De resident stond op, en las het besluit van den Gouverneur-generaal voor, waarby Max Havelaar was aangesteld tot adsistent-resident van de afdeeling Bantan-Kidoel of Zuid-Bantam, zooals Lebak door de inlanders genoemd wordt. (Rezydent wstał i odczytał decyzję Gubernatora Generalnego, na mocy której Max Havelaar został mianowany zastępcą rezydenta w dziale Bantan-Kidoel lub Południowym Bantamie, jak Lebak jest nazywany przez tubylców; de resident stond op – rezydent wstał, en las het besluit van den Gouverneur-generaal voor – i odczytał decyzję Gubernatora Generalnego, waarby Max Havelaar was aangesteld tot adsistent-resident van de afdeeling Bantan-Kidoel of Zuid-Bantam – na mocy której Max Havelaar został mianowany zastępcą rezydenta w dziale Bantan-Kidoel lub Południowym Bantamie, zooals Lebak door de inlanders genoemd wordt – jak Lebak jest nazywany przez tubylców). Hy nam daarna 't staatsblad waarin de eed stond die tot de aanvaarding van bedieningen in 't algemeen voorgeschreven is, en houdende: ‘dat men om tot het ambt van ***** te worden benoemd of bevorderd, niemand iets beloofd of gegeven heeft, beloven of geven zal; dat men gehouw en getrouw zal zijn aan zijne Majesteit den Koning der Nederlanden; gehoorzaam aan zijner Majesteits vertegenwoordiger in de Indische gewesten; dat men stiptelijk zal opvolgen en doen opvolgen de wetten en bepalingen, die gegeven zijn of gegeven zullen worden, en dat men zich in alles zal gedragen gelijk een goed… (hier: adsistent-resident) betaamt.’ (Następnie wziął dziennik ustaw, w którym znajdowała się przysięga wymagana do objęcia stanowiska, zawierająca: „że nikt nie obiecał ani nie dał niczego, aby zostać mianowanym lub awansowanym na stanowisko *****; że będzie wierny i lojalny wobec Jego Królewskiej Mości Króla Niderlandów; posłuszny przedstawicielowi Jego Królewskiej Mości w Indiach; że dokładnie przestrzegał i nakazywał przestrzegać prawa i przepisy, które zostały lub zostaną wydane, i że we wszystkim będzie się zachowywał jak przystoi dobremu… (tu: zastępcy rezydenta); hy nam daarna 't staatsblad waarin de eed stond – następnie wziął dziennik ustaw, w którym znajdowała się przysięga, die tot de aanvaarding van bedieningen in 't algemeen voorgeschreven is – wymagana do objęcia stanowiska, en houdende – zawierająca: ‘dat men om tot het ambt van ***** te worden benoemd of bevorderd – że nikt nie obiecał ani nie dał niczego, aby zostać mianowanym lub awansowanym na stanowisko *****, niemand iets beloofd of gegeven heeft, beloven of geven zal – nikt nie obiecał ani nie dał niczego, dat men gehouw en getrouw zal zijn aan zijne Majesteit den Koning der Nederlanden – że będzie wierny i lojalny wobec Jego Królewskiej Mości Króla Niderlandów, gehoorzaam aan zijner Majesteits vertegenwoordiger in de Indische gewesten – posłuszny przedstawicielowi Jego Królewskiej Mości w Indiach, dat men stiptelijk zal opvolgen en doen opvolgen de wetten en bepalingen – że dokładnie przestrzegał i nakazywał przestrzegać prawa i przepisy, die gegeven zijn of gegeven zullen worden – które zostały lub zostaną wydane, en dat men zich in alles zal gedragen gelijk een goed… (hier: adsistent-resident) betaamt – i że we wszystkim będzie się zachowywał jak przystoi dobremu… (tu: zastępcy rezydenta)).

