Выкарыстаўшы выпадак, я выпрастаў здранцвелыя ногi i рукi i прыслухаўся. Я старанна малiўся - хоць бы выратавацца.

Я не ведаў, цi дацягнецца яно да мяне. Раптам моцным кароткiм ударам яно зачынiла дзверы склепа. Я чуў, як яно зашуршэла па кладоўцы, як перамяшчалiся бляшанкi з бiсквiтамi, як разбiлася бутэлька. Потым новы стук у дзверы склепа. Потым цiшыня i бясконца пакутлiвае чаканне.

Пайшло цi не?

Нарэшце я вырашыў, што пайшло.

Шчупальца больш не вярталася ў вугальны склеп; але я праляжаў увесь дзесяты дзень у цемнаце, закапаўшыся ў вугаль, не рызыкуючы вылезцi нават, каб напiцца: мне страшэнна хацелася пiць. Толькi на адзiнаццаты дзень я адважыўся выйсцi са свайго сховiшча.

V

ЦIШЫНЯ

Перш чым пайсцi ў кладоўку, я запёр дзверы з кухнi ў пасудамыйку. Але кладоўка была пустая; правiзiя ўся знiкла - да апошняй крошкi. Вiдаць, марсiянiн усё забраў. Упершыню за гэтыя дзесяць дзён мяне ахапiў адчай. Не толькi ў гэты дзень, але i ў два наступныя я нiчога не еў.

Рот i горла перасохлi, я моцна аслабеў. Я сядзеў у пасудамыйцы ў цемнаце, страцiўшы ўсялякую надзею. Мне мiрсцiлiся ўсякiя стравы i здавалася, што я аглух, так як гукi, якiя я прывык чуць з боку ямы, абсалютна зацiхлi. У мяне нават не хапiла сiлы, каб бясшумна падпаўзцi да шчылiны ў кухнi, а я б гэта зрабiў.

На дванаццаты дзень горла так перасохла, што я, рызыкуючы паявiцца перад марсiянамi, пачаў круцiць скрыпучую помпу каля ракавiны i здабыў каля дзвюх шклянак цёмнай мутнай вадкасцi. Вада асвяжыла мяне, i я крыху павесялеў, бачачы, што на шум ад помпы не паявiлася нiводнага шчупальца.

На працягу гэтых дзён я многа думаў пра святара i яго смерць, але думкi мае блыталiся i разбягалiся.

На трынаццаты дзень я выпiў яшчэ крыху вады i ў дрымоце думаў пра ежу, выношвачы фантастычныя, нерэальныя планы ўцёку. Як толькi я пачынаў драмаць, мяне мучылi кашмары: то смерць святара, то раскошныя пiры. Але i ў сне i на самой справе я адчуваў страшэнны боль у горле i, прачынаючыся, пiў i пiў бясконца. Святло, якое пранiкла ў пасудамыйку, было цяпер не шэраватым, а чырванаватым. Нервы ў мяне былi так разладжаны, што гэта святло здавалася мне крывавым.

На чатырнаццаты дзень я пайшоў у кухню i вельмi здзiвiўся, убачыўшы, што трэшчына ў сцяне зарасла чырвонай травою i паўзмрок набыў чырванаватае адценне.

Ранiцаю на пятнаццаты дзень я пачуў у кухнi нейкiя дзiўныя, вельмi знаёмыя гукi. Я прыслухаўся i вырашыў, што гэта, вiдаць, скавыча i драпаецца сабака. Увайшоўшы ў кухню, я ўбачыў сабачую морду, прасунутую ў шчылiну праз зараслi чырвонай травы. Я вельмi здзiвiўся. Пачуўшы мяне, сабака адрывiста забрахаў.

Я падумаў, што калi ўдасца заманiць яго ў кухню без шуму, то я заб'ю яго i з'ем; ва ўсякiм выпадку, лепш яго забiць, каб не выдацца марсiянам.

Я папоўз да яго, ласкава паклiкаў шэптам:

- Пёсiк! Пёсiк!

Але сабака знiк.

Я прыслухаўся - не, я не аглух: у яме на самай справе цiха. Чуўся толькi нейкi гук, падобны на лопат крылаў, ды яшчэ рэзкае карканне - i больш нiчога.

Я доўга ляжаў каля шчылiны, не адважваючыся рассунуць чырвоны зараснiк. Раз цi два я чуў лёгкi шорах - быццам сабака дзесьцi ўнiзе бегаў па пяску. Чуў, як мне здавалася, шастанне крылаў, i толькi. Нарэшце, асмелiўшыся, я выглянуў вонкi.

У яме нiкога. Толькi ў адным вугле зграя варон змагалася за астанкi мерцвякоў, выссаных марсiянамi.

Я глядзеў, не верачы сваiм вачам. Нiводнай машыны. Яма апусцела; у адным вугле - куча шэравата-блакiтнага пылу, у другiм - некалькi алюмiнiевых палосаў ды чорныя птушкi над чалавечымi астанкамi.

Я паволi пралез праз чырвоны зараснiк i стаў на кучу шчэбеню. Перада мною была адкрыта прастора, толькi ззаду, на поўначы, гарызонт быў закрыты разбураным домам, - i нiдзе я не бачыў нiякiх прыкмет марсiянаў. Яма пачыналася якраз каля маiх ног, але па шчэбеню можна было ўскарабкацца на кучу абломкаў. Значыць, я выратаваўся! Шчасце перапоўнiла мае грудзi.

Некалькi хвiлiнаў я стаяў i разважаў, потым у парыве рашучай смеласцi, з радасным сэрцам ускарабкаўся на вяршыню развалiнаў, пад якiмi так доўга быў зажыва пахаваны.

