добрая раніца, і ветру амаль няма. Што можа быць лепш за палёт?

Більба хацеў адказаць: «Цёплая ванна й добры позні сняданак пасляяе». Але, паразважаўшы крыху, вырашыў прамаўчаць, толькі злёгку (зусім крышачку, па праўдзе кажучы) паслабіў хватку.

Прайшло даволі часу, пакуль арлы, нарэшце, убачылі па-трэбнае ім месца, тады яны пачалі павольна, шырокімі кругамі, зніжацца, а хобіт зноў адважыўся расплюшчыць вочы. Зямля цяпер апынулася значна бліжэй, можна было пабачыць дрэвы, падобныя да дубоў і вязаў, шырокі, парослы травой луг і раку. А пасярэдзіне ракі, як апошні фарпост далёкіх гор, тырчэла вялізная скала, нібы агромністы асколак гары, які закінуў на раўніну нейкі шалёны велікан. Рака абягала яе з абодвух бакоў.

Арлы адзін за адным спікіравалі на вяршыню скалы і ссадзілі сваіх пасажыраў.

— Да пабачэння! — пракрычалі яны. — Якім бы вашае падарожжа не было, няхай заўжды па яго сканчэнні вашыя гнёзды прымаюць вас!

Так ветліва гаворыцца паміж арламі.

— Няхай заўжды вецер пад вашымі крыламі нясе вас туды, дзе ззяе сонца й шпацыруе месяц, — прамовіў Гэндальф, які ведаў правільны ветлівы адказ.

Так яны і развіталіся. 1 хоць Гаспадар Арлоў з часам зрабіўся Каралём Усіх Птушак і надзеў залатую карону, а яго пятнаццаць найгалоўнейшых спадарожнікаў-правадыроў атрымалі залатыя ашыйнікі (золата для якіх далі гномы), Більба ніколі іх больш не бачыў — хіба што ў Бітве Шці Войскаў, дый там надта высока і далёка. Але гэта адбудзецца ў самым канцы нашага апавядання, а тут мы больш пра гэта нічога не скажам.

На вяршьші скалы было пляскатае месца, адкуль уніз да ракі вяло мноства сцежак і сцяжынак. А там брод, абкладзены вялізнымі пляскатымі камянямі, вёў да парослай травой раўніны за раюй. Унізе на пачатку броду знайшлася невялічкая пячора (досыць утульная, з падлогай, пасыпанай галькай). Тут кампанія прыпынілася і пачала разважаць, што рабіць далей і куды накіравацца.

— Я ўвесь час імкнуўся толькі дапамагчы вам бяспечна (калі атрымаецца) перабрацца цераз горы, — сказаў чараўнік, — і цяпер, дзякуй мудрым вырашэнням ды добрай удачы, гэта ў мяне атрьшалася. Сапраўды, мы за гарамі, і нават значна далей, чым было ў маіх намерах падарожнічаць разам з вамі. На самай справе, гэта ж ваша ўласная прыгода. Я, магчыма, буду даглядаць вас яшчэ, але ж у мяне і сваіх спраў безліч, і хутка я павінен вас пакінуць.

Гномы застагналі і зрабіліся вельмі сумныя, а Більба нават заплакаў. Яны палічылі ўжо, што Гэндальф увесь час будзе з імі, альбо недзе непадалёк, каб выцягнуць з нягодаў.

— Ну, акурат у гэты самы момант я знікаць не збіраюся, — сказаў ён. — Пабуду яшчэ з вамі дзень ці два. Верагодна, дапамагу крыху палепшыць вашае цяперашняе становішча, дый мне самому тое-сёе патрэбнае. Ежы ў вас няма, і багажу таксама, і ехаць няма на чым, і дзе знаходзіцеся, не ведаеце. Хаця б апошняе я магу вам распавесці: мы ў некалькіх мілях на поўнач ад шляху, якога павінны былі трымацца, пераваліўшы цераз горы без прыгодаў. Людзі ў тутэйшых мясцінах амаль не жывуць, калі нічога не змянілася з часоў майго апошняга візіту (колькі гадоў таму, прынамсі). Але жыве тут адна асоба, пра якую я ведаю. Гэта самая Асоба і зрабіла прыступкі на скале — калі не памыляюся, ён называе скалу «Карок». Заходзіць ён сюды нячаста і, зразумела, не ўдзень, таму тут яго лепш не чакаць. Фактычна, гэта было б надзвычай небяспечна. Мы павінны пайсці і адшукаць яго. I калі справа пойдзе добра, то, спадзяюся, мне хутка можна будзе пажадаць вам, як арлы, «добрага шляху, куды б ён ні вёў». Гномы амаль на каленях малілі не пакідаць іх. Абяцалі цмокава золата і срэбра ды каштоўнасці, але пераканаць чараўніка не здолелі.

— Пабачым, пабачым, — сказаў ён, — здаецца мне, крыху цмокавага золата і так мне належыць — зразумела, калі вам пашанцуе яго здабыць.

Ну, пасля гэткага маліць ды запрашаць яны болей не сталі. Скінулі вопратку ды выкупаліся ў рацэ, мелкай, камяністай і чыстай каля броду. Потым абсохлі на сонейку, якое цяпер ужо ззяла моцна ды горача, і адчулі сябе пасвяжэлымі. Хоць, зразумела, і галоднымі, дый стома цалкам не прайшла. Хутка яны перайшлі раку ўброд (хобіт пераехаў на гномавым карку) і рушылі праз доўгую зялёную траву ўздоўж шэрагаў разгалістых дубоў ды высокіх вязаў.

— А чаму скала мае назву «Карок»? — спытаў Більба, ідучы побач з чараўніком.