Hierop volgde natuurlyk het sakramenteele: ‘zoo waarlijk helpe mij God Almachtig.’ (Następnie, oczywiście, nastąpiła sakramentalna formuła: „tak mi dopomóż Bóg Wszechmogący”; hierop volgde natuurlyk het sakramenteele – następnie, oczywiście, nastąpiła sakramentalna formuła, ‘zoo waarlijk helpe mij God Almachtig’ – „tak mi dopomóż Bóg Wszechmogący”). Havelaar sprak de voorgelezen woorden na. (Havelaar powtórzył odczytane słowa; Havelaar sprak de voorgelezen woorden na – Havelaar powtórzył odczytane słowa). Als in dezen eed begrepen, had eigenlyk moeten worden beschouwd de belofte: de inlandsche bevolking te zullen beschermen tegen uitzuiging en onderdrukking. (Jako część tej przysięgi właściwie należałoby uznać obietnicę: ochrony ludności tubylczej przed wyzyskiem i uciskiem; als in dezen eed begrepen – jako część tej przysięgi, had eigenlyk moeten worden beschouwd de belofte – właściwie należałoby uznać obietnicę, de inlandsche bevolking te zullen beschermen tegen uitzuiging en onderdrukking – ochrony ludności tubylczej przed wyzyskiem i uciskiem). Want, zwerende dat men de bestaande wetten en bepalingen zou handhaven, behoefde men slechts het oog te slaan op de talryke voorschriften dienaangaande, om intezien dat eigenlyk een byzondere eed hieromtrent niet te-pas kwam. (Bo, przysięgając, że będzie przestrzegać istniejących praw i przepisów, wystarczyło spojrzeć na liczne przepisy dotyczące tego, aby zrozumieć, że właściwie nie była potrzebna specjalna przysięga w tej sprawie; want, zwerende dat men de bestaande wetten en bepalingen zou handhaven – bo, przysięgając, że będzie przestrzegać istniejących praw i przepisów, behoefde men slechts het oog te slaan op de talryke voorschriften dienaangaande – wystarczyło spojrzeć na liczne przepisy dotyczące tego, om intezien dat eigenlyk een byzondere eed hieromtrent niet te-pas kwam – aby zrozumieć, że właściwie nie była potrzebna specjalna przysięga w tej sprawie). Maar de wetgever schynt gemeend te hebben dat overvloed van goed niet schaden kan, althans men vordert van de adsistent-residenten een afzonderlyken eed, waarby die verplichting omtrent den geringen man nogeens uitdrukkelyk vermeld wordt. (Ale ustawodawca najwyraźniej uznał, że nadmiar dobra nie może zaszkodzić, przynajmniej wymaga się od zastępców rezydentów osobnej przysięgi, w której ta obowiązek wobec drobnego człowieka jest wyraźnie wymieniony; maar de wetgever schynt gemeend te hebben – ale ustawodawca najwyraźniej uznał, dat overvloed van goed niet schaden kan – że nadmiar dobra nie może zaszkodzić, althans men vordert van de adsistent-residenten een afzonderlyken eed – przynajmniej wymaga się od zastępców rezydentów osobnej przysięgi, waarby die verplichting omtrent den geringen man nogeens uitdrukkelyk vermeld wordt – w której ta obowiązek wobec drobnego człowieka jest wyraźnie wymieniony). Havelaar moest dus andermaal ‘God Almachtig’ tot getuige nemen by de belofte: dat hy de ‘inlandsche bevolking beschermen zou tegen onderdrukking, mishandeling en knevelarij.’ (Havelaar musiał więc ponownie wziąć Boga Wszechmogącego na świadka, obiecując, że będzie chronić ludność tubylczą przed uciskiem, złym traktowaniem i wyzyskiem; Havelaar moest dus andermaal ‘God Almachtig’ tot getuige nemen – Havelaar musiał więc ponownie wziąć Boga Wszechmogącego na świadka, by de belofte – obiecując, dat hy de ‘inlandsche bevolking beschermen zou tegen onderdrukking, mishandeling en knevelarij’ – że będzie chronić ludność tubylczą przed uciskiem, złym traktowaniem i wyzyskiem).