Я агледзеўся яшчэ раз. На поўнач таксама нiводнага марсiянiна.

Апошнi раз я бачыў гэтую частку Шына пры дзённым святле; тут была вiхлястая вулiца - добраўпарадкаваныя белыя i чырвоныя домiкi, абсаджаныя цянiстымi дрэвамi. Цяпер я стаяў на кучы смецця, цэглы, глiны i пяску, густа зарослай нейкiмi падобнымi на кактус, па калена вышынёю, чырвонымi раслiнамi, якiя заглушылi ўсю зямную раслiннасць. Дрэвы вакол стаялi голыя, чорныя; па яшчэ жывых ствалах бралiся чырвоныя парасткi.

Вакольныя дамы былi разбураны, але нiводзiн не згарэў; сцены ўцалелi да другога паверха, але ўсе вокны былi разбiтыя, дзверы сарваныя. Чырвоная трава спорна расла нават у пакоях. Пада мною ў яме вароны бiлiся за рэшткi былых жывых iстотаў. Над развалiнамi лятала мноства птушак. Па сцяне аднаго дома асцярожна спускалася выпетралая кошка; але прыкметаў людзей я нiдзе не бачыў.

Дзень пасля майго зняволення здаваўся мне асляпляльным, неба ярка-блакiтным. Лёгкi ветрык пацiху варушыў чырвоную траву, якая разраслася паўсюль, нiбы бур'ян. А якiм салодкiм было паветра!

VI

ШТО ЗРАБIЛI МАРСIЯНЕ ЗА ДВА ТЫДНI

Некалькi хвiлiнаў я стаяў на кучы смецця i абломкаў, стаяў хiстаючыся, забыўшыся абсалютна пра небяспеку. У той смярдзючай бярлозе, адкуль я толькi што вылез, я ўвесь час думаў толькi аб грознай для мяне небяспецы. Я не ведаў, што адбылося за гэтыя днi, не чакаў такога захапляльнага вiдовiшча. Я чакаў убачыць Шын у развалiнах - перада мною рассцiлаўся дзiўны i злавесны ландшафт, быццам на iншай планеце.

У тую хвiлiну я адчуў тое, што не пад сiлу адчуць чалавеку, гэта пачуццё знаёмае, вiдаць, толькi жывёлiнам. Я быў падобны на труса, якi вярнуўся да сваёй норкi i ўбачыў, што землякопы знiшчылi дарэшты яго жыллё. Тады я ўпершыню цьмяна адчуў тое, што потым стала зразумелым, што гняло мяне ўжо некалькi дзён, - пачуццё развенчанасцi, разуменне таго, што я ўжо не цар Зямлi, а жывёлiна сярод iншых стварэнняў пад пятою марсiянаў. З намi будзе тое ж, што з iншымi жывёлiнамi, - нас будуць адсочваць, вынiшчаць, а мы будзем уцякаць i хавацца: царства чалавека кончылася.

Гэта думка мiльганула i знiкла, i мяне апанавала пачуццё голаду: я ж столькi часу не еў! Непадалёку ад ямы, за агароджаю, зарослаю чырвонаю травою, я заўважыў ацалелы кусочак саду. Гэта мяне абнадзеiла, i я пачаў прабiрацца, вязнучы па каленi, а то i па шыю ў чырвонай траве i адчуваючы сябе ў бяспецы пад яе прыкрыццем. Сцяна саду была каля шасцi футаў вышынёю, i калi я паспрабаваў ускарабкацца на яе, аказалася, што я не магу нават падняць нагу. Я прайшоў далей паўз сцяны да вугла, дзе ўбачыў штучны пагорак, узабраўся на яго i саскочыў у сад. Тут я знайшоў некалькi цыбулiн шпажнiку i шмат дробнай морквы. Сабраўшы ўсё гэта, я пералез цераз разбураную сцяну i пайшоў у напрамку да К'ю памiж дрэвамi, спавiтымi багровым i кармiнавым зараснiкам; гэта было падобна на прагулку сярод крывавых сталактытаў. Я думаў толькi пра адно: набраць чым больш ядомай садавiны i гароднiны i бегчы, уцячы чым найхутчэй з гэтай праклятай, непадобнай на зямную, мясцовасцi!

Непадалёку я знайшоў у траве кучку грыбоў i з'еў iх, затым наткнуўся на цёмную палоску праточнай вады - там, дзе раней былi лугi. Дробязны пажытак толькi ўзмацнiў мой голад. Спачатку я не мог зразумець, адкуль узялася гэта вiльгаць у разгары гарачага, сухога лета, але потым здагадаўся, што яе спарадзiў трапiчна-буйны рост чырвонай травы. Як толькi гэта незвычайная раслiна сустракала ваду, яна вельмi хутка дасягала гiганцкiх памераў i густа разрасталася. Яе насенне трапiла ў ваду Ўэй i Тэмзы, i хуткiя на рост парасткi неўзабаве пакрылi абедзве ракi.

У Путнi, як я пасля ўбачыў, мост быў амаль увесь у зараснiку травы; каля Рычманда воды Тэмзы разлiлiся шырокай, але неглыбокай плынню па лугах Хэмптана i Туiкенхэма. Чырвоная трава iшла следам за разлiвам, i неўзабаве ўсе разбураныя вiлы ў далiне Тэмзы знiклi ў ружовай дрыгве, на ўскраiне якой я быў: чырвоная трава схавала сляды апусташэння, пакiнутага марсiянамi.