Voor een fynen opmerker zou 't de moeite waard zyn geweest, het onderscheid gadeteslaan tusschen houding en toon van den resident en van Havelaar by deze gelegenheid. (Dla bystrego obserwatora warto byłoby zauważyć różnicę w postawie i tonie rezydenta i Havelaar podczas tej okazji; voor een fynen opmerker – dla bystrego obserwatora, zou 't de moeite waard zyn geweest – warto byłoby zauważyć, het onderscheid gadeteslaan tusschen houding en toon van den resident en van Havelaar by deze gelegenheid – różnicę w postawie i tonie rezydenta i Havelaar podczas tej okazji). Beiden hadden zy dusdanige plechtigheid meermalen bygewoond. (Obaj uczestniczyli wielokrotnie w takich ceremoniach; beiden hadden zy dusdanige plechtigheid meermalen bygewoond – obaj uczestniczyli wielokrotnie w takich ceremoniach). Het onderscheid dat ik bedoel, lag dus niet in 't meer of min getroffen zyn door het nieuwe en ongewone, doch werd alleen veroorzaakt door 't uiteenloopende der karakters en begrippen van deze beide personen. (Różnica, którą mam na myśli, nie polegała więc na większym lub mniejszym wrażeniu z nowości i niezwykłości, lecz była spowodowana tylko różnymi charakterami i pojęciami tych dwóch osób; het onderscheid dat ik bedoel – różnica, którą mam na myśli, lag dus niet in 't meer of min getroffen zyn door het nieuwe en ongewone – nie polegała więc na większym lub mniejszym wrażeniu z nowości i niezwykłości, doch werd alleen veroorzaakt door 't uiteenloopende der karakters en begrippen van deze beide personen – lecz była spowodowana tylko różnymi charakterami i pojęciami tych dwóch osób). De resident sprak wel iets sneller dan gewoonlyk, daar hy 't besluit en de eeden slechts behoefde vóórtelezen, 'tgeen hem de moeite bespaarde naar zyn slotwoorden te zoeken, maar toch geschiedde van zyn kant alles met een deftigheid en een ernst, die den oppervlakkigen beschouwer een zeer hoog denkbeeld moesten inboezemen van 't gewicht dat hy aan de zaak hechtte. (Rezydent mówił trochę szybciej niż zwykle, ponieważ musiał tylko odczytać decyzję i przysięgi, co oszczędziło mu trudu szukania słów zakończenia, ale mimo to wszystko odbywało się z jego strony z godnością i powagą, które powierzchownemu obserwatorowi musiały wpoić bardzo wysokie wyobrażenie o znaczeniu, jakie przywiązywał do sprawy; de resident sprak wel iets sneller dan gewoonlyk – rezydent mówił trochę szybciej niż zwykle, daar hy 't besluit en de eeden slechts behoefde vóórtelezen – ponieważ musiał tylko odczytać decyzję i przysięgi, 'tgeen hem de moeite bespaarde naar zyn slotwoorden te zoeken – co oszczędziło mu trudu szukania słów zakończenia, maar toch geschiedde van zyn kant alles met een deftigheid en een ernst – ale mimo to wszystko odbywało się z jego strony z godnością i powagą, die den oppervlakkigen beschouwer een zeer hoog denkbeeld moesten inboezemen van 't gewicht dat hy aan de zaak hechtte – które powierzchownemu obserwatorowi musiały wpoić bardzo wysokie wyobrażenie o znaczeniu, jakie przywiązywał do sprawy). Havelaar integendeel, toen hy met opgeheven vinger de eeden nasprak, had iets in gelaat, stem en houding, alsof hy zeggen wilde: ‘dat spreekt vanzelf, ook zonder God Almachtig zou ik dat doen’ en wie menschkunde bezat, zou meer vertrouwd hebben op zyn ongedwongenheid en schynbare onverschilligheid, dan op de ambtelyke deftigheid van den resident. (Havelaar z kolei, gdy powtarzał przysięgi z uniesionym palcem, miał w wyrazie twarzy, głosu i postawie coś, co jakby mówiło: „to oczywiste, zrobiłbym to nawet bez Boga Wszechmogącego” i kto znał się na ludziach, bardziej ufałby jego swobodzie i pozornej obojętności niż urzędowej godności rezydenta; Havelaar integendeel – Havelaar z kolei, toen hy met opgeheven vinger de eeden nasprak – gdy powtarzał przysięgi z uniesionym palcem, had iets in gelaat, stem en houding – miał w wyrazie twarzy, głosu i postawie coś, alsof hy zeggen wilde – co jakby mówiło, ‘dat spreekt vanzelf, ook zonder God Almachtig zou ik dat doen’ – „to oczywiste, zrobiłbym to nawet bez Boga Wszechmogącego”, en wie menschkunde bezat, zou meer vertrouwd hebben op zyn ongedwongenheid en schynbare onverschilligheid – i kto znał się na ludziach, bardziej ufałby jego swobodzie i pozornej obojętności, dan op de ambtelyke deftigheid van den resident – niż urzędowej godności rezydenta).